Pesach: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Historia święta: Poprawienie daty Paschy na zgodną z Biblią + stosowny werset, który tak mówi.
m wyjaśnienie rozbieżności 14 czy 15 nisan
Linia 27:
 
== Historia święta ==
Pierwotnie Pesach – obchodzone jeszcze przed wyjściem Izraelitów z [[Starożytny Egipt|Egiptu]] – było świętem łączącym zwyczaj ludów pasterskich składających ofiary z pierworodnego baranka lub koźlęcia, z celebrowanym przez ludy rolnicze wiosennym Świętem Przaśników (hebr. ''Chag ha-Macot''), które z kolei wiązało się z cyklem odradzającej się przyrody oraz początkiem zbiorów jęczmienia i ofiarowania pierwszego chleba z nowych zbiorów{{r|żih|pwn}}. BiblijnyLiteralnie, biblijny przekaz wskazuje na datę 14 dnia miesiąca [[nisan]]<ref>3 Mojżeszowa rozdział 23 werset 5{{r|Kpł}}, wgdy przekładzieIzraelici Bibliiskładali Ewangelicznejofiarę EIB:z ''"<sup>(4)</sup>baranka, Otoa świętapo PANAzmroku i święte zgromadzenia, które będziecie zwoływalispożywali w oznaczonychgronie porach:rodzinnym '''<sup>(5)</sup>uroczystą Wwieczerzę{{r|żih}}. pierwszymZgodnie miesiącu,z czternastegożydowskim dniasposobem tegoliczenia miesiącaczasu, podowa wieczór,wieczerza będzieodbywała Paschasię dlajuż PANA.'''następnego <sup>(6)</sup>dnia, Abowiem wjudaistyczna piętnastymtradycja dniunawiązując tegodo miesiącabiblijnego będzieopisu Świętostworzenia Przaśnikówświata dla(„I PANA.tak Przezupłynął siedemwieczór dnii będziecieporanek jedli- przaśnikidzień. <sup>(7)</sup> Pierwszego dnia zwołacie święte zgromadzenie. Nie będziecie podejmowali żadnej ciężkiej pracy. <sup>(8)</sup> Przezkolejno: siedem dnipierwszy, będzieciedrugi, składali PANU wdzięczne darytrzeci.. Siódmego dnia zwołacie święte zgromadzenie.) Nie będziecie wykonywać żadnej ciężkiej pracy"''.</ref>uznawała, gdyże Izraelici„dzień” składalitrwa ofiaręod zzmroku barankapoprzedniego idnia spożywalido wnastępnego groniezachodu rodzinnym uroczystą wieczerzęsłońca{{r|chabad1|chabad2}}. [[Księga Wyjścia]] wiąże zwyczaj składania ofiary z baranka i spożycie go z niekwaszonym chlebem ([[maca|macą]]) oraz gorzkimi ziołami, z boskim nakazem, który Izraelitom tuż przez ucieczką z Egiptu przekazali [[Mojżesz]] i [[Aaron (postać biblijna)|Aaron]]. Od tego czasu Pesach stała się świętem wyzwolenia z niewoli. Od czasów króla [[Ezechiasz (król Judy)|Ezechiasza]] Pesach stało się świętem pielgrzymim. Podczas głównych uroczystości, które gromadziły w [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]] tłumy pielgrzymów, [[lewici]] składali ofiary z baranków i odśpiewywano [[Hallel]]. W pozostałe dni uroczystości nazywano „Świętem Mac” (hebr. ''Chag ha-Maccot''){{r|żih}}. Od czasu zburzenia [[Druga Świątynia|Drugiej Świątyni]] w I w. zaprzestano składania krwawych ofiar{{r|pwn}}. W Biblii zachowane są liczne opisy święta: [[Księga Wyjścia|Wj]] 12; [[Księga Liczb|Lb]] 9,1–14; [[Księga Jozuego|Joz]] 5,10–12; [[2 Księga Królewska|2 Krl]] 23,21–23; [[2 Księga Kronik|2 Krn]] 35,1–19; 30-31; [[Księga Ezdrasza|Ezd]] 6,19–22{{r|Romejko}}.
 
Zasadnicza forma święta została sformułowana w pochodzącym z przełomu II i III w. traktacie [[Miszna|Miszny]] – ''[[Pesachim (Talmud)|Pesachim]]''{{r|Marcinkowski}}. Traktat skodyfikował wcześniejsze elementy tradycji oraz przekazy środowiska [[sofer]]ów i [[faryzeusze|faryzeuszy]]{{r|żih}}. Echa opisu uczty paschalnej Izraelitów (w noc ostatniej plagi w Egipcie), podczas którego pito wino, odnotowała także [[apokryf]]iczna [[Księga Jubileuszów]]{{r|Rubinkiewicz}}. Pesach sukcesywnie zaczęła nabierać istotnego znaczenia dla żydowskiej autoidentyfikacji{{r|żih}}.
Linia 150:
<ref name="Bartnicki">{{Cytuj pismo | autor = [[Roman Bartnicki]] | tytuł = Pascha żydowska a chrześcijańska ofiara eucharystyczna | czasopismo = Studia Theologica Varsaviensia | wydanie = 1 | wolumin = 18 | strony = 97-124 | issn = 0585-5594 | język = pl | data = 1980 | url = http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_Theologica_Varsaviensia/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1980-t18-n1/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1980-t18-n1-s97-124/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1980-t18-n1-s97-124.pdf}}</ref>
<ref name ="Cantalamessa">{{Cytuj książkę| autor r= Raniero Cantalamessa | autor r link= Raniero Cantalamessa| rozdział = Introduction |tytuł = Easter In The Early Church, An Anthology of Jewish and Early Christian Texts | język = en | data = 1993 | strony = 5–7 | isbn = 978-0814621646}}</ref>
<ref name="chabad1">{{Cytuj stronę | url = https://www.chabad.org/holidays/passover/pesach_cdo/aid/3283921/jewish/Why-Is-Passover-on-Nissan-15-Not-Nissan-14.htm | tytuł = Jewish Holidays > Passover > Study & History > Questions & Answers Why Is Passover on Nissan 15, Not Nissan 14? | autor = Yehuda Shurpin | opublikowany = Chabad.org | język = en | data dostępu = 2018-03-06}}</ref>
<ref name="chabad2">{{Cytuj stronę | url = https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/526873/jewish/The-Jewish-Day.htm | tytuł = The Jewish Day | autor = Chabad.org | praca = Jewish Practice > Jewish Calendar > About the Jewish Calendar | opublikowany = Chabad.org | język = en | data dostępu = 2018-03-06}}</ref>
<ref name="Chwolson">{{Cytuj książkę | autor = Daniel Awraamowitsch Chwolson | tytuł = Das letzte Passahmahl Christi und der Tag seines Todes. | wydawca = Commissionnaires de l'Academie Imperiale des sciences | miejsce = Petersburg | data = 1892 | url = http://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/download/pdf/5272930?name=Das%20letzte%20Passamahl%20Christi%20und%20der%20Tag%20seines%20Todes | strony = 132}}</ref>
<ref name="Cohen">{{Cytuj książkę | autor = Abraham Cohen | tytuł = Talmud. Syntetyczny wykład na temat Talmudu i nauk rabinów dotyczących religii, etyki i prawodawstwa | wydawca = [[Wydawnictwo Cyklady]] | miejsce = Warszawa | data = 2002 | strony = 397 | isbn = 978-83-86859-00-9}}</ref>
Linia 162 ⟶ 164:
<ref name="Kosek">{{Cytuj książkę | autor = Wojciech Kosek | tytuł = Pierwotny ryt Paschy w świetle schematu literackiego Księgi Wyjścia 1–18 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej | miejsce = Kraków | data = 2008 | strony = 440 | isbn = 978-83-7438-159-8}}</ref>
<ref name="Kowalski">{{Cytuj pismo | autor = Jakub Kowalski | tytuł = Święto Pesach | wydawca = Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie | strony = 1–2 | język = pl | url = http://web.archive.org/web/20160616154140/http://krakow.jewish.org.pl/wp-content/uploads/2015/10/%C5%9Awi%C4%99to-Pesach.pdf |data = październik 2015 | data dostępu = 2015-05-18}}</ref>
<ref name="Kpł">{{cytuj książkę | tytuł = Biblia Tysiąclecia (Kpł, 23) | wydawca = Wydawnictwo Pallottinum | miejsce = Poznań | data = 2003 | url = http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=115}}</ref>
<ref name="Lagrange">{{Cytuj książkę | autor = M. J. Lagrange | tytuł = L'Evangile de Jésus-Christ | wydawca = Libraire Lecoffre | miejsce = Paryż | data = 1954 | url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6544385w/f9.item.r=Lagrange+marc.langFR.zoom | strony = 546—550}}</ref>
<ref name="Lexicon">{{Cytuj książkę | autor = Geoffrey Hugo Lampe | tytuł = A Patristic Greek Lexicon | wydawca = The Claredon Press | miejsce = Oksford | data = 1961 | url = https://archive.org/stream/LampePatristicLexicon/Lampe%20Patristic%20Lexicon#page/n1095/mode/1up | strony = 1046–1069}}</ref>