Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
lit., int. |
||
Linia 32:
; Pokrój: [[Roślina zielna]] o [[Łodyga|łodydze]] prosto wzniesionej, mocnej<ref name=jasiewicz/>, pojedynczej lub rozgałęziającej się, osiągającej od 5 do 150 cm wysokości (najczęściej 30–80 cm<ref name="mowszowicz_1990">{{Cytuj książkę | autor = Jakub Mowszowicz | tytuł = Rośliny trujące | wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne | miejsce = Warszawa | data = 1990 | strony = 30 | isbn = 83-0204161-0}}</ref>). Cała roślina jest przylegająco i miękko owłosiona długimi i krótkimi, białymi włoskami<ref name=jasiewicz/><ref name=firbank>{{Cytuj pismo | autor = L. G. Firbank | tytuł = Agrostemma githago L. (Lychnis Githago (L.) Scop.) | czasopismo = Journal of Ecology | wolumin = 76, 4 | strony = 1232-1246 | data = 1988 | url = http://www.jstor.org/stable/2260645}}</ref>. Z powodu owłosienia ma szarozielony kolor<ref name=jasiewicz>{{Cytuj książkę | autor = Adam Jasiewicz (red.) | tytuł = Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III | wydawca = Instytut Botaniki im W. Szafera PAN | miejsce = Kraków | data = 1992 | strony = 269 | isbn = 83-85444-06-8}}</ref>. [[Korzeń]] jest wrzecionowaty, silnie rozgałęziony i osiąga podobną długość jak pęd nadziemny<ref name=jasiewicz/>.
; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] naprzeciwległe, liście bez [[przylistek|przylistków]], zrośnięte nasadami<ref name=jasiewicz/>, równowąskolancetowate i na końcach zaostrzone. Osiągają 5–13 cm długości<ref name=firbank/> i 0,2–1 cm szerokości<ref name=jasiewicz/>. Mają wyraźną centralną wiązkę przewodzącą<ref name=china/>. Liście odchylone są od łodygi pod kątem ostrym, małym zwłaszcza w przypadku roślin rosnących w dużych zagęszczeniach, przez co upodabniają się bardzo do zbóż<ref name=firbank/>.
; [[Kwiat]]y: Wyrastają pojedynczo tylko na szczytach łodyg i z kątów liści na szypułkach o długości zwykle 3–10 cm. W sumie na jednej roślinie zwykle jest ich od 1 do 10<ref name=firbank/>, najczęściej 2–3<ref name=jasiewicz/>, ale czasem nawet ponad 50<ref name=firbank/>. [[Kielich (botanika)|Kielich]] trwały, owłosiony, 10-nerwowy, składający się z walcowato-jajowatej rurki o długości ok. 2 cm i 5 zielonych, trójkątnych ząbków o długości do 3–5 cm (dłuższych od płatków)<ref name=firbank/>. Ząbki kielicha wydłużają się jeszcze podczas owocowania<ref name=jasiewicz/>. [[Korona kwiatu|Koronę]] tworzy 5 wolnych płatków o barwie od czerwonej do purpurowoliliowej (fioletoworóżowej<ref name=jasiewicz/>), u nasady
; [[Owoc]]e: [[Torebka (botanika)|Torebki]] o długości 1,2–1,8 cm<ref name="china">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200007024 | tytuł = Agrostemma githago Linnaeus | praca = Flora of China | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2018-03-19}}</ref>, jajowate, okryte rurką kielicha, otwierające się 5 klapami<ref name=firbank/><ref name=jasiewicz/>. Zawierają do 60 [[nasiono|nasion]]<ref name=firbank/>, które są ciemnobrunatne (nie w pełni dojrzałe) do czarnych (po dojrzeniu)<ref name="kulpa"/> o długości 2,5–3,5 mm<ref name=jasiewicz/><ref name="tymrakiewicz"/> i grubości 2,2 mm<ref name="tymrakiewicz">{{Cytuj książkę | autor = Włodzimierz Tymrakiewicz | tytuł = Atlas chwastów | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1959 | strony = 150}}</ref>. Mają one kształt trójkątnie nerkowaty<ref name=jasiewicz/><ref name="kulpa"/> do prawie czworościennego<ref name="kulpa"/>, są słabo kanciaste<ref name="tymrakiewicz"/>. Matowa [[łupina nasienna|łupina]] pokryta jest koncentrycznymi szeregami ostrych brodawek. Przy zwężonym szczycie nasiona znajduje się wgłębienie ze znaczkiem (''hilum'') i wystającym końcem korzenia pierwotnego. Od znaczka wzdłuż boków nasiona biegną dwie bruzdy<ref name="kulpa">{{Cytuj książkę | autor = Władysław Kulpa | tytuł = Nasionoznawstwo chwastów | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1988 | strony = 100 | isbn = 83-09-01385-X}}</ref>.
; Gatunki podobne: Jedyny inny gatunek kąkola – [[kąkol wysmukły]] ''A. brachyloba'' rośnie w Grecji i Turcji, jest słabo owłosiony, ma wąską rurkę kielicha, podobnej długości jak ząbki kielicha i płatki dłuższe od ząbków kielicha<ref name=firbank/>.
Linia 40:
[[Roślina jednoroczna]]. Kwiaty są [[przedprątność|przedprątne]] – najpierw dojrzewają [[pylnik]]i, które pękają i eksponują [[pyłek]]. Następnie pylniki te są odrzucane i [[znamię (botanika)|znamię]] staje się gotowe na przyjęcie pyłku. W tym czasie kolejne pręciki wydłużają się, otwierają i jeśli wcześniej nie doszło do [[zapylenie krzyżowe|zapylenia krzyżowego]] dokonują [[Samopylność|samozapylenia]]. W zależności od obszaru występowania i populacji kąkole kwitną w różnych terminach<ref name=firbank/>. Populacje środkowoeuropejskie zakwitają od czerwca do lipca (rzadko kwitną do sierpnia<ref name="tymrakiewicz"/>). Kwiaty są [[owadopylność|owadopylne]] – zapylane są najczęściej przez [[bzygowate]] i inne [[muchówki]]<ref name=firbank/>, rzadziej przez [[motyle]]<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref><ref name=firbank/>, [[pszczoły]]<ref name=kluk/> i inne [[błonkoskrzydłe]]<ref name=firbank/>. W czasie kwitnienia kwiaty są eksponowane zwykle ponad otaczającym zbożem<ref name=firbank/>.
Nasiona dojrzewają w ciągu ok. 33 dni od zapylenia<ref name=firbank/>, równocześnie z nasionami zbóż, wśród których rośnie kąkol<ref name="tymrakiewicz"/>, tj. w sierpniu i wrześniu i wtedy torebki się otwierają<ref name=henneberg/>. Na jednej roślinie powstać może do 2,5<ref name="nowak">{{Cytuj książkę | autor = Sylwia Nowak, Arkadiusz Nowak, Andrzej Jermaczek | tytuł = Zagrożone chwasty polne Opolszczyzny i ich ochrona | wydawca = Wydawnictwo Klubu Przyrodników | miejsce = Świebodzin | data = 2013 | isbn = 978-83-63426-07-1}}</ref>–3 tysięcy nasion<ref name=firbank/>. Po ich dojrzeniu rośliny zamierają<ref name=firbank/>. W glebie nasiona zachowują zdolność kiełkowania na ogół przez jeden rok<ref>{{Cytuj książkę |imię=Horst |nazwisko=Klaasen |imię2=Joachim |nazwisko2= Freitag |tytuł=Profesjonalny atlas chwastów |wydawca= Limbergerhof|data=2004}}</ref>. Według niektórych źródeł jeszcze po 5 latach przebywania w glebie zdolność do kiełkowania zachować jednak miało 10% nasion<ref name="woznica1">{{Cytuj książkę | autor = Zenon Woźnica | tytuł = Herbologia | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Poznań | data = 2208 | strony = 75 | isbn = 978-83-09-99007-9}}</ref>. Nasiona przechowywane bez gleby po 5 latach kiełkują w 62%<ref name="domanska21">{{Cytuj książkę | autor = Helena Domańska | tytuł = Chwasty i ich zwalczanie | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1980 | strony = 21}}</ref>. Nasiona rozprzestrzeniane są głównie w wyniku zebrania owocujących roślin wraz z rośliną uprawianą. Jeśli owoce nie zostaną zebrane, nasiona rozsiewają się zwykle w odległości do 1 m od rośliny macierzystej, wyrastając w takiej sytuacji w kolejnym roku w dużym zwarciu. Rzadko przenoszone bywają przez ptaki<ref name=firbank/>. Jeśli zebrane zostaną wraz ze zbożami – nasiona przedostają się do ziarniaków zbóż w czasie ich omłotu<ref name="mowszowicz_1990"/><ref name="tischler"/>.
W warunkach polowych kiełkuje z powodzeniem około 10% nasion. Duża śmiertelność młodych roślin wiązana jest z ich wrażliwością na przesuszenie. Gdy w warunkach kontrolowanych kiełkujące rośliny były podlewane dwa razy dziennie – rozwijało się 88–97% młodych roślin<ref name=firbank/>. Wschody pojawiają się jesienią (głównie i dlatego uznawany jest za [[Rośliny ozime|roślinę ozimą]]<ref name="sudnik">{{Cytuj książkę | autor = Barbara Sudnik-Wójcikowska | tytuł = Rośliny synantropijne | wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | data = 2011 | strony = 188 | isbn = 978-83-7073-514-2}}</ref>), rzadziej wiosną<ref name="tymrakiewicz"/> i są stosunkowo obojętne na temperaturę kiełkowania<ref name="tischler"/>.
| |||