Język bośniacki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
akt., drobne redakcyjne, drobne merytoryczne Znacznik: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) |
m Wycofano edycje użytkownika 210.3.102.149 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Nama.ngasal. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 20:
'''Język bośniacki''' (bośn. ''bosanski'' / ''босански'') – [[Języki południowosłowiańskie|mowa południowosłowiańska]] uznawana za jedną z czterech ustandaryzowanych odmian [[Język serbsko-chorwacki|języka serbsko-chorwackiego]]<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>{{cytuj książkę| nazwisko r = Bunčić | imię r = Daniel | rozdział = Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards | nazwisko = Kempgen | imię = Sebastian |tytuł = Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008 |wydawca= Otto Sagner |miejsce= Monachium |rok=2008 |strony=93 |seria= Welt der Slaven |isbn= |oclc= 238795822 |język=de}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kordić | imię r = Snježana | autor r link = Snježana Kordić | rozdział = Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati? | adres rozdziału = http://bib.irb.hr/datoteka/565627.JEZICNA_POLITIKA.PDF | nazwisko = Gavrić | imię = Saša |tytuł = Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu |wydawca= Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije |miejsce= Sarajewo |rok=2011 |strony=61–62 |isbn=978-9958-1959-0-7| język=sh}}</ref><ref>{{cytuj książkę | nazwisko r = Kafadar | imię r = Enisa | rozdział = Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina? | adres rozdziału =http://books.google.hr/books?id=63hKaFGtTDAC&pg=PA95&lpg=false#v=onepage&q&f=false | nazwisko = Henn-Memmesheimer | imię = Beate | nazwisko2 = Franz | imię2 = Joachim |tytuł = Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse | tom = 1 |wydawca= Peter Lang |miejsce= Frankfurt nad Menem |rok=2009 |strony=103 |seria= |isbn= |oclc= 699514676|język=de}}</ref>, używana głównie przez [[Boszniacy|Boszniaków]]. Standard bośniacki ma status języka urzędowego w [[Bośnia i Hercegowina|Bośni i Hercegowinie]], obok odmian [[Język chorwacki|chorwackiej]] i [[Język serbski|serbskiej]]. Odmiana bośniacka jest również objęta statusem języka regionalnego w [[Serbia|Serbii]]<ref>{{Cytuj stronę | url=https://web.archive.org/web/20140103175919/http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf | tytuł=European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia | wydawca = Rada Europy | rok=2009 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i [[Kosowo|Kosowie]]<ref>{{Cytuj książkę | url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ | tytuł=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe | autor=Driton Muharremi | autor2= Samedin Mehmeti | wydawca=Springer | rok=2013 | strony=129 | data dostępu = 2018-01-19}}</ref> i dopuszcza się ją do użytku urzędowego w [[Czarnogóra|Czarnogórze]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.snp.co.me/strana.asp?kat=1&id=1278 | tytuł = Ustav Crne Gore | data dostępu = 2018-01-19}}</ref>.
Standardowa forma bośniackiego opiera się na [[Dialekt sztokawski|dialekcie sztokawskim]], a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Branka Magaš | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu | rok = 1998 | wydawca=Promocult | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = http://books.google.com/books?id=NWtiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik | rok = 1991 | strony=182 | język=sh}}</ref>, który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Emil Tokarz | url = http://books.google.com/books?id=lGXlAAAAMAAJ | tytuł = Język wobec przemian kultury | rok = 1997 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | strony=65 | język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Uniwersytet Jagielloński | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56) | rok = 2004 | wydawca=G. Gebenther i Spółka | strony=145 | język=pl}}</ref>,
* [[język serbski]]▼
Standard bośniacki zapisuje się najczęściej alfabetem łacińskim, ale dozwolony jest również zapis cyrylicą serbską<ref group="uwaga" name="zapis" />.
== Przypisy ==▼
{{Przypisy}}▼
{{Przypisy-lista|grupa="uwaga"}}▼
Standard bośniacki wraz z pozostałymi trzema językami standardowymi podciąga się pod pojęcie "język serbsko-chorwacki". Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te mogą być również klasyfikowane jako odrębne języki<ref>{{Cytuj książkę| autor=Graeme Trousdale | tytuł=Introduction to English Sociolinguistics |url=http://books.google.com/books?id=ZTEkDQAAQBAJ | rok=2010 | wydawca=Edinburgh University Press | strony=7 | język=en}}</ref><ref>{{Cytuj książkę| autor=Mirjana N. Dedaić | autor2=Daniel N. Nelson | tytuł=At War with Words |url=http://books.google.com/books?id=_EJC-rX8eeYC | rok=2012 | wydawca=Walter de Gruyter | strony=248-249 | język=en}}</ref>, należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim<ref>{{Cytuj książkę | url=http://books.google.com/books?id=P8ZpQgAACAAJ | autor=Dževad Jahić | autor2=Senahid Halilović | autor3=Ismail Palić | tytuł=Gramatika bosanskoga jezika | rok=2000 | język=sh}}</ref>.
{{Języki słowiańskie}}▼
{{Kontrola autorytatywna}}▼
▲Standardowa forma bośniackiego opiera się na [[Dialekt sztokawski|dialekcie sztokawskim]], a dokładniej na poddialekcie wschodniohercegowińskim<ref>{{Cytuj książkę | autor = Branka Magaš | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu | rok = 1998 | wydawca=Promocult | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Senahid Halilović | url = http://books.google.com/books?id=NWtiAAAAMAAJ | tytuł = Bosanski jezik | rok = 1991 | strony=182 | język=sh}}</ref>, który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Emil Tokarz | url = http://books.google.com/books?id=lGXlAAAAMAAJ | tytuł = Język wobec przemian kultury | rok = 1997 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | strony=65 | język=pl}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = Uniwersytet Jagielloński | url = http://books.google.com/books?id=qfYzAAAAMAAJ | tytuł = Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56) | rok = 2004 | wydawca=G. Gebenther i Spółka | strony=145 | język=pl}}</ref>, głównieki<ref>{{Cytuj książkę| autor=Graeme Trousdale | tytuł=Introduction to English Sociolinguistics |url=http://books.google.com/books?id=ZTEkDQAAQBAJ | rok=2010 | wydawca=Edinburgh University Press | strony=7 | język=en}}</ref><r
== Historia ==
Linia 34 ⟶ 30:
Nazwa "język bośniacki" została przyjęta w [[1995]] roku po rozpadzie [[Jugosławia|Jugosławii]], stosuje się ją również w standardzie [[ISO 639]]. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ dialekty języka serbsko-chorwackiego, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i [[język standardowy|standardowego]].
=== Kontrowersje wokół nazewnictwa ===
Nazwa "język bośniacki" ({{w języku|sh|bosanski / босански}}) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten standard językiem boszniackim ({{w języku|sh|bošnjački / бошњачки}}). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie niesie promowany przez Boszniaków termin. Określenie "język bośniacki" sugeruje, że odmiana bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków, podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje mowy określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego<ref>{{Cytuj książkę | autor = Pål Kolstø | url = http://books.google.com/books?id=qY7eCwAAQBAJ | tytuł = Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe | rok = 2016 | język=en}}</ref>.
▲ gramatyki języka)ykowa|kodyfikacji]] oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy [[słownik]] i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, ''Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika'', Sarajewo 1995; Jahić, ''Školski rječnik bosanskoga jezika'', Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, ''Gramatika bosanskoga jezika'', Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.
Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy "język bośniacki" za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH<ref>{{Cytuj książkę | autor = Dalibor Brozović | url = https://hrcak.srce.hr/76514 | tytuł = Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika | rok = 1999 | strony=13-16 | język=sh}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | nazwisko = | imię = | url = http://www.rastko.rs/filologija/odbor/odluka001_c.html | tytuł = Odbor za standardizaciju srpskog jezika | data dostępu = 2018-01-19 | język=sh}}</ref> i zalecają używanie - ich zdaniem - odpowiedniejszego terminu "język boszniacki"<ref>{{cytuj książkę | autor = Ronelle Alexander | url = https://books.google.com/books?id=6HTdZ5rxJ-cC | tytuł = Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary | wydawca=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-21193-6 | strony=426-427 | język=en}}</ref>. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne prawidłowe określenie to "język bośniacki"<ref>{{Cytuj książkę | autor = Ranko Bugarski | url = http://www.helsinki.fi/slavicahelsingiensia/preview/sh41/pdf/2.pdf | tytuł = Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina | rok = 2012 | strony=38 | data dostępu = 2018-01-19 | język=en}}</ref>, i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.
== Zobacz też ==
{{wikisłownik|bośniacki}}
* [[język serbsko-chorwacki]] (obszerniejsze przedstawienie pisowni, fonetyki i gramatyki języka)
* [[język chorwacki]]
* [[język czarnogórski]]
▲* [[język serbski]]
▲== Przypisy ==
▲{{Przypisy}}
▲{{Przypisy-lista|grupa="uwaga"}}
▲{{Języki słowiańskie}}
▲{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Języki południowosłowiańskie|Bośniacki]]
| |||