Franciszek Skaryna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Franciszek Skaryna''', [[język białoruski|biał.]] Францыск / Францішак Скарына, ''Francysk / Franciszak Skaryna'', także spotykany zapis ''Skoryna''<ref name="kos141">{{cytuj książkę | autor = [[Marceli Kosman]]| tytuł = Historia Białorusi| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 1979| strony = 141| isbn = 83-04-00201-9}}</ref> (ur. przed 1490 rokiem w [[Połock]]u, zm. po 1540 roku w [[Praga|Pradze]]) − [[BiałoruśRusini|białoruskiruski]]<ref name="oleg"/> [[Humanizm renesansowy|humanista]], drukarz, wydawca, filozof, tłumacz [[Biblia|Biblii]] z [[Język staro-cerkiewno-słowiański|języka staro-cerkiewno-słowiańskiego]] na [[język ruski]] (starobiałoruski) – [[Biblia Franciszka Skaryny]] (Biblia Ruska), artysta-grafik, pisarz, lekarz i przedsiębiorca. Skaryna jest uważany za prekursora drukarstwa wschodniosłowiańskiego oraz piśmiennictwa białoruskiego<ref name="kos141"/>.

Franciszek Skaryna urodził się w Połocku w latach osiemdziesiątych XV wieku w rodzinie kupca Łukasza Skaryny<ref>Ю. Лабынцаў, ''Скарынаўскі каляндар'', Мінск 1990, s. 13.</ref>. Dokładna data urodzenia jest nieznana. P. Uładzimirau – po zestawieniu kilku faktów z życia drukarza – ustalił ją na ostatnią ćwierć lat osiemdziesiątych XV wieku. Według niego, po pierwsze, zgodnie z ówczesnym zwyczajem Franciszek Skaryna nie mógł mieć mniej niż czternaście lat, gdy rozpoczynał w 1504 roku studia w [[Kraków|Krakowie]]. Po drugie, uznając słuszność pierwszego stwierdzenia, gdy Skaryna w 1517 roku wydawał w Pradze swoją pierwszą książkę, mógł mieć około 27 lat. Na tyle lat w przybliżeniu wygląda na pochodzącym z tego samego roku portrecie<ref name="Лабынцаў22">Ю. Лабынцаў, ''Скарынаўскі каляндар'', Мінск 1990, s. 22.</ref>. Teorię Uładzimiraua podważał Hienadź Lebiedzieu, który – po zbadaniu źródeł [[Polska|polskich]] i [[Czechy|czeskich]] – ustalił datę narodzin Franciszka Skaryny na 1482 rok. Według niego pochodząca z 1504 roku wzmianka, uważana dotąd za najwcześniejszą informację o Skarynie, odnotowana w księgach matrykularnych [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]] – ''Franciscus Luce de Ploczko'' – odnosi się do niejakiego Franciszka z [[Płock]]a. Z wynikami badań Lebiedzieua zgadzał się Kastuś Tarasau, który podważał prawdopodobieństwo podjęcia przez Skarynę studiów w wieku 14 lat i uzyskania doktoratu z medycyny w wieku 22 lat<ref>К. Тарасаў, ''Памяць пра легенды. Постаці беларускай мінуўшчыны'', Мінск 1994, s. 105.</ref>. Historyk [[Mikałaj Szczakacichin]], analizując ryciny, które Skaryna zamieścił w wydanych przez siebie książkach, doszedł do wniosku, że humanista urodził się 6 marca 1486 roku, gdy w Połocku nastąpiło zaćmienie słońca<ref name="Лабынцаў22"/>. Skaryna był katolikiem, prawdopodobnie nie w wyniku [[Konwersja (religia)|konwersji]], ale otrzymując chrzest w obrządku rzymskim<ref name="oleg">{{Cytuj książkę | nazwisko =Łatyszonek| imię =Oleg | autor link = | tytuł =Od Rusinów Białych do Białorusinów: u źródeł białoruskiej idei narodowej | wydawca =Wydawn. Uniwersytetu w Białymstoku | miejsce =Białystok | rok =2006 | strony =117–118 | isbn =8374311207}}</ref>.

W 1506 roku Franciszek Skaryna uzyskał na [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii w Krakowie]] stopień [[Bakalaureat|bakałarza]] [[Sztuki wyzwolone|sztuk wyzwolonych]]. Pod koniec pierwszej dekady XVI wieku Skaryna otrzymał stopień [[Magister|magistra]] medycyny, a na początku 1510 roku – stopień [[Doktor (stopień naukowy)|doktora]] sztuk wyzwolonych. Dnia 5 listopada 1512 roku Skaryna został dopuszczony przez Radę Dyrektorów kolegium medycznego [[Uniwersytet Padewski|uniwersytetu w Padwie]] bez uiszczenia wymaganej opłaty do egzaminów na stopień doktora medycyny. Po ich zdaniu w dniach 6 i 9 listopada 1512 roku otrzymał ten tytuł naukowy.

Około 1517 roku Franciszek Skaryna założył w Pradze [[Drukarnia|drukarnię]]. Dnia 6 sierpnia 1517 roku wydał pierwszą książkę – ''Psałterz'' – przetłumaczoną przez niego na [[język ruski]] (białoruski<ref name="kos141"/>). W sumie przez ponadroczną działalność w Pradze wydał dwadzieścia dwie księgi biblijne. Na początku lat dwudziestych XVI wieku Franciszek Skaryna opuścił Pragę i zamieszkał w [[Wilno|Wilnie]], gdzie w domu najstarszego burmistrza wileńskiego, Jakuba Babicza, założył pierwszą drukarnię w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]]. Około 1522 roku wydał w niej ''Małą książeczkę podróżną''. W marcu 1525 roku wydrukował ostatnią swoją książkę – ''Apostoł''<ref>{{Cytuj pismo | autor = L. Jańczuk | autor link = Leszek Jańczuk | tytuł = Pierwszy białoruski przekład Biblii | czasopismo = Bliżej Biblii | rok = 2002 | oznaczenie = nr 3 | strony = 16-17 | ISSN = 1643-9406}} </ref>.