Ascetyzm: Różnice pomiędzy wersjami

 

[[Plik:Teodor Axentowicz, Anachoreta.jpg|thumb|upright=1.1|Obraz [[Teodor Axentowicz|Teodora Axentowicza]] ''Anachoreta'', 1881, [[Muzeum Narodowe w Warszawie]]]]

 

Asceza kształtowała się trochę odmiennie zarówno na chrześcijańskim Wschodzie, jak i Zachodzie. Jednym z przykładów ascetów wschodnich był XIX w. mnich i [[Starzec mnich|starzec]] [[Serafin z Sarowa]]. Asceza mistyczna to przygotowanie się do doświadczenia [[Mistycyzm|mistycznego]].

Asceza była powszechna od samego początku [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]], rozwinięta została w okresie [[patrystyka|patrystycznym]]. Jej korzenie, choć zbieżne do pewnego stopnia z [[pogląd]]ami i teoriami [[stoicyzm|filozofii stoików]], sięgają mądrości Krzyża (por. 1 Kor 2). Jej elementy zostały przejęte przez [[Mistyka chrześcijańska|mistykę]] i [[estetyka chrześcijańska|estetykę chrześcijańską]], która zakładała wyciszenie i oczyszczenie doznań zmysłowych (tzw. "noc ciemna zmysłów") na rzecz [[Kontemplacja (katolicyzm)|kontemplacji]], i zjednoczenia z [[Bóg|Bogiem]]. Asceza stała się elementem życia wielu [[zakon]]ów, zarówno [[Kościół katolicki|Kościoła katolickiego]] jak i [[Prawosławie|Kościołów obrządków wschodnich]].

 

W historii ascezy srodkami stosowanymi w ascezie były posty, [[abstynencja seksualna]], czasem u mnichów: brak higieny (nie mycie się); [[włosiennica]]. Były też pojedyncze przypadki poddawania się, dla zachowania specyficznie rozumianej czystości, kastracji (jak np. [[Sekstus Empiryk]] czy [[Orygenes]]). Zostało to zdecydowanie potępiona przez [[Kościół (teologia)|Kościół]]. [[Synod]] w Aleksandrii w roku [[213]] skazał z tego powodu Orygenesa na zesłanie<ref name="nazwa_3">Orygenes, w: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, oprac. [[Jan Maria Szymusiak]], [[Marek Starowieyski]], Poznań 1971, s. 302</ref>. Sam Orygenes uznał ten czyn po latach jako naiwną, zbyt zewnętrzną interpretację słów Jezusa z [[Ewangelia Mateusza|Ewangelii św. Mateusza]] o uczynieniu siebie ''bezżennym'' dla królestwa (dosł. eunuchem, por. Mt 19,12). Słowa sprzeciwu wobec literalnego, nieduchowego, "według ciała" (por. 2 Kor 5,16) rozumienia słów Jezusa, brzmią jak przestroga wypływająca z własnego bolesnego doświadczenia<ref>Orygenes komentując Mt 19,12 pisze o doświadczeniu osób trzecich, wśród których jednak mógł być on sam: ''/Człowiek ten/ zamiast wznieść się do ducha przeczytanych słów, pozostał przy ich literze. Otóż niektórzy moi poprzednicy nie zawahali się w swoich pismach dostarczyć pobudek do tego, że pewni ludzie dla królestwa niebieskiego odważyli się doświadczyć trzeciej, jako podobnej do dwóch pierwszych, niezdolności do małżeństwa. My, którzyśmy kiedyś rozumieli Chrystusa, Słowo Boże, według ciała i według litery, lecz teraz już nie rozumiemy Go w ten sposób (por.2 Kor 5, 16), nie uznajemy za właściwą interpretacji tych, którzy rzekomo dla królestwa niebieskiego zadali sobie trzecią niezdolność do małżeństwa. I nie traciłbym dłużej czasu na zbijanie poglądu tego, kto i trzecią niezdolność na podobieństwo do dwóch pierwszych chce pojmować cieleśnie, gdybym nie widział takich, co się na to odważyli i nie spotkał tych, którzy do takiego czynu potrafią skłonić co gorętszą duszę wierzącą, lecz nie bardzo słuchającą rozumu''. Dalej Orygenes cytuje [[Sekstus Empiryk|Sekstusa Empiryka]] /''Sentencje'', 13 i 273/ oraz [[Filon z Aleksandrii|Filona aleksandryjskiego]] /''Quod Deterius Potiori Insidiari Soleat'' (''O tym, że gorszy zazwyczaj robi zasadzki na silniejszego''), 176/ i pisze: ''Lecz nie należy im wierzyć, bo nie zrozumieli myśli Pism Świętych traktujących o tym zagadnieniu. Jeśli bowiem wśród owoców ducha obok miłości, radości, cierpliwości oraz innych cnót wyliczone zostało także opanowanie (por. Ga 5, 22), to raczej powinno ono wydawać owoce i raczej należy zachować dane od Boga męskie ciało, niż odważać się na coś innego. (...) Niech więc ten, co zamierza odważyć się na tego rodzaju czyn, pomyśli, co musi wycierpieć od tych, którzy go będą łajać''. (''Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza'', ŹMT 10, Kraków: WAM, 1998, s. 232-233). Podobną figurę retoryczną pisania o osobach trzecich, gdy chce opowiedzieć o swoim przeżyciu, stosuje św. Paweł w [[2. List do Koryntian|2 Kor]] 12, 2.</ref>.

 

=== Przykładowi święci asceci chrześcijańscy ===

[[Plik:Serafim sarofckii.jpg|250px|right|thumb|Pomnik [[Serafin z Sarowa|św. Serafina z Sarowa]] ukazujący go w czasie trzyletniej modlitwy na kamieniu. [[Starzec mnich|Starzec]] praktykował tę modlitwę z wzniesionymi w górę ramionami przez tysiąc nocy w czasie [[Wojny napoleońskie|kampanii napoleońskiej w Rosji]]. W ciągu dnia modlił się na innym kamieniu bliższym swej pustelni, na którym też trochę wypoczywał. Była to pewna modyfikacja ascezy słupnika<ref name=SER/>. [[Pustelnia Korzenna]], obwód kurski]]

* Święty [[Antoni Wielki]] (zm. 356) – walczył z [[demon]]em i odparł jego ataki, mieszkał w grobie, raz dziennie skromnie jadał po zachodzie słońca

* [[Grzegorz z Nazjanzu|Święty Grzegorz z Nazjanzu]] (zm. 389) – sypiał na gołej ziemi, noce spędzał na modlitwach i płaczach, żywił się stęchłym chlebem