Wersja z 21:44, 21 mar 2018 edytuj Paweł Ziemian (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy interfejsu, Administratorzy 68 300 edycji drobne techniczne ← poprzednia edycja		Wersja z 16:56, 4 kwi 2018 edytuj anuluj edycję MastiBot (dyskusja \| edycje) Boty 3 419 246 edycji m Robot wspomógł poprawę ujednoznacznienia Podchorąży – zmieniono link(i) do Podchorąży (tytuł wojskowy); zmiany kosmetyczne następna edycja →
Linia 38: '''Wojska Ochrony Pogranicza''' ('''WOP''') – formacja wojskowa, część [[Ludowe Wojsko Polskie\|Sił Zbrojnych PRL]] i służba [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Polska)\|MSW]], odrębny rodzaj wojsk powołany w 1945 r. do ochrony [[Granica państwowa\|granic]] [[Polska\|Polski]]. Największy stan Wojska Ochrony Pogranicza osiągnęły w październiku 1953 roku – 33 675 wojskowych. W tej liczbie było: 4189 oficerów, 890 [[Podchorąży (tytuł wojskowy)\|podchorążych]], 2321 podoficerów nadterminowych, 4352 podoficerów służby zasadniczej i 21 923 szeregowych). 78% żołnierzy (26 275) tych wojsk stanowiła [[Zasadnicza służba wojskowa\|służba zasadnicza]] z poboru, a 19,6% (6610) kadra zawodowa{{odn\|Goryński\|2011\|s=75}}. Podczas swojej 46-letniej historii istnienia WOP wielokrotnie zmieniał podległość strukturalno-służbową, przechodząc z podległości [[Ministerstwo Obrony Narodowej\|Ministerstwa Obrony Narodowej]] poprzez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]] do [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL\|Ministerstwa Spraw Wewnętrznych]] i odwrotnie, by w końcowej fazie swojego istnienia (od 1972 roku) pozostawać w podległości MSW, jako [[formacja wojskowa]]. Żołnierzy WOP obowiązywały te same regulaminy i przepisy ubiorcze, co pozostałych żołnierzy SZ PRL. W wyniku przemian i transformacji ustrojowej Wojska Ochrony Pogranicza zostały rozformowane w dniu 16 maja 1991{{refn\|grupa=uwaga\|Na mocy [[ustawa\|Ustawy]] z dnia 12 października 1990 o Straży Granicznej ({{Dziennik Ustaw\|rok=1990\|numer=78\|pozycja=462}}).}}, a w ich miejsce utworzono [[Straż Graniczna (Polska)\|Straż Graniczną]], jako formację typu policyjnego o charakterze prewencyjnym, powołaną do ochrony granic Polski. Linia 50: == Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948 == [[Plik:Dysl wop 1945.png\|~~right~~prawo\|250px]] [[Plik:Dysl wop 1946.png\|~~right~~prawo\|250px]] Ochronę [[granica państwowa\|granicy]] przez jednostki liniowe traktowano jako stan przejściowy. Problem ten rozstrzygnięto [[rozkaz]]em [[Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych\|Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego]] nr 0245 z 13 września 1945 roku, którym to utworzono Wojska Ochrony Pogranicza. Linia 75: Rozkaz z 13 września powołał 17 samodzielnych kompanii łączności o stanie etatowym 99 wojskowych w każdej. Ten sam rozkaz zobowiązywał szefa Departamentu WOP do utworzenia w Ostródzie Zakładu Tresury Psów Służbowych o etacie 82 wojskowych{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=46–47}}. Rozkaz organizacyjny Departamentu WOP z 29 września 1945 roku dokonał podziału granic państwa na odcinki oddziałów, komend i strażnic. Rozkaz ten określał także dyslokację oddziałów. Według wstępnych założeń oddział 1 rozlokować się miał w [[Żagań\|Żaganiu]], 2 – w [[Rzepin~~\|Rzepinie~~]]ie, 3 – w [[Stargard~~\|Stargardzie~~]]zie, 4 – w [[Gdańsk~~\|Gdańsku~~]]u, 5 – w [[Węgorzewo\|Węgorzewie]], 6 – w [[Sokółka\|Sokółce]], 7 – we [[Włodawa\|Włodawie]], 8 – w [[Przemyśl~~\|Przemyślu~~]]u, 9 – w [[Nowy Sącz\|Nowym Sączu]], 10 – w [[Koźle (Kędzierzyn-Koźle)\|Koźlu]] i 11 – w [[Bolkowice (województwo dolnośląskie)\|Bolkowicach]]{{refn\|grupa=uwaga\|Spośród wymienionych tylko dwa (w Gdańsku i Przemyślu) utrzymywały się w wyznaczonych miejscowościach.}}. Średnio na oddział przypadało 321,6 km, na komendę 66,7 km, a na strażnicę 14,4 km granicy. Najdłuższe odcinki otrzymały oddziały 4 i 9.{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=47}}. Na podstawie rozkazu Nr 0304/Org. [[Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (1944)\|Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego]] z 28 października 1945 szefowie wydziałów WOP przy dowództwach [[Okręg wojskowy\|okręgów wojskowych]] zorganizowali 15 listopada 1945 pięćdziesiąt jeden przejściowych punktów kontrolnych (PPK) do kontroli ruchu w [[Przejście graniczne\|przejściach granicznych]], w tym 27 drogowych, 19 kolejowych, 4 morskie i 1 lotniczy{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=46}}. Organizowana pośpiesznie struktura organizacyjna WOP miała sporo wad. Najwcześniej zwrócono uwagę na niewłaściwą dyslokację [[Oddział wojskowy\|oddziałów]] i [[~~Pododdział\|pododdziałów~~pododdział]]ów. Formowany w rejonie Żagania 1 Oddział OP przez pół roku stacjonował w [[Sulików (województwo dolnośląskie)\|Sulikowie]], by od kwietnia 1946 roku przenieść się na do [[Lubań Śląski\|Lubania Śląskiego]], a 4 Oddział formowany w Gdańsku do października 1946 roku stacjonujący w [[Słupsk~~\|Słupsku~~]]u, przeniesiony został do Koszalina. Sformowany w Nowym Sączu 9 Oddział przeniesiono do Krakowa, a 5 Oddział z [[Olsztyn~~\|Olsztyna~~]]a do [[Kętrzyn~~\|Kętrzyna~~]]a. Nowo sformowany 12 Oddział, do jesieni 1946 roku przebywający w [[Sopot\|Sopocie]], przeniesiony został do Gdańska{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=58–59}}. Departament WOP i jednostki ochrony pogranicza zreorganizowano we wrześniu 1946{{refn\|grupa=uwaga\|Rozkaz Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 0153/org. z 21.09.1946{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=50}}.}}. Rozwiązano wydziały WOP w okręgach wojskowych oraz kompanie łączności przeznaczone do obsługi wydziałów{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=58}}, podporządkowując oddziały ochrony pogranicza bezpośrednio Departamentowi WOP. Oddziałom ochrony pogranicza nadano nazwy regionalne. W departamencie sformowano Wydział Polityczno-Wychowawczy, Węzeł Łączności i służby pomocnicze. Stan etatowy Departamentu WOP po reorganizacji wynosił 96 wojskowych i 17 pracowników kontraktowych{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=7-11}}. 1 października 1946 Departament WOP przyjął funkcję dowodzenia oddziałami ochrany pogranicza. Zaopatrzenie pozostało w gestii okręgów wojskowych{{odn\|Prochwicz\|2011\|s=151}}. Powołany został nowy 12 Oddział WOP{{odn\|Dominiczak\|1997\|s=342}}. Oddział ten przejął od 4 Oddziału trzy komendy odcinków – w [[Lębork]]u, Sopocie i [[Elbląg]]u. 3 Oddział OP w [[Szczecin~~\|Szczecinie~~]]ie przekazał 4 Oddziałowi 15 komendę odcinka w Międzyzdrojach, zatrzymując dla siebie rejony Bałtyku w okolicach Świnoujścia i Zalewu Szczecińskiego{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=60–61}}. Na granicy południowej 8 Oddział w Przemyślu przejął od 9 Oddziału 38 i 39 komendę odcinka. Dla dawnych i przeformowanych oddziałów WOP ustalono nowe nazwy, pochodzące głównie od miejsca ich postoju{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=60}}. Po reorganizacji liczba etatów uległa zmniejszeniu o ponad 5 tysięcy. Stan etatowy kadry uległ zmniejszeniu o ponad 36%{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=62–63}}. Rozkazem z 21 września 1946 roku powołano Centrum Wyszkolenia WOP. Miało ono być zlokalizowane w [[Rawicz~~\|Rawiczu~~]]u, jednak z braku pomieszczeń zorganizowano je w Ostródzie. Po przeniesieniu centrum do Kętrzyna powstała tam w roku 1949 Oficerska Szkoła WOP{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=62–63}}. Rozkaz ND WP nr 077/Org z 13 lutego 1947 roku nakazywał prowadzenie dalszych zmian w strukturze organizacyjnej WOP. Rozformowano wówczas 6 i 8 komendy odcinków oraz 26, 29, 33, 37, 38, 42, 43, 47 i 48 strażnice Poznańskiego Oddziału WOP, a także 109 strażnicę Oddziału Bałtyckiego. 15 komendę odcinka Oddziału Bałtyckiego WOP podporządkowano Oddziałowi Szczecińskiemu. Powołano samodzielną Krośnieńską Komendę WOP w [[Krosno\|Krośnie nad Wisłokiem]]. Na granicy południowej uruchomiono 16 przejściowych punktów kontrolnych małego ruchu granicznego. Do końca 1948 roku ich liczbę powiększono do 19. Powołano trzy nowe morskie placówki kontrolne w Ustce, Darłowie i Kołobrzegu{{odn\|Dominiczak\|1985\|s=65–69}}. Zlikwidowano też PPK Siólko, Worubie i Zeissen, a zorganizowano drogowe w Świnoujściu i rzeczny w Gryfinie{{refn\|grupa=uwaga\|W publikacji Dominiczaka podano miejscowość [[Gryfice]]{{odn\|Dominiczak\|1971\|s=129}}.}}{{odn\|Dominiczak\|1971\|s=129}}. Linia 96: == Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1948–1950 == [[Plik:PRL Ensign Border Defence Army v2.svg\|~~thumb~~mały\|220px\|[[Bandera]] jednostek pływających WOP]] [[Plik:PRL Border Defence naval aviation flag.svg\|~~thumb~~mały\|220px\|[[Flaga]] lotnictwa morskiego WOP]] W 1948 na bazie Departamentu WOP sformowano Główny Inspektorat Ochrony Pogranicza{{refn\|grupa=uwaga\|Rozkaz MON nr 055/0rg. z 20 marca 1948{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=12}}.}}. Podlegał II wiceministrowi obrony narodowej, [[Stanisław Popławski\|gen. Stanisławowi Popławskiemu]]. Stan etatowy wynosił: 155 wojskowych i 21 pracowników kontraktowych{{odn\|Jackiewicz\|1995\|s=12–14}}. Linia 143: === Struktura WOP w 1956 roku === [[Plik:GPK Miłów.jpg\|~~thumb~~mały\|240px\|Żołnierze GPK Miłow w latach 50. XX w.]] Dowództwo WOP w Warszawie * Grupa Manewrowa Kętrzyn Linia 173: === Struktura organizacyjna === [[Plik:Wzorowy Żołnierz WOP.JPG\|~~thumb~~mały\|240px\|Odznaka Wzorowy Żołnierz WOP]] Dowództwo WOP{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=21–22}} * Sztab WOP: Linia 245: == W strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1971–1976 == [[Plik:WOP w Gubinie.JPG\|~~thumb~~mały\|240px\|Dawne koszary WOP w Gubinie]] [[Plik:Dawny magazyn wojskowy w Slubicach.jpg\|~~thumb~~mały\|240px\|Dawny magazyn WOP w Słubicach]] W październiku 1971 wyłączono WOP ze struktur Wojsk Obrony Terytorialnej i podporządkowano ponownie Ministrowi Spraw Wewnętrznych{{odn\|Kajetanowicz\|2013\|s=10}}. Na bazie Szefostwa WOP i [[komórka organizacyjna\|komórek organizacyjnych]] WOP przekazanych przez MON i MSW sformowano Dowództwo WOP{{refn\|grupa=uwaga\|Zarządzenie szefa sztabu SG WP nr 054/0rg. z 18 września 1971{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=26}}.}}. Podlegało Ministrowi Spraw Wewnętrznych, gen. bryg. Stanisławowi Kowalczykowi. Stan etatowy: 523 żołnierzy{{odn\|Jackiewicz\|1998\|s=26–31}}. Linia 279: === Struktura organizacyjna === [[Plik:Skrót do DSC06659.JPG\|240px\|~~thumb~~mały\|Żołnierze WOP na granicy z NRD]] W latach 80. XX w. Wojska Ochrony Pogranicza składały się z dowództwa i 11 brygad. Były to: * Dowództwo WOP (Warszawa), Linia 389: * Oddział Informacji 10 Oddziału WOP w Gliwicach * Oddział Informacji 11 Oddziału WOP w Kłodzku Z dniem 1 stycznia 1949 w organach Informacji WOP przeprowadzono zmiany, zamiast 11 oddziałów Informacji powstały wydziały Informacji przy brygadach Ochrony Pogranicza oraz Sekcja Informacji Samodzielnej Komendy WOP w Krośnie, sekcje Informacji Morskiego Punktu Kontroli w Gdyni i Szczecinie oraz Sekcja Informacji Centrum Wyszkolenia WOP w Ostródzie. <br>Z dniem 15 marca 1949 Wydział Informacji Departamentu WOP wszedł w skład Zarządu Informacji KBW, a nowa struktura przyjęła nazwę Zarządu Informacji Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=167}}. 1 maja 1952 na bazie Zarządu Informacji KBW i WOP utworzono Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych. ;Struktura organizacyjna Informacji Wojsk Wewnętrznych w 1952 * Sekretariat Linia 398: * Komenda Ochrony * Garaż Przy brygadach i pułkach KBW oraz brygadach WOP funkcjonowały wydziały Informacji, natomiast sekcje Informacji zorganizowano zostały przy szkołach KBW i WOP. Zarząd Informacji WW do 7 grudnia 1954 podlegał ministrowi bezpieczeństwa publicznego, a do września 1955 był podporządkowany Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, a następnie Komitetowi ds. Bezpieczeństwa Publicznego. W październiku 1955 Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych powtórnie rozdzielono na Zarząd Informacji WOP oraz Zarząd Informacji KBW. ;Struktura Zarządu Informacji WOP w 1955{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=167}}: * Wydział I (ochrona kontrwywiadowcza Dowództwa WOP) * Wydział II (rozpracowania charakteru szpiegowskiego i politycznego) * Wydział IV (praca śledcza) W terenie funkcjonowało 12 wydziałów Informacji brygad WOP oraz Sekcja Informacji Centrum Wyszkolenia w Ostródzie i Sekcja Informacji 41 batalionu WOP w Krośnie. <br>Z dniem 4 lutego 1957 Oddział Informacji KBW i Zarząd Informacji WOP rozformowano{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=168}}. === Wojskowa Służba Wewnętrzna w WOP === W lutym 1957 rozformowano Zarządu Informacji WOP i Oddział Informacji KBW , a w ich miejsce została utworzona Wojskowa Służba Wewnętrzna KBW i WOP{{refn\|grupa=uwaga\|Zarządzenia nr 021/57WW ministra spraw wewnętrznych z 4 lutego 1957 o rozformowaniu Zarządu Informacji WOP i Oddziału Informacji KBW{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=168}}.}}. Nowa formacja funkcjonowała do roku 1965. Zarządzeniem prezesa Rady Ministrów nr 41 z 24 czerwca 1965 w sprawie zmiany podporządkowania Wojsk Wewnętrznych, do resortu Obrony Narodowej przeszły jednostki WOP{{refn\|grupa=uwaga\|Bez jednostek kontroli ruchu granicznego{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=170}}.}} i KBW{{refn\|grupa=uwaga\|Bez Nadwiślańskiej Brygady KBW, batalionu łączności KBW, batalionu szkolenia rezerw MO i SB, samodzielnej eskadry lotnictwa{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=170}}.}} oraz WSW KBW i WOP{{refn\|grupa=uwaga\|Bez etatów potrzebnych do zabezpieczenia jednostek wojskowych, jakie pozostały w MSW{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=171}}.}}. W tej sytuacji został utworzony Wydział WSW Jednostek Wojskowych MSW{{refn\|grupa=uwaga\|Zarządzenie ministra spraw wewnętrznych nr 067/65 z 1 lipca 1965{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=171}}.}}. W 1971, na mocy Decyzji Prezydium Rządu nr 104/71 z 31 lipca 1971 Wojska Ochrony Pogranicza ponownie podporządkowano Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, a Zarządzeniem organizacyjnym szefa Sztabu Generalnego nr 054 z 18 września 1971 z sił MON utworzono Oddział WSW Jednostek Wojskowych MSW. Po sformowaniu przekazano go do resortu spraw wewnętrznych{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=171}}. W 1973, w ramach kolejnej reorganizacji, w miejsce Oddziału powołano Zarząd WSW Jednostek Wojskowych MSW{{refn\|grupa=uwaga\|Zarządzenie nr 024 MSW z dnia 6 marca 1973{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=171}}.}}. Ten ostatni rozwiązano decyzją nr 25 ministra spraw wewnętrznych z 13 lipca 1990 r. w sprawie likwidacji Zarządu WSW JW MSW, a w jego miejsce z dniem 1 września 1990 powstał Samodzielny Oddział Żandarmerii Wojskowej przy Dowództwie Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW{{odn\|Leśkiewicz\|Peterman\|2013\|s=171}}. == Dowódcy WOP == [[Plik:POL Odznaka za zaslugi w obronie granic PRL.jpg\|~~thumb~~mały\|240px\|[[Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL”]]: złota (awers), srebrna (rewers) i brązowa (awers)]] * gen. bryg. [[Gwidon Czerwiński]] (20 IX 1945 – 24 III 1947) * płk [[Marian Graniewski]] vel Marian Gutaker (25 III 1947 – 23 IV 1948{{odn\|Goryński\|2013\|s=78}})

Wojska Ochrony Pogranicza: Różnice pomiędzy wersjami