Kokorycz drobna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kokorycz drobna''', kokorycz skąpokwiatowa (''Corydalis pumila'' (Host) Rchb.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] rośliny zaliczany w różnych systemach doz rodziny [[makowate|makowatych]] (np. [[system APG IV|systemu APG IV]] (2016) i [[system Reveala|Reveala]] (1998)) lub do rodziny [[Dymnicowe|dymnicowatych]] (np. [[system Cronquista]] z 1988). Występuje w Europie Środkowej, i ma niewielki i, porozrywany zasięg. W Polsce jest gatunkiem rzadko spotykanym i tylko w zachodniej części kraju. Rośnie głównie w żyznych lasach liściastych, rzadko na cmentarzach i w parkach. Pęd nadziemny rozwija się tylko przez dwa miesiące wczesną wiosną. Jako gatunek bardzo rzadki i tracący stanowiska podlega w Polsce ochronie prawnej.

Gatunek ma stosunkowo niewielki i porozrywany [[Zasięg (biogeografia)|zasięg występowania]] obejmujący Europę Środkową od południowej [[Skandynawia|Skandynawii]] po [[Sardynia|Sardynię]], środkową część [[Półwysep Apeniński|Półwyspu Apenińskiego]] i północną [[Grecja|Grecję]]. Częściej spotykany jest w takich centrach występowania jak: południowa [[Szwecja]], rejon gór [[Harz]] w Niemczech, zachodnie [[Węgry]]. PozaNa tympozostałym na ogółobszarze stanowiska gatunku są zwykle nieliczne i rozproszone<ref name=stolle/>.

W Polsce występuje w zachodniej części kraju i na ogół jest rośliną bardzo rzadką. Najwięcej stanowisk stwierdzono w dorzeczu górnej i środkowej [[Parsęta|Parsęty]] oraz jej dopływów [[Wogra|Wogry]] i [[Dębnica (dopływ Parsęty)|Dębnicy]] na Pomorzu Zachodnim (około 20), poza tym w [[Wielkopolska|Wielkopolsce]] w rejonie [[Śrem]]u, [[Borek Wielkopolski|Borku Wielkopolskiego]] i w dorzeczu [[Lutynia (dopływ Warty)|Lutyni]]. Najliczniejsza populacja gatunku występuje w okolicy miejscowości [[Kamieniec (województwo zachodniopomorskie)|Kamieniec]] nad Dolną Odrą. Inne rozproszone stanowiska gatunku to: dolina [[Krępiel]]i na Pomorzu Zachodnim, okolice miejscowości [[Owczary (województwo lubuskie)|Owczary]] w województwie lubuskim, [[Borek (powiat nakielski)|Borek]] i [[Jeżewo (powiat żniński)|Jeżewo]] w województwie kujawsko-pomorskim, [[Kowanówko]] i [[Sulmierzyce]] w Wielkopolsce, [[Głogów]] i [[Wrocław]] na Dolnym Śląsku<ref name=chmiel/>. Na licznych stanowiskach podawanych dawniej gatunek nie został odnaleziony w ostatnich latach, np. w [[Świnoujście|Świnoujściu]] i [[Połchowo (powiat kamieński)|Połchowie]] na Pomorzu Zachodnim, w rejonie [[Słubice|Słubic]], [[Krosno Odrzańskie|Krosna Odrzańskiego]] i [[Sława (miasto)|Sławy]] w województwie lubuskim<ref name=chmiel/>.

; Pokrój: Większą część roku roślina spędza w postaci bulwy pod powierzchnią gruntu i tylko na około dwa miesiące wiosenne rozwija pojedynczy liść lub pęd wyrastający na 5–15 (rzadziej 20<ref name=jasiewicz/>) cm nad powierzchnię gruntu. Pęd jest nagi, cienki, pod powierzchnią gruntu ze skróconymi węzłami i łuskowatymi 5–7 [[katafil]]ami, a nad powierzchnią z pojedynczym, największym katafilem. W jego kącie znajduje się pąk, z którego rozwija się czasem odgałęzienie pędu. MogąRzadko na nimtym rozwinąćodgałęzieniu rozwijają się kwiaty, zwłaszczana przykład jeśligdy główny pęd zostanie uszkodzony<ref name=stolle/>.

[[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofity|geofit]]. Dzięki zgromadzonym w bulwie [[Materiał zapasowy roślin|substancjom zapasowym]] ([[skrobia]]<ref name=stolle/>) roślina szybko rozwija pęd nadziemny i kwitnie bardzo wczesną wiosną. Początkowo haczykowaty pęd wyrasta nad powierzchnię gruntu w ciągu kilku dni, po wzroście temperatur do ponad 10&nbsp;°C. Najpierw rozwijany jest liść, następnie rozwija się kwiatostan<ref name=stolle/>. Okres wegetacji tego gatunku trwa tylko dwa miesiące – w Europie Środkowej roślina kwitnie w drugiej połowie marca do kwietnia<ref name=chmiel/><ref name=stolle/>, ale już w Szwecji, na północy zasięgu, kokorycz drobna zaczyna kwitnienie dopiero w połowie maja<ref name=stolle/>. Kwitnienie trwa 2–4 tygodnie. Owoce dojrzewają do połowy maja, po czym w ciągu 2–3 tygodni po ich uwolnieniu z torebek pędy nadziemne ulegają zupełnemu rozkładowi. W Europie Środkowej w czerwcu zwykle nie ma już na powierzchni gruntu śladu po roślinach. W czasie kwitnienia w dolnej części bulwy aktywizuje się [[tkanka twórcza]] tworząca bulwę potomną rozwijającą się wewnątrz starej, z którą nie jest połączona anatomicznie. W ciągu miesięcy letnich w bulwie powstają zalążki przyszłorocznego liścia i pędu kwiatostanowego. Pąki te powoli wydłużają się w okresie jesienno-zimowym. Stara bulwa w międzyczasie szybko zamiera pozostając przez krótki czas w formie okryw otulających młodą bulwę potomną. W czasie kwitnienia obumierają także korzenie wyrastające ze starej bulwy i we wrześniu–październiku z nowej bulwy rozwija się nowy system korzeniowy. Bardzo rzadko w miejsce jednej bulwy rozwijają się dwie bulwy potomne. Poza takimi sporadycznymi przypadkami rozmnażania wegetatywnego, rośliny tego gatunku rozprzestrzeniająrozmnażają się za pośrednictwem nasion<ref name=stolle/>.

Nasiona kiełkują w następnym roku po rozsianiu i w naturze nie są w stanie przetrwać dłużej. Zdolność do kiełkowania zachowują tylko, gdy latem będą miały dość wilgoci (w wysuszonych zarodek zamiera), a w okresie zimowym wymagajązostaną przechłodzeniaprzechłodzone. Kiełkuje ok. 10-50% nasion, pod warunkiem, że warstwa liści na powierzchni gleby jest cienka lub brak jej zupełnie. [[Siewka|Siewki]] kokoryczy drobnej, jak inniu przedstawicieleinnych przedstawicieli tego rodzaju, wyróżniają się wśród roślin [[dwuliścienne|dwuliściennych]] rozwijaniemtworzeniem tylko pojedynczego [[liścień|liścienia]]. Nie wiadomo czy jest to rezultat redukcji i zaniku drugiego, czy też zrośnięcia się obu liścieni. W czasie [[kiełkowanie|kiełkowania]] rozwija się krótki korzeń pierwotny i [[hipokotyl]] – liścień wynoszony jest nad powierzchnię gruntu na długim ogonku. Z hipokotylu i górnej części korzenia pierwotnego rozwija się już w pierwszym sezonie wegetacyjnym bulwa, z której dolnej części wyrasta w tym sezonie tylko krótki koniec (do 1 cm długości) korzenia pierwotnego. W drugim sezonie wegetacyjnym młoda roślina nad powierzchnię ziemi wypuszcza pojedynczy liść z trzema listkami. W kolejnych latach liść nadziemny jest coraz bardziej okazały, a podziemna bulwa coraz większa. Kwitnąć zaczynają rośliny w wieku 5–8 lat. Starsze rośliny kwitną zwykle regularnie co roku, chociaż mogą rozwinąć tylko pęd wegetatywny w przypadku niesprzyjających warunków w roku poprzedzającym lub z powodu silnej konkurencji innych roślin. Z powodu corocznego odnawiania się bulwy rośliny tego gatunku są teoretycznie nieśmiertelne. W praktyce szacuje się, że osiągają około 15 lat życia lub więcej, ale w końcu giną z powodu konkurencji, bardzo złych warunków pogodowych (silnanp. silnej suszasuszy), erozji gleby lub z powodu uszkodzenia bulwy<ref name=stolle/>.

Kokorycz drobna rośnie w różnych zbiorowiskach leśnych i zaroślowych na glebach dość zasobnych<ref name=stolle/>, próchnicznych, poza miejscami zalegania grubej warstwy słabo rozkładających się liści. Często występuje na zboczach dolin rzek i strumieni oraz na ich dnie, na wypiętrzonych, sporadycznie zalewanych namuliskach<ref name=chmiel/>. Poza tym jest także częsta jest na skrajach lasów, skąd opadłe liście zwiewane są przez wiatr. Gleba w miejscach, gdzie rośnie jest zwykle dość wilgotna w okresie wczesnowiosennym, ale często silnie przesuszona późną wiosną i latem. Rośliny dobrze znoszą przymrozki, ale w przypadku wystąpienia wiosną długiego okresu pogody suchej i gorącej pędy nadziemne więdną i w efekcie nie wydają nasion, część roślin także wówczas obumiera<ref name=stolle/>.

ZasiedlaGatunek zasiedla lasy i zarośla [[grąd]]owe, rzadziej [[Las łęgowy|łęgowe]], zarośla okrajkowe, obecna bywa w laskach robiniowych, w parkach i na cmentarzach<ref name=chmiel/> w podmiejskich lasach wtórnych z [[klon (roślina)|klonami]], [[jesion wyniosły|jesionami]] i [[wiąz]]ami<ref name=stolle/>, wkracza także do przylegających do lasów i zarośli muraw kserotermicznych, wilgotnych łąk<ref name=chmiel/>, a nawet wykaszanych trawników<ref name=stolle/>. Gatunek wyraźnie unika [[Buczyna|buczyn]]<ref name=stolle/><ref name=chmiel/> (z wyjątkiem Półwyspu Apenińskiego, gdzie rośnie w lasach bukowych na rzędnych od 800 do 1500 m n.p.m.<ref name=stolle/>) i lasów z udziałem gatunków iglastych<ref name=chmiel>{{cytuj książkę|autor r=Julian Chmiel, Aneta Czarna, Adrian Pilarczyk, Magdalena Ziarnek, Krzysztof Ziarnek |rozdział=Corydalis pumila (Host.) Rchb. Kokorycz drobna (kokorycz skąpokwiatowa) | inni=Róża Kaźmierczak, Kazimierz Zarzycki, Zbigniew Mirek (red.)|tytuł=Polska czerwona księga roślin | wydanie=III | wydawca=PAN Instytut Ochrony Przyrody| miejsce=Kraków |rok=2014 |strony=202-205}}</ref>. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej [[gatunek charakterystyczny]] dla O. ''[[Fagetalia]]''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Matuszkiewicz |imię=Władysław |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |wydawca=Wyd. Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn = 83-01-14439-4}}</ref>. W całym zasięgu rośnie jednak w bardzo różnych zbiorowiskach roślinnychleśnych<ref name=stolle/>.

Do gatunków najczęściej towarzyszących w runie kokoryczy drobnej należą: [[ziarnopłon wiosenny]] ''Ficaria verna'', [[przetacznik bluszczykowy]] ''Veronica hederifolia'', [[wiechlina gajowa]] ''Poa nemoralis'' oraz liczne geofity z rodzajów: [[złoć]] ''Gagea'', [[piżmaczek]] ''Adoxa'', [[zawilec]] ''Anemone'', [[rannik]] ''Eranthis'', [[cebulica]] ''Scilla'' oraz inne gatunki z rodzaju [[kokorycz]] ''Corydalis''. Częste są także takie nitrofilne gatunki leśne i okrajkowe jak: [[kuklik pospolity]] ''Geum urbanum'', [[przytulia czepna]] ''Galium aparine'' i [[czosnaczek pospolity]] ''Alliaria petiolata''. Generalnie jednak na stanowiskach kokoryczy konkurencja innych gatunków jest niewielka, a w warunkach optymalnych dominantem zwykle jest kokorycz drobna. Tam, gdzie silnie rosną takie nitrofilne rośliny jak: [[pokrzywa zwyczajna]] ''Urtica dioica'', [[podagrycznik pospolity]] ''Aegopodium podagraria'' i [[trybula leśna]] ''Anthriscus sylvestris'' – kokorycz drobna nie występuje<ref name=stolle/>.

[[Mikoryza]] najprawdopodobniej u tego gatunku nie występuje, podobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju nie występuje. Dowodem na to ma być zawsze skuteczne korzenienie się bulw po ich przenoszeniuprzeniesieniu<ref name=stolle/>.

Zagrożeniem dla gatunku są przekształcenia jego naturalnych siedlisk<ref name=piekos>{{cytuj książkę |imię=Halina |nazwisko=Piękoś-Mirkowa |imię2=Zbigniew |nazwisko2=Mirek |tytuł=Rośliny chronione|wydawca=Multico Oficyna Wyd. |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn = 978-83-7073-444-2}}</ref>. W szczególności do ustępowania gatunku przyczyniają się odlesienia i zwiększanie [[Trofizm|trofii]] siedliska, skutkujące w konsekwencji ekspansją gatunków silniej rosnących i wypierających kokorycz gatunków<ref name=stolle/>.

Gatunek uważany jest za zagrożony, tam gdzie występuje szczególnie rzadko: Ww Polsce, Austrii, Rumunii, w niemieckiej [[Brandenburgia|Brandenburgii]] i [[Turyngia|Turyngii]]. Nie został uznany za zagrożony w [[Saksonia-Anhalt|Saksonii-Anhalt]] i [[Meklemburgia-Pomorze Przednie|Meklemburgii-Pomorzu Przednim]], w Szwecji, Danii, Czechach i na Węgrzech<ref name=stolle/>.