Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kenraiz (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Selso (dyskusja | edycje)
ilustracja, drobne techniczne
Linia 1:
{{Takson infobox
| nazwa = Kąkol polny
| obrazek = Illustration Agrostemma githago1.jpg
| systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/orders/caryophyllalesweb.htm | tytuł=Caryophyllales | opublikowany=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2009-10-07 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>.
|domena= [[eukarionty]]
| królestwo= [[rośliny]]
| klad1= [[rośliny naczyniowe]]
| klad3= [[rośliny nasienne]]
| klasa= [[okrytonasienne]]
| rząd= [[goździkowce]]
| rodzina = [[goździkowate]]
| rodzaj = [[kąkol]]
| gatunek = kąkol polny
| łacina = Agrostemma githago
| autor = [[Karol Linneusz|L.]]
| cytat = [[Species Plantarum|Sp. pl. 1:435. 1753]]
| commons = Category:Agrostemma_githago
| wikispecies = Agrostemma githago
}}
[[Plik:Agrostemma githago 120605sl10.jpg|thumbmały|KwiatPęd]]
[[Plik:Agrostemma githago seedsOB10.jpg|thumbmały|NasionaKwiat]]
[[Plik:Agrostemma githago seeds.jpg|mały|Nasiona]]
'''Kąkol polny''' (''Agrostemma githago'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] z rodziny [[goździkowate|goździkowatych]]. Pochodzi z [[Azja Zachodnia|zachodniej]] i [[Azja Środkowa|środkowej Azji]], [[Europa|Europy]] i [[Afryka Północna|Afryki Północnej]]. Został szeroko rozprzestrzeniony wraz z uprawami zbóż, w których rośnie jako [[chwast]]. W przeszłości był pospolity i problematyczny jako roślina trująca (powodował masowe zatrucia). Współcześnie staje się coraz rzadszy i wymaga ochrony dla zachowania. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna.
 
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Roślina nie występuje współcześnie nigdzie w naturze<ref name=firbank/>, ale przypisuje się jej pochodzenie z basenu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] i Azji<ref name="tischler">{{Cytuj książkę | autor = Wolfgang Tischler | tytuł = Agroekologia | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1971}}</ref>. Jako gatunek rodzimy kąkol podawany jest z północnej Afryki (od [[Libia|Libii]] po [[Maroko]]), zachodniej i środkowej Azji (od Bliskiego Wschodu po [[Syberia|Syberię]], zachodnie [[Chiny]] i [[Afganistan]]) oraz południowej Europy<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=1917 |tytuł=Taxon: Agrostemma githago L. | opublikowany= Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu = 2018-03-17}}</ref>. Jeszcze w czasach prehistorycznych, w czasie [[neolit|neolitu]]u gatunek wraz z uprawami zbóż rozprzestrzeniony został na północ do Europy Środkowej i Północnej<ref name=jasiewicz/><ref name="tischler"/>. Następnie już w czasach historycznych trafił na [[Wyspy Kanaryjskie]], do południowej Afryki, Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii<ref name=grin/>.
 
== Morfologia ==
Linia 33 ⟶ 34:
 
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój: [[Roślina jednoroczna]]. Kwiaty są [[przedprątność|przedprątne]], w zależności od obszaru występowania i populacji mogą kwitnąć w różnych terminach<ref name=firbank/>. Populacje środkowoeuropejskie zakwitają od czerwca do lipca (sierpnia<ref name="tymrakiewicz"/>) i zapylane są przez [[owadopylność|motyle]]<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref>. Nasiona dojrzewają równocześnie z nasionami zbóż, wśród których rośnie kąkol<ref name="tymrakiewicz"/>, tj. w sierpniu i wrześniu<ref name=henneberg/>. Po dojrzeniu nasion rośliny zamierają<ref name=firbank/>. W glebie nasiona zachowują zdolność kiełkowania najwyżej przez jeden rok<ref>{{Cytuj książkę |imię=Horst |nazwisko=Klaasen |imię2=Joachim |nazwisko2= Freitag |tytuł=Profesjonalny atlas chwastów |wydawca= Limbergerhof|data=2004}}</ref>. Nasiona rozprzestrzeniane są głównie w wyniku zebrania owocujących roślin wraz z rośliną uprawianą. Jeśli owoce nie zostaną zebrane nasiona rozsiewają się zwykle w odległości do 1 m od rośliny macierzystej, wyrastając w takiej sytuacji w kolejnym roku w dużym zwarciu<ref name=firbank/>. Jeśli zebrane zostaną wraz ze zbożami - nasiona przedostają się do ziarniaków zbóż w czasie ich omłotu<ref name="mowszowicz_1990"/><ref name="tischler"/>. Wschody pojawiają się jesienią i wiosną<ref name="tymrakiewicz"/> i są stosunkowo obojętne na temperaturę kiełkowania<ref name="tischler"/>. Liczba [[chromosom]]ów [[Diploid|2n]]= 48<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref>.
 
; Siedlisko: [[chwast|Chwast segetalny]] – gatunek występujący niemal wyłącznie w [[agrocenoza|uprawach rolnych]]. Dawniej był pospolitym [[chwast]]em, głównie [[zboża|zbóż]], najczęściej [[Pszenica|pszenicy]] i [[żyto|żyta]]<ref name=firbank/>, zwłaszcza w [[Rośliny ozime|oziminach]]<ref name=jasiewicz/>. Rzadko rośnie w uprawach [[Rośliny strączkowe|roślin strączkowych]] i [[Rośliny okopowe|okopowych]]. Nigdzie już nie spotyka się go w środowisku naturalnym. Rzadko spotykany w sąsiedztwie pól – na przydrożach, w żywopłotach. W Szwecji obserwowany był na stromym, piaszczystym i erodującym stoku<ref name=firbank/>.
 
: Rośnie na wszelkich glebach, na których uprawiane są rośliny, którym towarzyszy. Mogą to być gleby piaszczyste, ilaste, gliniaste (według niektórych źródeł – te preferuje<ref name="mowszowicz_1990"/>), wapienne, zwykle zasobne w związki azotu i dobrze przewietrzone. Nie rośnie na glebach zbitych, na których stagnuje woda. [[siewka|Siewki]] dobrze rozwinięte potrafią znieść mrozy do -15 °C, ale słabsze giną. Siewki kiełkujące na powierzchni gleby łatwo wysychają<ref name=firbank/>.
 
: Zasiedla tereny nizinne. W Wielkiej Brytanii nie był notowany powyżej 600 m n.p.m. Najwyższe stanowiska w [[Alpy|Alpach]] miał na 1140 m n.p.m.<ref name=firbank/> W Polsce na [[Gubałówka|Gubałówce]] sięgał 1025 m n.p.m., poza tym w [[Karkonosze|Karkonoszach]] do 650, w [[Tatry|Tatrach]] do 930, a w [[Bieszczady Zachodnie|Bieszczadach Zachodnich]] do 460 m n.p.m.<ref name=jasiewicz/>