Litwa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
m WPCleaner v1.43 - Popr. błędy z WP:CHECK (Link do samego siebie - Przypis po kropce)
Linia 115:
'''Litwa''', '''Republika Litewska''' ([[język litewski|lit.]] ''Lietuva'' [ˈliɛtʊvaː], ''Lietuvos Respublika'') – państwo w [[Europa|Europie]]<ref>Podawane są dwa regiony: ''Europa Północna'' [http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#europe na stronie Narodów Zjednoczonych] lub ''Europa Wschodnia'' [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html na stronie CIA World Factbook].</ref>, jeden z [[kraje bałtyckie|krajów bałtyckich]], członek [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] i [[NATO]]; graniczy od zachodu z [[Rosja|Rosją]] ([[Obwód kaliningradzki|obwodem kaliningradzkim]]), od południowego zachodu z [[Polska|Polską]], od wschodu z [[Białoruś|Białorusią]], od północy z [[Łotwa|Łotwą]].
 
Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z [[14 lutego]] [[1009]], jednak państwo litewskie powstało dopiero w [[XIII wiek]]u. [[Królestwo Litwy (1251–1263)|Królestwo Litwy]] – [[średniowiecze|średniowieczne]] państwo [[Litwa|litewskie]] istniejące w latach 1251–1263; jedynym [[Władcy Litwy|królem]] był [[Mendog]]. W XV wieku ówczesne [[Wielkie Księstwo Litewskie]], po zajęciu ziem księstw [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]], było największym terytorialnie państwem w Europie. W wyniku [[Unia w Krewie|unii w Krewie]] (1385) weszło w związki z [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwem Polskim (Koroną)]], które przerodziły się w 1569 w trwałą [[Unia realna|unię realną]] ([[unia lubelska]]), zaś Wielkie Księstwo Litewskie weszło w skład [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] jako jeden z jej dwu członów. Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Rzeczypospolitej]] (1795) Litwa do 1918 wchodziła w skład [[Imperium Rosyjskie]]go. 16 lutego 1918 [[Akt niepodległości Litwy|aktem niepodległości Litwy]] [[Taryba]] proklamowała [[Królestwo Litwy (1918)|Królestwo Litwy]], zależne od [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwa Niemieckiego]]. 2 listopada 1918 powstała niepodległa [[Republika Litewska (1918–1940)|Republika Litewska]], okupowana w czerwcu 1940 przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]], zaś w sierpniu 1940 [[aneksja|anektowana]] przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] jako [[Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka|Litewska SRR]]. [[11 marca]] [[1990]] Litwa ogłosiła deklarację niepodległości. Od 1 maja 2004 jest członkiem [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]].
 
== Ustrój polityczny ==
Linia 341:
 
===== Największe jeziora na Litwie =====
Według ''Statistikos Departamentas'' na Litwie jest 2830 jezior o powierzchni większej niż 0,5 ha, jeziora w sumie zajmują powierzchnię 880&nbsp;km².<ref name=Geodata />. Według FAO<ref name=FAO /> na Litwie jest 2827 jezior o łącznej powierzchni 87 359 ha (873,59&nbsp;km²) z czego 1589 jest większych od 0,5 ha, zajmujących łącznie 24 434 ha (244,34&nbsp;km²)<ref name=FAOLTU />.
{| class="wikitable" width=100% align="center"
|-
Linia 586:
 
=== Handel zagraniczny ===
Bilans handlowy Litwy jest ujemny, w 2007 roku wartość eksportu wynosiła 17,09 mld dol. a importu 22,64 mld dol.dolarów<ref name=econ>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html CIA World Factbook].</ref>. Eksportuje się głównie: surowce mineralne, tekstylia, maszyny i urządzenia elektryczne, chemikalia, żywiec i produkty zwierzęce, środki transportu, żywność, cement, energię elektryczną i [[Nawozy mineralne|nawozy sztuczne]], importuje się: ropę naftową, maszyny, wyroby włókiennicze i chemikalia, artykuły przemysłu lekkiego, artykuły żywnościowe. Główni partnerzy handlowi: [[Rosja]], [[Niemcy]], [[Polska]], [[Łotwa]], [[Estonia]].
 
=== Turystyka ===
Linia 592:
 
=== Transport i łączność ===
Dominuje transport kolejowy i samochodowy, całkowita długość linii kolejowych w kraju to 1,771 tys. km (2006)<ref name=econ />. Przez terytorium Litwy przechodzą połączenia: [[Moskwa]] – [[Wilno]] – [[Kaliningrad]], [[Petersburg]] – [[Wilno]] – [[Grodno]] (na [[Białoruś]] i do Polski), [[Ryga]] – [[Szawle]] – [[Kaliningrad]]. Długość dróg kołowych: 79,497 tys. km, w tym autostrad 417&nbsp;km.<ref name=econ />. Transport wodny odbywa się na [[Niemen|Niemnie]] i [[Wilia (dopływ Niemna)|Wilii]] oraz na Jeziorach Trockich (łączna długość 425&nbsp;km w 2005). Największym i najważniejszym portem morskim jest [[Kłajpeda]]. Sieć gazociągów o łącznej długości 1695&nbsp;km<ref name=econ /> (2007) łączy Daszawę–Iwacewicze z Wilnem i Rygą oraz z Kownem, Jeziorosami i Szawlami. Od 1979 działa rurociąg naftowy z [[Nowopołock]]a na Białorusi do rafinerii w Możejkach. Międzynarodowe porty lotnicze: [[Port lotniczy Wilno|Wilno]], [[Port lotniczy Kowno|Kowno]] i [[Port lotniczy Połąga|Połąga]]. Sieć telefoniczna słabo rozwinięta, obecnie jest modernizowana, 792 400 abonentów [[telefon stacjonarny|telefonii stacjonarnej]] (2006); w użytkowaniu 4,718 mln [[telefonia komórkowa|telefonów komórkowych]] (2006)<ref name=econ />.
 
{{mapa lokalizacyjna