Wersja z 16:58, 28 gru 2017 edytuj MastiBot (dyskusja \| edycje) Boty 3 417 867 edycji m Bot odlinkowuje artykuł Wojny Indian; zmiany kosmetyczne ← poprzednia edycja		Wersja z 17:02, 28 gru 2017 edytuj anuluj edycję Jan Kalinka (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 3082 edycje m odlinkowanie dat następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Pueblos Rio Grande valley.JPG\|prawo\|mały\|260px\|Osiedla Indian [[Pueblo]] w dolinie [[Rio Grande (rzeka w Ameryce Północnej)\|Rio Grande]]]] [[Plik:Pueblo Acoma.jpg\|prawo\|mały\|260px\|Pueblo Acoma. Fotografia [[Ansel Adams]], 1941-42]] '''Popé''' ('''Po'pay''') (ur. ok. [[1630]] - zm. [[1688]]) – lider [[Religia\|religijny]] [[Indianie\|Indian]] [[Pueblo]] z [[Ameryka Północna\|północnoamerykańskiego]] [[Plemię\|plemienia]] [[Tewa]] z osiedla [[Ohkay Owingeh]] (dawnej zwanego Pueblo San Juan), przywódca [[Powstanie Indian Pueblo\|powstania Indian Pueblo]] z [[Nowy Meksyk\|Nowego Meksyku]] przeciwko [[Hiszpania\|hiszpańskim]] [[Kolonia (geografia polityczna)\|kolonizatorom]] w [[1680]] r. - jedynego skutecznego powstania Indian przeciw kolonizatorom na zachód od [[Missisipi (rzeka)\|Missisipi]]. == Życiorys == O szczegółach z życia Popé, zwłaszcza tych niezwiązanych z rebelią, zachowało się niewiele informacji. Wiadomo jedynie, że Popé był jednym z 47 [[Tubylczy Amerykanie\|tubylców]] oskarżonych, aresztowanych i skazanych za praktykowanie "[[Szamanizm\|czarów]]" w [[1675]] r. Trzech ze skazanych Hiszpanie zabrali do ich wiosek w celu wykonania tam pokazowych wyroków. Dwóch z nich zostało [[Powieszenie\|powieszonych]], a jeden powiesił się sam, zanim wykonano na nim wyrok śmierci. Pozostałych 44 - w tym Popé - zostało publicznie [[Chłosta\|wychłostanych]] i skazanych na [[Zakład karny\|więzienie]]. Kiedy wieści o tym rozeszły się wśród Pueblo, ich liderzy udali się z dużą liczbą wojowników do [[Santa Fe (Nowy Meksyk)\|Santa Fe]], gdzie przetrzymywano skazanych. Hiszpański gubernator [[Juan Francisco de Treviño]] zmuszony był uwolnić więźniów, bowiem wielu żołnierzy z lokalnego garnizonu walczyło w tym czasie z [[Apacze\|Apaczami]]. Zły na kolonizatorów Popé wrócił do domu i krótko potem przeniósł się do puebla [[Taos (Nowy Meksyk)\|Taos]], gdzie prawdopodobnie zaplanowano powstanie 1680 r. Celem powstania Indian Pueblo było usunięcie hiszpańskich osadników i [[Misja (religia)\|misjonarzy]] z ziem Indian Pueblo oraz utrzymanie tradycyjnego stylu życia i religii plemienia. Zbrojny bunt pod przywództwem Popé'a zaplanowano w tajemnicy przed Hiszpanami (a także kobietami z plemienia) na [[13 sierpnia]]. Jednak z obawy przed zdradą wybuch powstania przyspieszono w ostatniej chwili i już [[10 sierpnia]] zaatakowano misje i rozpoczęto oblężenie Santa Fe. Według samych Hiszpanów, już pierwszy atak Indian spowodował śmierć ok. 500 hiszpańskich kolonistów, w tym 21 księży. W dziesiątym dniu oblężenia stu obrońców Santa Fe zabiło w niespodziewanym wypadzie za mury ok. dwustu napastników i wycofało się do fortu, gdzie na rynku powieszono 47 wziętych do niewoli Indian. Był to jednak jeden z nielicznych sukcesów Hiszpanów podczas całej rebelii. W tym samym czasie Popé realizował plan usuwania hiszpańskich śladów z pozostałych terenów. Zabroniono m.in. używania hiszpańskich nazw i [[Język hiszpański\|języka]], a [[Chrzest\|ochrzczonych]] Indian "oczyszczano" wywarem z [[Jukka\|jukki]]. Niszczono też katolickie kaplice i przedmioty kultu, a sam Popé, ubrany odświętnie, wizytował kolejne puebla, witany w nich entuzjastycznie. Rebelia [[Pueblo]] zakończyła się pełnym sukcesem, a około 2400 Hiszpanów musiało opuścić niemal cały Nowy Meksyk. Popé miał jednak skłonności do [[Monarchia despotyczna\|despotyzmu]], a gdy kraj Pueblo nawiedziły susze oraz ataki Apaczów i [[Jutowie (Indianie)\|Ute]], został zmuszony do ustąpienia na rzecz Luisa Tupatu z osiedla [[Picuris]]. W [[1688]] r. odzyskał na pewien czas wpływy (przynajmniej w niektórych pueblach), lecz krótko potem zmarł. W [[1692]] r., po śmierci Popé'a, Hiszpanie pod wodzą [[Diego de Vargas]]a odzyskali stopniowo kontrolę nad ludem Pueblo, ale tym razem na łagodniejszych warunkach. Przez dłuższy czas nie podejmowali np. prób wykorzenienia [[Język pueblo\|ich języka]] i religii, dzięki czemu przetrwały one do dziś. Z tego powodu współcześni mieszkańcy Nowego Meksyku uhonorowali swego lokalnego patriotę Popé'a pomnikiem, który odsłonięto w [[Waszyngton]]ie [[22 września]] [[2005]] r. Autorem pomnika jest artysta z plemienia Pueblo, [[Cliff Fragua]]. == Bibliografia ==

Popé: Różnice pomiędzy wersjami