Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawki redakcyjne; Jckowal - dziękuję za rady |
roszady, int., drobne techniczne |
||
Linia 40:
{{Cytat|''Kore to po grecku dziewczyna. A także – źrenica. Grecy mówili, iż duszę, w postaci maleńkiej dziewczynki, zobaczyć można przez oka źrenicę. Skąd mogli wiedzieć, że źrenica to jedyne okienko z widokiem na mózg, na jego nerwy wzrokowe? A gdzie dziś podziała się dusza?}}
We wstępie do książki [[Adam Zagajewski]] przypomina wykład, który wygłosił [[C.P. Snow]] w 1959 roku. Wykład opublikowano pod tytułem ''The two Cultures and the Scientific Revolution''{{r|PCSnow}}. Dotyczył pojawienia się rozłamu między [[C.P. Snow#Dwie kultury|dwoma kulturami]], dwoma rodzajami erudycji i wrażliwości – [[Nauka|naukową]] i [[Humanizm|humanistyczną]]. Zdaniem Zagajewskiego ten rozłam pogłębia się z biegiem czasu, co w medycynie prowadzi do zmniejszania się bezpośredniego kontaktu dwóch ludzi – lekarza i pacjenta (''Twarz lekarza niewiele się już różni od ekranu komputera, od okładki pism, takich jak [[The Lancet|Lancet]] czy [[Nature]], od książeczki czekowej''{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 6}}). Na tak opisanym tle została przedstawiona sylwetka autora książki{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 6}}:
{{Cytat|''Jakie to szczęście, że możemy jeszcze spotkać Autora, który czyta [[Dante Alighieri|Dantego]], rozumie – i podziela – niepokój dawnych i nowych poetów, który ma za sobą tak wiele humanistycznych lektur, a równocześnie pomaga nam ogarnąć skomplikowaną strukturę najbardziej nowoczesnej teorii medycznej.}}
W tekście zamieszczono, jako ilustracje treści kolejnych esejów, reprodukcje znanych dzieł malarstwa, wybierane przez Olgierda Chmielewskiego i Andrzeja Szczeklika.
{{Cytat|''Jak wiesz, coraz więcej moich autorów swoje nowe książki wydaje w konkurencyjnej, niebiańskiej oficynie. (…) do nich dołączyłeś. Co Cię podkusiło? Czyżby tam oferowali wyższe zaliczki? Urządzali huczniejsze promocje? Piękniej wydawali książki? Andrzeju – nie spotkasz tam przecież grafika tak wspaniałego jak Olgierd Chmielewski, dzięki któremu (…) nasze Katharsis i Kore [są] najbardziej wypieszczonymi książkami w 50-letniej historii Znaku. Ileż radości sprawiało Ci dobieranie z Olgierdem ilustracji – ręcznie wklejanych przed każdym rozdziałem bądź drukowanych sangwiną na jego zakończenie. Jak cieszyłeś się urodą tych książek, ich sukcesem, przekładami…''}}▼
== Streszczenie ==▼
Sztuka lekarska polega m.in. na poprawnym [[Rozpoznanie (medycyna)|rozpoznaniu choroby]] na podstawie wielu różnych, często niewyraźnych [[Objaw kliniczny|objawów]] – „znaków”, które musi odebrać wykształcony i wrażliwy lekarz. Mimo wielkiego postępu technik diagnostycznych poprawna diagnoza nadal nie jest łatwa i oczywista (esej ''Objawy i cienie''). Szczególnie duże trudności sprawiają badania uwzględniające elementy [[neurologia|neurologii]] i [[neuropsychologia|neuropsychologii]], w tym m.in. zaburzenia [[procesy poznawcze|procesów poznawczych]] lub [[psychiatria|psychicznych]] (esej ''O mózgu''). Tej [[Duchowość|duchowej]] sfery ludzkiego życia ([[antropologia filozoficzna]]) dotyczą takie pytania, jak: Czym jest [[Dusza (filozofia)|dusza]]? …[[samoświadomość]]? Co pozwala nam budzić się ze snu z pełną świadomością ''[[ego]]'' – własnej [[osobowość|osobowości]]? (''Poszukiwanie duszy''). W świetle współczesnej [[Immunologia|immunologii]] „ja” jest tym, co [[Układ odpornościowy|układ immunologiczny]] – intensywnie badany od początku XX wieku – przyjmuje za „swoje”, nie wywołujące [[odpowiedź odpornościowa|odpowiedzi odpornościowej]] (esej ''Odbicie świata, jakie w sobie nosimy'').▼
Poziom dzisiejszej wiedzy o prawach [[Natura (filozofia)|natury]] jest wysoki, ale medycyna nadal leży na pograniczu [[nauka|nauki]] i [[sztuka|sztuki]] – wciąż jest aktualne zdanie: ''Natura lubi się chować'', które wypowiedział [[Heraklit]], składając dzieło swojego życia pod posągiem [[Artemida|Artemidy]] – [[Matka Natura|Matki Natury]]. Aby dotrzeć do prawdy, wciąż trzeba Naturę „brać na tortury eksperymentu”, jak radził [[Francis Bacon (filozof)|Francis Bacon]]. Nowoczesne techniki badań medycznych, pochodzące z obszaru [[nauki ścisłe|nauk ścisłych]], są coraz doskonalsze, jednak lekarz nie może ograniczać się do wyników takich badań – musi nieustannie doskonalić sztukę rozmowy z pacjentem, sztukę budzenia zaufania (esej ''Arkana sztuki i rygory nauki'').▼
Dzięki sukcesom [[biochemia|biochemii]] rozwinęła się [[genetyka kliniczna]] (np. [[Badania prenatalne|diagnostyka prenatalna]]), poznano mechanizmy kilku groźnych [[Choroby zakaźne|zakaźnych]] [[Choroby neurodegeneracyjne|chorób neurodegeneracyjnych]]. Wciąż są poszukiwane metody bardziej skutecznej [[Onkologia kliniczna|terapii nowotworów]] (esej ''Genetyka i nowotwory''). Rozszyfrowanie struktury [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] i wyjaśnienie mechanizmu [[dziedziczność|dziedziczności]] spowodowało przyspieszenie badań procesów [[ewolucja|ewolucji]], od [[Pochodzenie życia|biogenezy]] przez [[Historia życia na Ziemi|kolejne etapy]] do [[Biosfera|dzisiaj]].▼
Postępowi nauki towarzyszy odwieczny spór między [[Ewolucjonizm (biologia)|ewolucjonistami]] i [[Kreacjonizm (pseudonauka)|kreacjonistami]], których postawy trudno pogodzić (esej ''Prawdy biologii a wiara''). Rozwiązanie problemu biogenezy wymaga odpowiedzi na podstawowe pytanie, czym jest [[życie]]. Granica między życiem i śmiercią nie jest ostra. Istnieją struktury ([[wirusy]]), które znajdują się pomiędzy materią ożywioną i nieożywioną (esej ''Pogranicze''), a z drugiej strony – wciąż nie wiadomo, jakie jest najbardziej właściwe kryterium śmierci (''O umieraniu i o śmierci'') lub jak należy oceniać „prometejskie ambicje” człowieka, wciąż próbującego przedłużać życie w sposób niezgodny z „naturalnym”, np. z wykorzystaniem [[komórki macierzyste|komórek macierzystych]] lub [[Przeszczepianie narządów|transplantologii]] (esej ''Prometejskie ambicje''). Problemem dotychczas nierozwiązanym pozostała natura ludzkich [[Emocja|emocji]], np. [[miłość|miłości]] lub podobnych wzruszeń, odczuwanych np. przez [[namiętność|namiętnych]] miłośników muzyki (esej ''Urzeczenie miłosne'').▼
Lekarz, który dysponuje dostępną wiedzą (ze świadomością jej ograniczeń) i poświęca się pacjentom, obdarzającym go zaufaniem, może dostrzec duszę medycyny w źrenicach ich oczu (esej ''Koniunkcja'')▼
<gallery>
La Fornarina di Raffaello Sanzio.jpg|'''Objawy i cienie'''{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 9–22}}<br />[[Rafael Santi]],<br />''[[La Fornarina]]<br /><small>Małgorzata – ukochana malarza, obraz „odsłaniający czystą rozpacz”, który umożliwił dokonanie po 450 latach rozpoznania „[[Rak sutka|raka piersi]] lewej z prawdopodobnymi [[Przerzut nowotworowy|przerzutami]] do [[Węzeł chłonny#Lokalizacja|węzłów pachowych]]”</small>'
Linia 64 ⟶ 53:
Meister Bertram von Minden - Creation of the Animals, panel from Grabow Altarpiece - WGA14311.jpg|'''Prawdy biologii a wiara'''{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 43–159}}<br/ >[[Mistrz Bertram]] (1383), ''Stworzenie zwierząt''<br /><small>Z zakończenia rozdziału:<br />[[Tertulian]]: ''Cóż mają wspólnego Ateny i Jerozolima? A cóż Akademia i Kościół?''<br />[[Tomasz z Akwinu|Akwinata]] odpowiada pisząc o jedności rozumu i wiary.</small>
Durer Apocalypse SVG.svg|'''Pogranicze'''{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 162–182}}<br />[[Albrecht Dürer]],<br />''[[Czterej Jeźdźcy Apokalipsy]]''<br /><small>Tematem rozdziału ''Pogranicze'' są [[wirusy]] – sprawcy wielkich [[pandemia|pandemii]] oraz wielu powszechnych chorób, reprezentanci pogranicza między [[życie]]m i [[śmierć|śmiercią]], między materią ożywioną i nieożywioną.</small>
Linia 75 ⟶ 64:
Ritratto di vecchio con nipote 2,024 × 2,654 pixels 463 KB.jpg|'''Koniunkcja'''{{odn|Andrzej Szczeklik|2007|s = 251–271}}<br />[[Domenico Ghirlandaio]], ''Starzec z wnukiem''<br /><small>W treści eseju ''Koniunkcja'' autor zacytował zdanie [[Małgorzata Chmielewska|siostry Chmielewskiej]] o jej podopiecznych: „…większość wiedziała, że ich dni są policzone. Ale też wiedzieli, że mają wsparcie w naszej miłości, są nią otoczeni”</small>
</gallery>
Wydawca książki, [[Jerzy Illg]], skierował do prof. Szczeklika – swojego zmarłego przyjaciela – słowa{{r|PAUza157}}:
▲{{Cytat|''Jak wiesz, coraz więcej moich autorów swoje nowe książki wydaje w konkurencyjnej, niebiańskiej oficynie. (…) do nich dołączyłeś. Co Cię podkusiło? Czyżby tam oferowali wyższe zaliczki? Urządzali huczniejsze promocje? Piękniej wydawali książki? Andrzeju – nie spotkasz tam przecież grafika tak wspaniałego jak Olgierd Chmielewski, dzięki któremu (…) nasze Katharsis i Kore [są] najbardziej wypieszczonymi książkami w 50-letniej historii Znaku. Ileż radości sprawiało Ci dobieranie z Olgierdem ilustracji – ręcznie wklejanych przed każdym rozdziałem bądź drukowanych sangwiną na jego zakończenie. Jak cieszyłeś się urodą tych książek, ich sukcesem, przekładami…''}}
▲== Streszczenie ==
▲Sztuka lekarska polega m.in. na poprawnym [[Rozpoznanie (medycyna)|rozpoznaniu choroby]] na podstawie wielu różnych, często niewyraźnych [[Objaw kliniczny|objawów]] – „znaków”, które musi odebrać wykształcony i wrażliwy lekarz. Mimo wielkiego postępu technik diagnostycznych poprawna diagnoza nadal nie jest łatwa i oczywista (esej ''Objawy i cienie''). Szczególnie duże trudności sprawiają badania uwzględniające elementy [[neurologia|neurologii]] i [[neuropsychologia|neuropsychologii]], w tym m.in. zaburzenia [[procesy poznawcze|procesów poznawczych]] lub [[psychiatria|psychicznych]] (esej ''O mózgu''). Tej [[Duchowość|duchowej]] sfery ludzkiego życia ([[antropologia filozoficzna]]) dotyczą takie pytania, jak: Czym jest [[Dusza (filozofia)|dusza]]? …[[samoświadomość]]? Co pozwala nam budzić się ze snu z pełną świadomością ''[[ego]]'' – własnej [[osobowość|osobowości]]? (''Poszukiwanie duszy''). W świetle współczesnej [[Immunologia|immunologii]] „ja” jest tym, co [[Układ odpornościowy|układ immunologiczny]] – intensywnie badany od początku XX wieku – przyjmuje za „swoje”, nie wywołujące [[odpowiedź odpornościowa|odpowiedzi odpornościowej]] (esej ''Odbicie świata, jakie w sobie nosimy'').
▲Poziom dzisiejszej wiedzy o prawach [[Natura (filozofia)|natury]] jest wysoki, ale medycyna nadal leży na pograniczu [[nauka|nauki]] i [[sztuka|sztuki]] – wciąż jest aktualne zdanie: ''Natura lubi się chować'', które wypowiedział [[Heraklit]], składając dzieło swojego życia pod posągiem [[Artemida|Artemidy]] – [[Matka Natura|Matki Natury]]. Aby dotrzeć do prawdy, wciąż trzeba Naturę „brać na tortury eksperymentu”, jak radził [[Francis Bacon (filozof)|Francis Bacon]]. Nowoczesne techniki badań medycznych, pochodzące z obszaru [[nauki ścisłe|nauk ścisłych]], są coraz doskonalsze, jednak lekarz nie może ograniczać się do wyników takich badań – musi nieustannie doskonalić sztukę rozmowy z pacjentem, sztukę budzenia zaufania (esej ''Arkana sztuki i rygory nauki'').
▲Dzięki sukcesom [[biochemia|biochemii]] rozwinęła się [[genetyka kliniczna]] (np. [[Badania prenatalne|diagnostyka prenatalna]]), poznano mechanizmy kilku groźnych [[Choroby zakaźne|zakaźnych]] [[Choroby neurodegeneracyjne|chorób neurodegeneracyjnych]]. Wciąż są poszukiwane metody bardziej skutecznej [[Onkologia kliniczna|terapii nowotworów]] (esej ''Genetyka i nowotwory''). Rozszyfrowanie struktury [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] i wyjaśnienie mechanizmu [[dziedziczność|dziedziczności]] spowodowało przyspieszenie badań procesów [[ewolucja|ewolucji]], od [[Pochodzenie życia|biogenezy]] przez [[Historia życia na Ziemi|kolejne etapy]] do [[Biosfera|dzisiaj]].
▲Postępowi nauki towarzyszy odwieczny spór między [[Ewolucjonizm (biologia)|ewolucjonistami]] i [[Kreacjonizm (pseudonauka)|kreacjonistami]], których postawy trudno pogodzić (esej ''Prawdy biologii a wiara''). Rozwiązanie problemu biogenezy wymaga odpowiedzi na podstawowe pytanie, czym jest [[życie]]. Granica między życiem i śmiercią nie jest ostra. Istnieją struktury ([[wirusy]]), które znajdują się pomiędzy materią ożywioną i nieożywioną (esej ''Pogranicze''), a z drugiej strony – wciąż nie wiadomo, jakie jest najbardziej właściwe kryterium śmierci (''O umieraniu i o śmierci'') lub jak należy oceniać „prometejskie ambicje” człowieka, wciąż próbującego przedłużać życie w sposób niezgodny z „naturalnym”, np. z wykorzystaniem [[komórki macierzyste|komórek macierzystych]] lub [[Przeszczepianie narządów|transplantologii]] (esej ''Prometejskie ambicje''). Problemem dotychczas nierozwiązanym pozostała natura ludzkich [[Emocja|emocji]], np. [[miłość|miłości]] lub podobnych wzruszeń, odczuwanych np. przez [[namiętność|namiętnych]] miłośników muzyki (esej ''Urzeczenie miłosne'').
▲Lekarz, który dysponuje dostępną wiedzą (ze świadomością jej ograniczeń) i poświęca się pacjentom, obdarzającym go zaufaniem, może dostrzec duszę medycyny w źrenicach ich oczu (esej ''Koniunkcja'').
== Przekłady ==
| |||