Rozmiazg kolweński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne, źródła/przypisy, uzupełnienie występowania
uzup.
Linia 10:
|typ = [[stawonogi]]
|gromada = [[owady]]
|podgromada =
|rząd = [[chrząszcze]]
|podrząd = [[Polyphagachrząszcze wielożerne]]
|infrarząd = [[Cucujiformia]]
|nadrodzina = [[Tenebrionoideaczarnuchy]]
|rodzina = [[Pythidaerozmiazgowate]]
|rodzaj = ''[[Pytho]]''
|gatunek = rozmiazg kolweński
|synonimy =
* ''Pytho sahlbergi <small>Pic, 1912<small>
|wikispecies =
|commons = Category:Pytho kolwensis
}}
[[plik:Pytho kolwensis (18710125046).jpg|thumb|Larwy]]
 
'''Rozmiazg kolweński''' (''Pytho kolwensis''){{r|bm}} – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[Chrząszcze|chrząszcza]] z [[rodzina (biologia)|rodziny rozmiazgowatych]] [[Pythidaerozmiazgowate|rozmiazgowatych]] (Pythidae).
 
== Opis ==
=== Owad dorosły ===
Ciało błyszczące, czarne, silnie grzbietobrzusznie spłaszczone, długości 10–17 mm. Końce[[Głaszczki]], końce [[goleń|goleni]] i [[stopa sześcionogów|stopy]] brunatne. Czułki również brunatne, nitkowate, 11-członowe, osadzone przed oczami{{r|pos|Burakowski}}. [[Żuwaczka|Żuwaczki]] są długie, kanciasto zagięte, dwuwierzchołkowe{{r|Burakowski}}. [[Przedplecze]] w zarysie owalne, szersze niż dłuższe, węższe od pokryw, między jego środkiem a bokami znajdują się głębokie półkoliste wgniecenia. Na każdej z [[Pokrywy (entomologia)|pokryw]], poniżejza nasadynasadą, występuje 10 długich, podłużnych rowków punktowanych na dnie, które sięgają prawie do wierzchołka pokryw{{r|pos|Burakowski}}.
 
=== Młodsze stadia rozwojowe ===
[[Jajo (biologia)|Jaja]] są wrzecionowate, okrągłe w przekroju. Ubarwienie ich matowego [[chorion]]u jest kremowe{{r|Burakowski}}.
 
[[Larwa|Larwy]] po wykluciu mają 2,5 mm, a w pełni wyrośnięte osiągają od 30 do 43 mm długości. Mają wydłużone, silnie grzbietobrzusznie spłaszczone i mocno [[skleryt|zesklerotyzowane]] ciało o barwie ciemnooliwkowej, szarobrunatnej lub (u młodszych) żółtej z ciemniejszymi plamami na [[tergum|tergitach]] i [[sternum|sternitach]]. Ich żółta głowa wyposażona jest w trójczłonowe czułki i pięć par [[przyoczko|przyoczek]] ustawionych w dwóch rzędach. Rdzawobrunatne, dwuzębne [[żuwaczka|żuwaczki]] mają przyciemnione krawędzie wewnętrzne z ostrym [[retinaculum chrząszczy|retinaculum]] w części [[mola (anatomia)|molarnej]]. Tergity segmentów odwłokowych do ósmego włącznie zaopatrzone są w listewki podłużne o długości nieprzekraczającej 10% długości danego segmentu oraz w bruzdę środkową. Dziewiąty segment odwłoka ma na górnej powierzchni 10–12 dużych zębów rozmieszczonym w nieregularnym łuku oraz parę dużych wyrostków haczykowatych z dużymi zębami na wewnętrznych krawędziach, spośród których tylny jest blisko dwukrotnie mniejszy niż przedni{{r|Burakowski}}.
 
[[Poczwarka|Poczwarki]] mają od 13 do 23 mm długości, są owalne, 3 do 4 razy dłuższe niż szerokie, od spodu wklęsłe, z wierzchu nieco sklepione, początkowo kremowe, z czasem brunatniejące. Ich najszersze pośrodku [[przedplecze]] cechują silnie wyniesione boki, wąska bruzda środkowa, para kanciasto załamanych bruzd bocznych, grube kolce na brzegach przednim i bocznych oraz najdłuższy z kolców osiągający ⅓ długości przedplecza. [[Odwłok]] ma po cztery stykające się podstawami kolce na każdej krawędzi bocznej tergitu{{r|Burakowski}}.
 
== Biologia i ekologia ==
W maju samica składa jaja w chodniki po larwach kornika; [[larwa|larwy]] ze względu na swoją budowę nie mają zdolności drążenia chodników. Wylęg odbywa się po około dwóch tygodniach{{r|pos}}. Większe larwy opuszczają chodniki korników przechodząc do korytarzy pozostawionych po [[kózkowate|kózkowatych]]{{r|iop}}. Żerowanie larw trwa od 3 do 5 lat; larwy osiągają w tym czasie długość około 40 mm{{r|pos}}. [[Przepoczwarczenie]] następuję w zbudowanej pod korą owalnej kolebce poczwarkowej. Po 2–3 tygodniach, od lipca do września, wylęgają się [[imago|dorosłe chrząszcze]], które zimują pozostając w komorach poczwarkowych. Dorosłe chrząszcze wygryzają się na zewnątrz od kwietnia do maja, gdzie po kopulacji i złożeniu jaj giną{{r|pos}}. Gatunek jest [[relikt|reliktem]]em lasów pierwotnych, związanym z drzewostanem świerkowym, rosnącym na terenach silnie wilgotnych{{r|pos|iop}}. Rozwój odbywa się pod korą powalonych drzew. Zarówno larwy jak i owady dorosłe odżywiają się rozłożonym łykiem i drewnem świerka, również trocinami i odchodami innych owadów żerujących tam wcześniej{{r|pos}}.
 
== Rozprzestrzenienie ==
Gatunek północno-euroazjatycki; od [[Amur (rzeka)|Amuru]] do Europy północno-wschodniej. Wszędzie występuje na rozproszonych stanowiskach. W Europie stwierdzony w Szwecji, Finlandii, Estonii, [[Karelia|Karelii]] i Polsce{{r|pos}}.
 
W Polsce jedyne stanowiska znajdują się w [[Puszcza Białowieska|Puszczy Białowieskiej]]. Notowany w kilku oddziałach leśnych, głównie w latach 1954–1955, następnie w roku 1993 i 1999 lub 2000 r. W roku 2013 przeprowadzono monitoring na dwóch stanowiskach w [[Białowieski Park Narodowy|Białowieskim Parku Narodowym]], potwierdzając występowanie gatunku na jednym z nich{{r|gios}}.
 
== OchronaZagrożenie i ochrona ==
W Polsce rozmiazg kolweński objęty jest ścisłą ochroną gatunkową{{r|rozp2016}}. Znajduje się na [[Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce|Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce]] oraz [[Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce|Polskiej czerwonej księdze zwierząt]]; w obu ze statusem CR – krytycznie zagrożony{{r|cl|iop}}. Uwzględniony jest również w załączniku II do [[Dyrektywa siedliskowa|dyrektywy siedliskowej]]{{r|pos}}.
 
Głównym niebezpieczeństwem dla tego gatunku jest usuwanie bądź korowanie powalonych drzew lub ich fragmentów. Zagraża mu również osuszanie siedlisk poprzez [[Melioracje leśne|działania melioracyjne]]. W lasach użytkowanych [[Gospodarka leśna|gospodarczo]] nie ma możliwości rozwoju{{r|iop}}.
{{Przypisy|przypisy=
*<ref name=pos>{{Cytuj książkę | nazwisko = Adamski | imię = P. | tytuł = Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny | wydawca = Ministerstwo Środowiska | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 500 | isbn = 83-86564-43-1 | nazwisko2 = Bartel | imię2 = R. | nazwisko3 = Bereszyński | imię3 = A. | nazwisko4 = Kepel | imię4 = A. | nazwisko5 = Witkowski | imię5 = Z. | tom = 6 | tytuł tomu = Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). | rozdział = Rozmiazg kolweński (''Phyto colwensis'') | imię r = D. | nazwisko r = Kubisz}}</ref>
*<ref name=cl>{{Cytuj|autor=Zbigniew Głowaciński|tytuł=Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce|data=2002|miejsce=Kraków|url=http://www.iop.krakow.pl/pobierz-publikacje,478}}</ref>
*<ref name=rozp2016>{{cytuj stronę | url = http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160002183 | tytuł = Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183)| data dostępu= 2017-01-16}}.</ref>
*<ref name=bm>{{Cytuj stronę | url = http://baza.biomap.pl/pl/taxon/species-pytho_kolwensis/default/tr/y | tytuł = BioMap | język = pl | data dostępu = 2017-10-24}}</ref>
<ref name=gios>{{Cytuj stronę | url = http://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/wyniki/2013-2014/dla_zwierzat/Rozmiazg-kolweski-Pytho-kolwensis.pdf | tytuł = Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 | nazwisko = Gutowski | imię = Jerzy M. | nazwisko2 = Sućko | imię2 = Krzysztof | opublikowany = Główny Inspektorat Ochrony Środowiska | język = pl | data dostępu = 2017-10-25}}</ref>
}}
 
== Zobacz też ==
* [[zwierzęta objęte ścisłą ochroną gatunkową w Polsce (od 2017)]]
 
{{Przypisy|przypisy=
* <ref name=Burakowski>{{cytuj książkę |autor= Bolesław Burakowski |rok= 1976 |tytuł=Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 88-90 Rozmiazgowate – Pythidae, Omiękowate – Lagriidae, Cisawkowate – Alleculidae | wydawca = PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne | miejscowość = Wrocław | strony = 5-17}}</ref>
* <ref name=pos>{{Cytuj książkę | nazwisko = Adamski | imię = P. | tytuł = Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny | wydawca = Ministerstwo Środowiska | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 500 | isbn = 83-86564-43-1 | nazwisko2 = Bartel | imię2 = R. | nazwisko3 = Bereszyński | imię3 = A. | nazwisko4 = Kepel | imię4 = A. | nazwisko5 = Witkowski | imię5 = Z. | tom = 6 | tytuł tomu = Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). | rozdział = Rozmiazg kolweński (''Phyto colwensis'') | imię r = D. | nazwisko r = Kubisz}}</ref>
* <ref name=cl>{{Cytuj|autor=Zbigniew Głowaciński|tytuł=Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce|data=2002|miejsce=Kraków|url=http://www.iop.krakow.pl/pobierz-publikacje,478}}</ref>
* <ref name=iop>{{Cytuj stronę | autor = Daniel Kubisz | url = http://www.iop.krakow.pl/pckz/opisa6f1.html?id=60&je=pl |tytuł=''Pytho kolwensis'' C.R. Sahlberg, 1833. Rozmiazg kolweński |praca=Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce |opublikowany=Instytut Ochrony Przyrody PAN |data dostępu=2017-10-26}}</ref>
* <ref name=rozp2016>{{cytuj stronę | url = http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160002183 | tytuł = Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183)| data dostępu= 2017-01-16}}.</ref>
* <ref name=bm>{{Cytuj stronę | url = http://baza.biomap.pl/pl/taxon/species-pytho_kolwensis/default/tr/y | tytuł = BioMap | język = pl | data dostępu = 2017-10-24}}</ref>
<ref name=gios>{{Cytuj stronę | url = http://siedliska.gios.gov.pl/images/pliki_pdf/wyniki/2013-2014/dla_zwierzat/Rozmiazg-kolweski-Pytho-kolwensis.pdf | tytuł = Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 | nazwisko = Gutowski | imię = Jerzy M. | nazwisko2 = Sućko | imię2 = Krzysztof | opublikowany = Główny Inspektorat Ochrony Środowiska | język = pl | data dostępu = 2017-10-25}}</ref>
}}
 
[[Kategoria:Rozmiazgowate]]
[[Kategoria:Chrząszcze Europy]]
[[Kategoria:Chrząszcze Rosji]]