Metryka Litewska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
podział ksiąg |
||
Linia 5:
== Zawarość ==
Metryka zawierała także niektóre ważne dokumenty obce, jak tłumaczenia [[jarłyk]]ów [[Chanat Krymski|Chanów Krymskich]], kopie dyplomatycznych dokumentów moskiewskich; dokumenty archiwalne, jak rejestry akt, spisy. Liczba rodzajów dokumentów włączonych do metryki wzrosła na przełomie wieków XV i XVI. Kolejne rozszerzenie kategorii wpisywanych dokumentów o korespondencję dyplomatyczną, przywileje, wyroki, dekrety prawne a nawet pewną korespondencję prywatną otrzymywaną przez ważnych urzędników nastąpiło w wiekach XVII i
Wpisy w Metryce Litewskiej były dokonywane w języku ruskim i po [[Łacina|łacinie]], a od końca XVII wieku po [[język polski|polsku]] i po [[Łacina|łacinie]].
W skład Metryki Litewskiej wchodzą następujące zespoły ksiąg:
* '''Księgi wpisów''' – znajdowały się w niej różnorodne dokumenty, takie jak przywileje, akta sądowe, skarbowe i dyplomatyczne, dokumenty związane z dworzanami. W przeciwieństwie do [[Metryk Koronna|Metryki Koronnej]] do Metryki Litewskiej włączano też często mandaty królewskie. Dla niektórych okresów księga zawiera również zeznania prywatne{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=210}}.
* '''Księgi poselstw''' – zespół zapoczątkowany najprawdopodobniej na początku XVI wieku, na skutek wyłączenia dokumentów dyplomatycznych z Ksiąg wpisów. Po [[Unia lubelska|Unii lubelskiej]] do litewskich Ksiąg poselskich trafiały przede wszystkim dokumenty związane z polityką Rzeczypospolitej wobec [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Wielkiego Księstwa Moskiewskiego]] oraz [[Chanat Krymski|Chanatu Krymskiego]]. Księgi te zachowały się w niewielkim stopniu – z XVI wieku 5 ksiąg, z XVII wieku zidentyfikowano 2, ale wchodzi tu też w rachubę około 10 rozproszonych zespołów o niezweryfikowanej proweniencji. Nieprawidłową atrybucje ma natomiast część zawartości zespołu Ksiąg dyplomatycznych w [[RGADA]]{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=210}}.
* '''Księgi sądów''', podzielone na księgi dekretów, protokołów i rejestrów. Najstarsze zachowany wpisy pochodzą z końca XVI wieku, choć księgi te wydzielono już pół wieku wcześniej. Do zespołu należą między innymi dokumenty sądów ziemskich, grodzkich, liteweskiego sądu asesorskiego{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=210}}.
* '''Księgi spraw publicznych''' – zespół ten zawiera księgi o wielorakiej tematyce. Należą do niej na przykład sprawy wojskowe, sejmowe, inflanckie. Od 1775 roku Księgi te przejęły rolę Ksiąg wpisów{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=210–211}}.
* '''Księgi pieczętne''', {{w języku|la|Sigillata}} – zawiera informacje o dokumentach opieczętowanych w kancelarii litewskiej. Trafiały tu w dużym stopniu informacje o aktach prywatnych, część dotyczyła dokumenty sejmików lub korespondencji dyplomatycznej, brak natomiast mandatów monarszych. Księgi te służyły przede wszystkim do kontroli prac kancelarii, nie były więc uważane za szczególnie ważne i niewiele z nich dochowało się do XXI wieku. Najstarsza z nich została sporządzona w 1645 roku, litewskie Księgi pieczętne zainspirowały zdaniem części historyków powstanie analogicznego zespołu w Metryce Koronnej{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=211}}.
* '''Księgi lustracji i rewsizji''' – zawiera dokumenty powstałe w wyniku [[Lustracje|lustracji]] i rewizji. Składa się na nią zespół 23 ksiąg, przechowywanych w RGADA, choć atrybucja części z nich jest wątpliwa{{Odn|Chorążyczewski|2015|s=211}}.
== Historia ==
| |||