Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami

; [[Owoc]]e: [[Torebka (botanika)|TorebkaTorebki]] jajowatajajowate, okrytaokryte rurką kielicha, otwierającaotwierające się 5 klapami<ref name=firbank/><ref name=jasiewicz/>. ZawieraZawierają do 60 [[nasiono|nasion]]<ref name=firbank/>, które są ciemnobrunatne (nie w pełni dojrzałe) do czarnych (po dojrzeniu) [[nasiono|nasiona]]<ref name="kulpa"/> o długości 2,5–3,5 mm<ref name=jasiewicz/><ref name="tymrakiewicz"/> i grubości 2,2 mm<ref name="tymrakiewicz">{{Cytuj książkę | autor = Włodzimierz Tymrakiewicz | tytuł = Atlas chwastów | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1959 | strony = 150}}</ref>. Mają one kształt trójkątnie nerkowaty<ref name=jasiewicz/><ref name="kulpa"/> do prawie czworościennego<ref name="kulpa"/>, są słabo kanciaste<ref name="tymrakiewicz"/>. Matowa [[łupina nasienna|łupina]] pokryta jest koncentrycznymi szeregami ostrych brodawek. Przy zwężonym szczycie nasiona znajduje się wgłębienie ze znaczkiem (''hilum'') i wystającym końcem korzenia pierwotnego. Od znaczka wzdłuż boków nasiona biegną dwie bruzdy<ref name="kulpa">{{Cytuj książkę | autor = Władysław Kulpa | tytuł = Nasionoznawstwo chwastów | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1988 | strony = 100 | isbn = 83-09-01385-X}}</ref>.

[[Roślina jednoroczna]]. Kwiaty są [[przedprątność|przedprątne]] – najpierw dojrzewają [[pylnik]]i, wktóre pękają i eksponują [[pyłek]]. Następnie pylniki te są odrzucane i [[znamię (botanika)|znamię]] staje się gotowe na przyjęcie pyłku. Gdy to nie nastąpi [[zapylenie krzyżowe]] kolejne pręciki wydłużają się, otwierają i dokonują [[Samopylność|samozapylenia]]. W zależności od obszaru występowania i populacji mogą kwitnąć w różnych terminach<ref name=firbank/>. Populacje środkowoeuropejskie zakwitają od czerwca do lipca (sierpnia<ref name="tymrakiewicz"/>). iKwiaty są [[owadopylność|owadopylne]] – zapylane są najczęściej przez [[bzygowate]] i inne [[muchówki]]<ref name=firbank/>, rzadziej przez [[motyle]]<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref><ref iname=firbank/>, [[pszczoły]]<ref name=kluk/> i inne [[błonkówki]]<ref name=firbank/>. W czasie kwitnienia kwiaty są eksponowane zwykle ponad otaczającym zbożem<ref name=firbank/>. Nasiona dojrzewają po ok. 33 dniach od zapylenia<ref name=firbank/> równocześnie z nasionami zbóż, wśród których rośnie kąkol<ref name="tymrakiewicz"/>, tj. w sierpniu i wrześniu i wtedy torebki się otwierają<ref name=henneberg/>. Na jednej roślinie powstać może do 2,5 tysięcy nasion<ref name="nowak">{{Cytuj książkę | autor = Sylwia Nowak, Arkadiusz Nowak, Andrzej Jermaczek | tytuł = Zagrożone chwasty polne Opolszczyzny i ich ochrona | wydawca = Wydawnictwo Klubu Przyrodników | miejsce = Świebodzin | data = 2013 | isbn = 978-83-63426-07-1}}</ref>–3 tysięcy nasion<ref name=firbank/>. Po dojrzeniuich nasiondojrzeniu rośliny zamierają<ref name=firbank/>. W glebie nasiona zachowują zdolność kiełkowania na ogół przez jeden rok<ref>{{Cytuj książkę |imię=Horst |nazwisko=Klaasen |imię2=Joachim |nazwisko2= Freitag |tytuł=Profesjonalny atlas chwastów |wydawca= Limbergerhof|data=2004}}</ref>. Po 5 latach przebywania w glebie zdolność do kiełkowania zachowało 10% nasion<ref name="woznica1">{{Cytuj książkę | autor = Zenon Woźnica | tytuł = Herbologia | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Poznań | data = 2208 | strony = 75 | isbn = 978-83-09-99007-9}}</ref>. Nasiona rozprzestrzeniane są głównie w wyniku zebrania owocujących roślin wraz z rośliną uprawianą. Jeśli owoce nie zostaną zebrane nasiona rozsiewają się zwykle w odległości do 1 m od rośliny macierzystej, wyrastając w takiej sytuacji w kolejnym roku w dużym zwarciu<ref name=firbank/>. Jeśli zebrane zostaną wraz ze zbożami – nasiona przedostają się do ziarniaków zbóż w czasie ich omłotu<ref name="mowszowicz_1990"/><ref name="tischler"/>. W warunkach polowych kiełkuje z powodzeniem około 10% nasion. Duża śmiertelność młodych roślin wiązana jest z ich wrażliwością na przesuszenie. Gdy w warunkach kontrolowanych kiełkujące rośliny były podlewane dwa razy dziennie – rozwijało się 88–97% młodych roślin<ref name=firbank/>. Wschody pojawiają się jesienią (głównie i dlatego uznawany jest za [[Rośliny ozime|roślinę ozimą]]<ref name="sudnik">{{Cytuj książkę | autor = Barbara Sudnik-Wójcikowska | tytuł = Rośliny synantropijne | wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | data = 2011 | strony = 188 | isbn = 978-83-7073-514-2}}</ref>), rzadziej wiosną<ref name="tymrakiewicz"/> i są stosunkowo obojętne na temperaturę kiełkowania<ref name="tischler"/>. Zimujące rozety są różnej wielkości, pęd na wysokość rosnąć zaczyna w kwietniu<ref name=firbank/>.

[[Diploid|2n]] = 48<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref><ref name=firbank/>. Gatunek mógł powstać w wyniku [[poliploidalność|poliploidii]] [[kąkol wysmukły|kąkola wysmukłego]] ''Agrostemma brachyloba'', który ma [[Diploid|2n]] = 24<ref name=firbank/>.

Rośnie na wszelkich glebach, na których uprawiane są rośliny, którym towarzyszy. Mogą to być gleby piaszczyste, ilaste, gliniaste (według niektórych źródeł – te preferuje<ref name="mowszowicz_1990"/>), wapienne i dobrze przewietrzone<ref name=firbank/>. Należy do gatunków obojętnych w stosunku do [[odczyn gleby|odczynu gleby]] i zawartości [[azot]]u<ref name="podbielkowski">{{Cytuj książkę | autor = Zbigniew Podbielkowski, Maria Podbielkowska | tytuł = Przystosowania roślin do środowiska | wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne | miejsce = Warszawa | data = 1992 | strony = 213 | isbn = 83-02-04299-4}}</ref>, ale preferuje gleby słabsze, słabo próchniczne i nienawożone mineralnie<ref name="rynek">{{Cytuj stronę | url = http://www.rynek-rolny.pl/artykul/kakol-polny-opis-zdjecia-i-skuteczne-zwalczanie.html | tytuł = Kąkol polny - opis, zdjęcia i skuteczne zwalczanie | autor=Katarzyna Kaźmierczak | opublikowany = rynek-rolny.pl | data dostępu = 2018-03-19}}</ref>. Nie rośnie na glebach zbitych, na których stagnuje woda. [[siewka|Siewki]] dobrze rozwinięte potrafią znieść mrozy do -15 °C, ale słabsze giną. Siewki kiełkujące na powierzchni gleby łatwo wysychają<ref name=firbank/>.

Gatunek przez wieki był problematycznym chwastem upraw zbóż, zatruwającym mąkę z nich wytwarzaną. W średniowieczu typowe zanieczyszczenie mąki wynosiło 10 nasion kąkolu na 1 tysiąc ziarniaków zboża, ale zdarzały się i zanieczyszczenia 10-krotnie większe. Jeszcze na początku XX wieku był jednym z najważniejszych zanieczyszczeń plonów zbóż<ref name=firbank/>. Gatunek stanowił też problem przy zbiorze [[czarnuszka siewna|czarnuszki siewnej]] ze względu na podobieństwo nasion i ich trujące właściwości<ref>{{Cytuj książkę | autor = J. Motyka, T. Panycz | tytuł = Rośliny lecznicze i przemysłowe w Polsce | wydawca = Książnica-Atlas | miejsce = Lwów, Warszawa | data = 1936 | strony = 121}}</ref>. Rozwój technologii pozwalający na skuteczne czyszczenie ziarniaków zbóż praktycznie wyeliminował w ciągu XX wieku problem zanieczyszczenia plonu nasionami kąkola, a w konsekwencji też spowodował ustępowanie gatunku<ref name=firbank/>. Nie ustalono dla gatunku progów szkodliwości ze względu na brak na ogół wpływu gatunku na wielkość [[plon]]u. Przy silnym zachwaszczeniu upraw utrudnia jednak zbiór i obniża jakość mąki<ref name=rynek/> (może być trująca i ciemniejsza<ref name="mowszowicz_1990"/><ref name=woznica1/>, mąka taka nadawała wypiekom gorzkiego i nieprzyjemnego smaku<ref name=rynek/>).

Jeszcze do początku XX wieku zalecanym sposobem na ograniczenie występowanie kąkola w uprawach było ręczne pielenie upraw, [[płodozmian]] i starannie wykonywane zabiegi agrotechniczne ([[uprawa pożniwna]] i [[uprawa przedsiewna|przedsiewna]] niszczy siewki jesienne<ref name=rynek/>)<ref name=firbank/><ref name="tymrakiewicz"/> oraz „chędożenie” ziarna zbóż od nasion chwastów<ref name=kluk/>. Usunięcie siewek kąkola do lutego (w Europie Zachodniej) skutkowało wyeliminowaniem wpływu chwastu na plon gatunku uprawianego. Prace ręczne nie pozwalały jednak na skuteczne wyeliminowanie tego chwastu z upraw<ref name=firbank/>. Dopiero rozwój technik oczyszczania nasion przed siewem spowodował radykalny spadek udziału obecności kąkola, a z czasem zagrożenie jego całkowitym zniknięciem<ref name=firbank/>.

Kąkol jest odporny na działanie wielu [[herbicydy|herbicydów]], w tym na [[Kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy|2,4-D]]. Skuteczne są preparaty zawierające [[bromoksynil]]<ref name=firbank/> i [[dikamba|dikambę]]<ref name=rynek/>. Opryski zaleca się wykonywać od pojawienia się 3 liścia do końca krzewienia, w dni ciepłe (od 10 do 25°C) i bezwietrzne<ref name=rynek/>. Ogranicza obecność kąkola także duże zagęszczenie roślin uprawianych<ref name=firbank/>.