Język afrikaans: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Linki zewnętrzne: drobne redakcyjne
Linia 25:
{{legenda|#006D2C|80–100%}}]]
[[Plik:AfrikaanseTaalmonumentEnscriptions.jpg|thumb|250 px|Tablica na pomniku języka afrikaans z napisami w języku afrikaans]]
'''Język afrikaans''', '''język afrykanerski''' (''afrikaans'', ''Afrikaanse taal'') – [[języki indoeuropejskie|indoeuropejski język]] należący do dolnosaksońskiej gałęzi [[języki zachodniogermańskie|języków zachodniogermańskich,]] i jestbędący językiem ojczystym południowoafrykańskich [[Koloredzi|Koloredów]] oraz białych [[Burowie|Afrykanerów]]. Powstał na styku kultur w [[Kolonia Przylądkowa|Kolonii Przylądkowej]] z [[XVII wiek|XVII]]-wiecznych dialektów niderlandzkich pod wpływem języka [[Język malajski|malajskiego]] i [[Język portugalski|portugalskiego]] oraz miejscowych języków ludów hotentockich ([[Khoi]], [[Khoikhoi]]). [[Język niderlandzki|Niderlandzkim]] – językiem urzędowym holenderskiej [[Holenderska Kompania Wschodnioindyjska|Kompanii Wschodnioindyjskiej (VOC)]] – mówili funkcjonariusze, żołnierze Kompanii oraz europejscy osadnicy, przybywający na tereny dzisiejszej [[Południowa Afryka|Republiki Południowej Afryki]] od połowy [[XVII wiek]]u, a pochodzący głównie z [[Holandia|Holandii]] i [[Niemcy|Niemiec]] oraz w mniejszym stopniu z [[Francja|Francji]] i [[Skandynawia|Skandynawii]]. Koloniści ci dali początek [[Burowie|Burom]], czyli przodkom dzisiejszych [[Afrykanerzy|Afrykanerów]]. Językiem malajskim i portugalskim posługiwała się na Przylądku większość sprowadzanych [[niewolnictwo|niewolników]]. W ten sposób afrikaans ukształtował się na styku języków, kultur, ras i religii jako język codziennej komunikacji i aż do końca [[XIX wiek|XIX]] wieku traktowany był pogardliwie jako mowa Hotentotów, Koloredów oraz niewykształconych farmerów z prowincji. Podstawowy zasób słownictwa w afrikaans, ok. 90%, pochodzi z [[Język niderlandzki|języka niderlandzkiego]], lecz wykazuje on także wpływy leksykalne malajskiego, portugalskiego, a od XIX wieku także elementy przejęte z [[język angielski|języka angielskiego]] oraz miejscowych [[języki bantu|języków bantu]].
 
W trakcie migracji ludności wykształciły się trzy podstawowe [[dialekt]]y:
Linia 36:
Do końca [[XIX wiek]]u afrikaans funkcjonował na równi z językiem niderlandzkim i uzupełniał go w niższych rejestrach, ale w niepodległych państwach burskich ([[Transwal]], [[Wolne Państwo|Orania]]) urzędowym był nadal niderlandzki. Pozostał on też językiem kościoła reformowanego. Od lat 40. XIX wieku zafrykanizowane formy niderlandzkiego były coraz częściej używane w prasie, a od lat 70. datują się pierwsze próby kodyfikacji i emancypacji afrikaans, co miało bezpośredni związek z agresywną anglicyzacją oraz uzyskiwaniem świadomości narodowej przez Afrykanerów. Po podboju republik burskich przez Wielką Brytanię (tzw. [[wojny burskie]]) język afrikaans stał się podstawowym elementem afrykanerskiej tożsamości narodowej i nastąpiła jego szybka standaryzacja i rozwój: w [[1925]] r. stał się obok angielskiego, na równi z niderlandzkim, [[język urzędowy|językiem urzędowym]] w [[Związek Południowej Afryki|Związku Południowej Afryki]], a potem w Republice Południowej Afryki oraz w [[Namibia|Namibii]], w praktyce jednak szybko wyparł język niderlandzki. Obecnie jest jednym z 11 urzędowych języków RPA; używany jest też powszechnie w Namibii.
 
Afrikaans jako [[język ojczysty|językiem ojczystym]] posługuje się ok. 6,2 mln mieszkańców RPA, z czego zdecydowaną większość stanowią [[Afrykanerzy]] i [[Koloredzi]] oraz dodatkowo 4 mln jako jednym z dwóch języków ojczystych (łącznie ok. 26% populacji RPA). Najwięcej użytkowników afrikaans skupia się w stolicy kraju – [[Pretoria|Pretorii]] oraz w [[Bloemfontein]], a także na całym obszarze Kraju Przylądkowego, czyli w zachodniej części RPA. Ze współczesnych prowincji RPA największym udziałem mówiących językiem afrikaans cechują się:
 
* Północna Prowincja Przylądkowa (Noord-Kaap) – 70%