Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami

|od = 3020 majalutego 19651957

'''Oskar Ryszard Lange''' (ur. [[27 lipca]] [[1904]] w [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowie Mazowieckim]], zm. [[2 października]] [[1965]] w [[Londyn]]ie) – polski ekonomista i polityk, członek [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego PZPR]], poseł na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] oraz [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm]] [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej II kadencji|II]], III[[Posłowie ina IVSejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej III kadencji,|III]] członeki [[KomitetPosłowie Centralnyna Sejm Polskiej ZjednoczonejRzeczypospolitej PartiiLudowej Robotniczej|KCIV PZPRkadencji|IV]] kadencji, członek (1955–1957) i zastępca przewodniczącego (1957–1965) [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]] PRL, członek Ogólnopolskiego Komitetu [[Front Jedności Narodu|Frontu Jedności Narodu]] w 1958 roku<ref>Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.</ref>.

Był synem przemysłowca. „Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei [[socjalizm]]usocjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami”<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Oskar Lange Dzieła | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne | miejsce = Warszawa | data = 1973 | strony = 21 | tom = 1 | rozdział = Przedmowa | nazwisko r = Komitet Wydana Dzieł Oskara Langego}}</ref>. W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego, a następnie w [[I Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim|Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie Mazowieckim]]. W przeciągu lat 1922–1926 przez rok studiował na [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Uniwersytecie Poznańskim]] i przez dwa lata na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]]. W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt. ''Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924-19321924–1932'' uzyskując stopień naukowy doktora. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną ''Statystyczne badania koniunktury gospodarczej''. Studiował również na uniwersytecie w [[Londyn]]ie.

W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy [[Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej|Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej]]<ref>Oskar Lange Dzieła; Tom 1 kapitalizm, PWE 1973; s. 21.</ref> Od 1927 roku był członkiem [[Polska Partia Socjalistyczna|PPSPolskiej Partii Socjalistycznej]].

W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko powrócił na katedrę statystyki do [[Kraków|Krakowa]], a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na [[Uniwersytet Stanforda]]. W latach 1938–1945 wykładał na [[University of Chicago|Uniwersytecie w ChicagoChicagowskim]]. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z [[Komitet Zagraniczny PPS|emigracyjnym PPS]], jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił ''Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce''.

W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach [[Projekt Venona|Projektu Venona]]<ref>http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.</ref>. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega [[Bolesław Gebert|Bolesława Geberta]] do współpracy z [[NKWD|Ludowym Komisariatem Spraw Wewnętrznych ZSRR]] (NKWD) jako [[agent wpływu]] o pseudonimie ''Friend'' (z [[język angielski|ang.]] przyjaciel)<ref>Sławomir Cenckiewicz, [http://niniwa22.cba.pl/oskar_lange_po_stronie_sowietow.htm ''Oskar Lange po stronie Sowietów''], „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.</ref>. W 1944 roku na zaproszenie [[Związek Patriotów Polskich|Związku Patriotów Polskich]] przyleciał do [[Moskwa|Moskwy]], gdzie spotkał się z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]]<ref>[http://www.tomaszow-maz.pl/gazeta/nr12/gazeta12.pdf ''Tomaszowianin profesor Oskar Lange''], „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.</ref>. Po powrocie do USAStanów Zjednoczonych spotkał się z [[Prezes Rady Ministrów|premierem]] [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i poinformował o misji w ZSRR[[Związek Radziecki|Związku Radzieckim]] [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta USAStanów Zjednoczonych]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]].

W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora[[Ambasadorowie Polski|ambasadora LudowejRP]] w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] i [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|jej Radzie Bezpieczeństwa]]. Uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|KRNKrajowej Rady Narodowej]] z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Monitor Polski|1947|16|35}}</ref>.

Należał do Rady Naczelnej [[Polska Partia Socjalistyczna (1944–1948)|PPS w kraju]] (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta PAN[[Polska Akademia Nauk|Polskiej Akademii Nauk]]. Od 1948 roku był członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej]] i jej [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego PZPR]].

W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty [[PolskaPolskiej AkademiaAkademii Nauk|PAN]]. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.

W latach 1949–1950 prezes Zarządu [[Centralny Związek Spółdzielczy|Centralnego Związku Spółdzielczego]]. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem [[Szkoła Główna Handlowa w Warszawie|Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie]]. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–19651955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]]. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do [[puławianie|„puławian”]] podczas [[Polski październik 1956|walki o władzę]] w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Eisler|imię= Jerzy|autor link= |tytuł= Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989| rozdział= Październik i „Mała stabilizacja”| nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca= POW „BGW”|miejsce= Warszawa|rok= 1992|strony= 62|isbn= 8370662080}}</ref>. Zastępca przewodniczącego Rady Państwa od lutego 1957 r. Od 1956 r. profesor [[Uniwersytet Warszawski|UWUniwersytetu Warszawskiego]], w latach 1957–1963 przewodniczący [[Rada Ekonomiczna|Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów]], a w latach 1957–1959 przewodniczący [[Europejska Komisja Gospodarcza|Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów ZjednoczonychONZ]]. Był doradcą ekonomicznym [[Rząd Indii|rządu Indii]] (1955–1956) i [[CejlonSri Lanka|Cejlonu]]u (1959).

Od 1947 roku był posłem na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|na]] [[Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] oraz na [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm]] [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej II kadencji|II]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej III kadencji|III]] i [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji|IV]] kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym [[Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów|Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów]] (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]] (1948–1952), przewodniczącym [[Komisja Spraw Zagranicznych (Sejm)|Komisji Spraw Zagranicznych]] (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) oraz przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem [[Polskie Towarzystwo Cybernetyczne|Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego]].

W 1964 roku został odznaczony [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Orderem Budowniczych Polski Ludowej]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wręczenie odznaczeń w Belwederze | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=2909| czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 1 | data = nr 170 z 20 lipca 1964}}</ref> oraz przyznano mu tytuł [[Doctor honoris causa|doktora honoris causa]] Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał [[Odznaka Nagrody Państwowej|nagrodę państwową]] I stopnia<ref>„Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.</ref>.

Jego imieniem nazwana została główna aula [[Szkoła Główna Handlowa w Warszawie|Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie]] i reprezentacyjna sala na [[Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego]].

Do czasu wejścia w życie [[Dekomunizacja#Dekomunizacja nazw ulic|ustawy dekomunizacyjnej]] z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w [[Warszawa|Warszawie]] (zmieniona na ulicę premiera [[Tomasz Arciszewski|Tomasza Arciszewskiego]]<ref>Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.</ref>), [[Częstochowa|Częstochowie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), Koszalinie[[Koszalin]]ie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), Bydgoszczy[[Bydgoszcz]]y (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. [[Jan Żychoń|Jana Henryka Żychonia]])<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.bydgoszcz.uw.gov.pl/aktualnosci/nowi-patroni-ulic.html|tytuł=''Nowi patroni ulic 13/12/2017|opublikowany=Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy|data dostępu=2017-12-23}}</ref>, [[Jaworzno|Jaworznie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. [[Feliks Kamiński (pułkownik)|Feliksa Kamińskiego]]) oraz w rodzinnym [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowie Mazowieckim]] (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę [[Wanda Panfil-González|Wandy Panfil]]). W 2017 ulicę jego imienia w [[Katowice|Katowicach]] przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w [[podział administracyjny KatowicMurcki|dzielnicy]] [[MurckiMurckach]])<ref>[http://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/104131/sesja%20XLVIII-894-17.pdf UCHWAŁA NR XLVIII/894/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany nazw ulic położonych na terenie miasta Katowice] bip.katowice.eu {{lang|pl}} [dostęp 2017-12-31]</ref>. Lange był patronem także techników ekonomicznych w [[Gdynia|Gdyni]], [[Kielce|Kielcach]], [[Szczecin]]ie, [[Zielona Góra|Zielonej Górze]], [[Bytom]]iu, [[Chorzów|Chorzowie]], [[Wodzisław Śląski|Wodzisławiu Śląskim]], [[Ciechanów|Ciechanowie]] (do marca 2015), [[Elbląg]]u, [[Grudziądz]]u, [[Mogilno|Mogilnie]], [[Nowy Sącz|Nowym Sączu]], [[Siedlce|Siedlcach]], [[Zamość|Zamościu]] i [[Zawiercie|Zawierciu]].

== Film ''New Poland'' o powiązaniach Langego z wywiadem ZSRRZwiązku Radzieckiego ==