Franciszek Skaryna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
→Życiorys: drobne merytoryczne |
||
Linia 36:
Dnia 5 lutego 1532 roku król [[Zygmunt I Stary|Zygmunt Stary]] na wniosek kredytorów zmarłego Iwana Skaryny podpisał dekret, nakazujący aresztowanie Franciszka. Rozkaz króla został wykonany na początku marca 1532 roku, gdy Skaryna przybył do Poznania. Dnia 24 maja 1532 roku jego bratanek, Roman, wystarał się u króla o uwolnienie stryja i zakaz ścigania za długi brata. Miesiąc później, 17 czerwca 1532 roku, Franciszek Skaryna, który przebywał wówczas na służbie jako sekretarz i osobisty lekarz na dworze biskupa wileńskiego [[Jan z Książąt Litewskich|Jana]], wystąpił o odszkodowanie w wysokości sześciu tysięcy [[złoty]]ch za straty, które wyrządzili mu kredytorzy zmarłego brata. Jesienią, 21 listopada 1532 roku król specjalnym dekretem wyzwolił Franciszka Skarynę spod władzy sądu, wojewodów, kasztelanów i starostów.
Zdaniem Adama Maldzisa wyjazd Skaryny z Wilna był spowodowany niechęcią [[Kanclerz wielki litewski|Kanclerza wielkiego litewskiego]] [[Olbracht Gasztołd|Olbrachta Gasztołda]], sprzeciwiającego się działalności wydawniczej w języku ruskim<ref name="oleg">{{Cytuj książkę | nazwisko =Łatyszonek| imię =Oleg | autor link = | tytuł =Od Rusinów Białych do Białorusinów: u źródeł białoruskiej idei narodowej | wydawca =Wydawn. Uniwersytetu w Białymstoku | miejsce =Białystok | rok =2006 | strony =295 | isbn =8374311207}}</ref>.
Po raz ostatni imię Franciszka Skaryny wspomniane zostało w dokumencie, datowanym na 4 października 1535 roku. Około 1535 roku Skaryna przeprowadził się do Pragi, gdzie wstąpił na służbę do [[Ferdynand I Habsburg|Ferdynanda I Habsburga]] jako jego osobisty lekarz, naukowiec i sadownik. Zmarł w Pradze w latach czterdziestych XVI wieku<ref>Ю. Лабынцаў, ''Скарынаўскі каляндар'', Мінск 1990, s. 13–15.</ref>.
Linia 41 ⟶ 43:
Na uczelni krakowskiej zapisano go jako Litwina (''Lithanus''), co oznaczało jego pochodzenie państwowe – z [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]], w Padwie jako Rusina (''Ruthenus''), a w Pradze jako Rusa (''Rus''), co określało jego pochodzenie etniczne. Polem jego działania była cała Ruś, nie wyłączając prawdopodobnie Moskwy. Wyznacznikiem „ruskości” była dla niego nie wiara, ale język ruski. Skaryna podkreślał, że wydał swoje księgi dla ''ludzi pospolitych języka ruskiego'', a jego Biblia była przeznaczona dla wszystkich chrześcijan posługujących się nim, bez względu na to jakiego byli wyznania<ref name="oleg"/>.
Nowatorskie podejście Skaryny do języka ruskiego podzielali działacze reformacyjni drugiej połowy XVI wieku – [[Szymon Budny]] oraz [[Wasil Ciapiński]]. O ile jednak w czasach Skaryny jego los nie budził obaw drukarza, to w późniejszym okresie, już po [[unia lubelska|unii lubelskiej]] (1569), rosło znaczenie języka polskiego na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego, co budziło zaniepokojenie tych reformatorów, którzy tłumaczyli Biblię na język ruski. Skaryna odegrał dużą rolę w kształtowaniu się samoświadomości narodów wschodniosłowiańskich, które wyłoniły się z Rusinów, zwłaszcza dla [[Białorusini|Białorusinów]]<ref name="oleg"/>.
== Franciszek Skaryna w sztuce współczesnej ==
| |||