Radogoszcz (więzienie): Różnice pomiędzy wersjami

* [[Teodor Wilencki]]<ref group="uwaga">Przez długi czas sądzono – i pisano – że jego nazwisko brzmi „Wileński” lub „Wilenski”. Najprawdopodobniejsze brzmienie jego nazwiska ustalono na podstawie aktu urodzenia jego syna Mosze, w USC-Łódź.</ref> – łódzki malarz-amator pochodzenia żydowskiego<ref group="uwaga">Przed wojną mieszkał w rogowej kamienicy, dziś już nieistniejącej, u zbiegu ulic Legionów i Zachodniej (obecnie w tym miejscu pawilon kwiaciarni).</ref>; więzień Radogoszcza w 1942 roku. Brak informacji w jakich okolicznościach się tu znalazł. Wykonywał za pożywienie rysunkowe portrety współwięźniom. W zbiorach [[Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi]] i prywatnych zachowało się kilkanaście jego prac (większość w Muzeum)<ref>Prace w MTN-Łódź mają sygnatury: M-3329 (Wspólny portret ze zdjęcia żony i dwóch córek współwięźnia (pocz. VII 1941 – II 1942) – Leona Seniwa; ołówek, format 42&nbsp;×&nbsp;59,8&nbsp;cm), D-296 (portret Antoniego Wawrzyniaka), AZ-622/5 (<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) -->fotokopia portretu Edwarda Niesobskiego, więźnia od 4 XII 1941 – 21 V 1942, opubl. w: Niesobski Edward, Pfeiferówna Jadwiga, ''Dziennik harcerza i „Szarotki”''. Oprac. red.: Andrzej Drzycimski. Gdańsk 1986, s. 189–238), M-3182 (portret Mariana Wasiuka (?)), I-10585 (portret Leona Tomczaka), K-369 (portret Michała Barana), M-1679 (portret Tadeusza Klimczaka), M-3183 (portret Mirosława Włodarczyka), M-3197 (portret Tadeusza Kotlarka), M-1073 (portret Stefana Stęporka, więźnia od VII 1942 do X 1942).</ref> najczęściej w formacie A-6. Większość z nich jest podkolorowana. Początkowo, według relacji więźniów, wzbudził swoimi rysunkowymi zdolnościami zainteresowanie komendanta więzienia – Waltera Pelzhausena, ale w końcu 1942 został przez niego ciężko pobity za przyjęcie od wachmana kawałka mięsa, w wyniku czego zmarł w więziennej Izbie Chorych<ref>Wojciech Źródlak, ''Teodor Wilencki – łódzki malarz'', [w:] „Kronika Miasta Łodzi”, 2000, nr 1, s. 69–74.</ref><ref>Maria Nowacka, op. cit., s. 35, 56, 86.</ref>. Rysunki portretowe współwięźniów autorstwa Wilenckiego są jedynymi tego rodzaju dokumentami z okresu funkcjonowania więzienia radogoskiego.

* 17/18 stycznia 1945: załoga niemieckiego ośrodka zagłady Żydów w [[Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem|Kulmhof]] am Nehr (Chełmno n. Nerem) dokonała egzekucji około 47 ostatnich żydowskich więźniów, których niemiecka załoga używała przy końcowych pracach likwidacyjnych tego miejsca; najpierw zaczęto ich rozstrzeliwać piątkami przed spichrzem w którym byli przetrzymywani; w pewnym momencie kilkunastu ostatnich rzuciło się na oprawców zabijając dwóch. Dwóm więźniom – Szymonowi Srebrnikowi i Mordechajowi Żurawskiemu udało się uciec, a pozostałych Niemcy spalili w spichrzu<ref>''Ośrodek zagłady Żydów w Chełmnie nad Nerem w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej''; Konin 2004; por. Z. Nałkowska, ''Medaliony'' (<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) -->relacja Sz. Srebrnika pt. ''Człowiek wszystko przetrzyma'').</ref>.