Otton III (cesarz rzymski): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dalsza rozbudowa |
dalsza rozbudowa |
||
Linia 1:
{{Władca infobox
|władca = Otton III
Linia 42 ⟶ 41:
|wikicytaty = Otton III
}}
[[Plik:Heilige Lanze 02.JPG|thumb|Włócznia Świętego Maurycego – broń ceremonialna, którą uznawano za symbol władzy cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]
'''Otton III''' (ur. czerwiec/lipiec [[980]], zm. [[23 stycznia|23]] lub [[24 stycznia]] [[1002]] roku{{odn|Weinfurter|2013|s=56}}) – władca niemiecki z dynastii [[Ludolfingowie|Ludolfingów]]. [[Władcy Niemiec|Król Niemiec]] od 983 roku, [[Święty cesarz rzymski|Święty Cesarz Rzymski]] od 996 roku. Syn Ottona II i Teofano, księżniczki bizantyńskiej.
Otton III był zwolennikiem idei odnowienia Cesarstwa Rzymskiego, w której polityka podporządkowania Kościoła państwu wiązała się z koncepcją jedności chrześcijańskiej. Uniwersalnej władzy cesarskiej miały być poddane: Germania, Italia, Galia oraz Sclavinia (Słowiańszczyzna). Podczas swojego panowania kilkakrotnie rozprawiał się z rzymską opozycją Krescencjuszów, mianował na papieży [[Grzegorz V (papież)|Grzegorza V]] i [[Sylwester II|Sylwestra II]], a podczas [[zjazd gnieźnieński|zjazdu gnieźnieńskiego]] uniezależnił Polskę od kościelnej władzy Niemiec.
== Życiorys ==
=== Dzieciństwo i młodość ===
Jako dziecko jeszcze za życia ojca został namaszczony na przyszłego króla [[Niemcy|Niemiec]] 25 grudnia 983 roku w [[Akwizgran]]ie{{odn|Weinfurter|2013|s=52}}. W trakcie ceremonii koronacyjnej miał pojawić się poseł, który obwieścił śmierć Ottona II{{odn|Althoff|2011|s=118}}. Koronacja nie gwarantowała bezproblemowego przejęcia władzy. Według niemieckiego historyka [[Gerd
Początkowo opiekunem i [[regent]]em w imieniu Ottona III był
Otton III odebrał staranne wykształcenie – potrafił czytać i pisać, ponadto znał dzieła antyczne i święte księgi, mówił po [[łacina|łacinie]] (prawdopodobnie także [[Język grecki|grekę]]) oraz zyskał biegłość w [[teologia|teologii]], [[filozofia|filozofii]], [[historia|historii]] i [[prawo|prawie]]{{odn|Weinfurter|2013|s=54}}. Prawdopodobnie późniejsze określenie ''mirabilia mundi'' („cud świata”) odnosi się do jego erudycji{{odn|Weinfurter|2013|s=54}}. Nauczycielami Ottona III byli zatrudnieni przez Teofano grafowie Hoika i Bernward (późniejszy biskup Hildesheim). Hoika uczył Ottona posługiwania się bronią i edukował go w dworskich i rycerskich sprawnościach, zaś Bernward był odpowiedzialny za ogólne wykształcenie monarchy{{odn|Althoff|2011|s=125}}. Przypuszcza się, że Otton III miał także innych nauczycieli{{odn|Althoff|2011|s=125}}.
Linia 55 ⟶ 57:
Pierwsze decyzje personalne Ottona III zdradzają odwagę i przekorę we wprowadzaniu zmian{{odn|Althoff|2011|s=133}}. W 994 roku Otton III zatrudnił swojego zausznika (i prawdopodobnie także jednego z jego nauczycieli) Niemca Heriberta na stanowisku zwierzchnia italskiego oddziału kancelarii królewskiej{{odn|Althoff|2011|s=133}}. Decyzja króla była nowością, gdyż wcześniej to stanowisko obejmowali duchowni z italskiej części kraju. Gdy w 994 roku zmarł biskup [[Ratyzbona|Ratyzbony]] Wolfgang, Otton wbrew decyzji zmarłego, wyborowi ratyzbończyków oraz obranego na wakat ratyzbońskiego duchownego Taginona wyniósł do godności biskupiej swojego kapelana Gebharda{{odn|Althoff|2011|s=133}}.
Latem 995 roku Otton III (przy wsparciu kontyngentów księcia polskiego [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] i księcia czeskiego [[Bolesław II Pobożny|Bolesława]]) zorganizował wyprawę militarną przeciwko Słowianom Połabskim{{odn|Althoff|2011|s=134}}. Według Gerda Althoffa misja zakończyła się niepowiedzeniem, gdyż nie zdołano skutecznie stłumić oporu Słowian, zaś jesienią Słowianie przeprowadzili kilka zbrojnych wypraw do Saksonii{{odn|Althoff|2011|s=134}}. Zainteresowanie wyprawą Ottona wynika głównie z konfliktu pomiędzy czeskimi rodami możnowładczymi – [[Przemyślidzi|Przemyślidami]] i [[Sławnikowice (ród)|Sławnikowicami]], których przedstawiciele znajdowali się w czeskich oddziałach. W trakcie wyprawy książę czeski Bolesław nakazał najechać na grody Sławnikowców i zabić wszystkich członków tej rodziny. Na podstawie dokumentu z 6 grudnia 995 roku można przypuszczać, że Otton III miał związek z zajściami w Czechach. Ów dokument zarządza znaczące powiększenie biskupstwa w [[Miśnia|Miśni]]. Reorganizacja została przeprowadzona kosztem biskupstwa [[Praga|praskiego]] i arcybiskupstwa magdeburskiego{{odn|Althoff|2011|s=134}}.
===
W 995 roku Otton III otrzymał prośbę o pomoc od papieża [[Jan XV|Jana XV]], któremu zagrażał prefekt Rzymu [[Krescencjusze#Krescencjusz_II_Nomentanus|Krescencjusz]]{{odn|Althoff|2011|s=135}}. W marcu 996 roku Otton III wyruszył z Ratyzbony do Italii{{odn|Althoff|2011|s=135}}. Według ówczesnych przekazów miały miejsce rozmaite symboliczne czynności, za pomocą których monarcha manifestował swoją władzę. Na czele orszaku kazał umieścić [[
W Rzymie Otton III poznał biskupa praskiego [[Święty Wojciech|Wojciecha]] z czeskiego rodu Sławnikowców. Władcę zafascynował ascetyczny tryb życia kapłana. Otton III przez całe życie czcił Wojciecha, który podczas wyprawy misyjnej na [[Prusy (kraina historyczna)|Prusach]] poniósł męczeńską śmierć 23 kwietnia 997 roku{{odn|Weinfurter|2013|s=54}}. Wpływ na Ottona III miał także [[Sylwester II|Gerbert z Aurillac]], którego powołał na swój dwór jako nauczyciela i doradcę politycznego. Cesarz poznał Gerberta podczas synodu w Rzymie (jedną z spraw, o których dyskutowano podczas synodu był niespełniający kryteriów kościelnoprawnych wybór Gerberta na arcybiskupa Reims){{odn|Althoff|2011|s=137}}. W jednym z listów Otton III chciał, by Gerbert wytrzebił z niego „saskie nieokrzesanie” (''Saxonica rusticitas'') i zdobył w jego miejsce greckie „obycie” (''subtilitas''){{odn|Weinfurter|2013|s=54}}{{odn|Althoff|2011|s=137}}. Według Gerda Althoffa prośba o pozbycie się „saskiego nieokrzesania” było kpiarską aluzją do samozadowolenia Gerbeta ze swojej erudycji{{odn|Althoff|2011|s=137}}. Gerbet z Aurillac przekonywał władcę, że do niego należy cesarstwo rzymskie (składające się z Italii, Germanii, Galii i ziem zamieszkanych przez Słowian). W ten sposób w świadomości Ottona umocniła się idea imperialna{{odn|Weinfurter|2013|s=54}}. W dowód wdzięczności Gerbert został później arcybiskupem Rawenny, a w 999 roku został wybrany na papieża (przyjął imię Sylwester II){{odn|Weinfurter|2013|s=54, 55}}.
Linia 66 ⟶ 68:
Otton III był uznawany za cesarza-ascetę, wykazującego szczególny pietyzm, choć jego zachowania religijne, takie jak pójście boso do Gniezna w 1000 roku, wpisywały się w ówczesny system rytuałów władzy{{odn|Janicki|2011}}.
=== Druga wyprawa do Rzymu ===
W 997 roku narodził się pomysł stworzenia nowej pieczęci cesarskiej. Przedstawia ona cesarza w koronie płytowej, który siedzi na szerokim tronie, z uniesionymi rękami. W dłoniach trzyma berło i ozdobiony krzyżem globus. Ten wizerunek zatwierdzono na przyszłość jako pieczęć, której odtąd mieli używać wszyscy zasiadający na tronie{{odn|Weinfurter|2013|s=55}}. Ponadto Otton III przyjął tytuł ''Romanorum imperator augustus'' („szlachetny cesarz Rzymian”){{odn|Weinfurter|2013|s=55}}.▼
W grudniu 997 roku Otton III zorganizował drugą wyprawę do Rzymu, która miała za zadanie przywrócenie Grzegorza V na urząd i wypędzenie [[antypapież]]a [[Jan XVI|Jana XVI]] (osadzonego przez prefekta rzymskiego Krescencjusza). Antypapieżem był Jan Filagatos – arcybiskup Piacenzy, który krótko przed objęciem władzy wrócił z misji dyplomatycznej do Biznacjum, zorganizowanej przez cesarza. Nieznana jest przyczyna zmiany frontu{{odn|Althoff|2011|s=139}}. Gdy w lutym 998 roku wojska Ottona III stanęły pod Rzymem, pewna cześć mieszkańców miasta ułożyła się z cesarzem i wpuściła go do Rzymu. Antypapież Jan XVI uciekł z miasta i próbował ukryć się w okolicy, jednakże został złapany przez oddział wojowników Ottona III pod dowództwem alemańskiego grafa Bezelina{{odn|Althoff|2011|s=139}}. Antypapieża oślepiono, obcięto mu nos i język, a następnie przyprowadzono do Rzymu przed oblicze cesarza i papieża Grzegorza V (który kazał dodatkowo otrzeć go z szat papieskich, posadzić tyłem na ośle, każąc używać jego ogona jako cugli){{odn|Althoff|2011|s=160}}. Krescencjusz został złapany podczas oblężenia [[Zamek Świętego Anioła|Zamku Świętego Anioła]]. Został ścięty, a jego ciało zrzucono z murów zamku. Następnie ciało Krescencjusza i dwunastu jego towarzyszy powieszono za nogi na [[Monte Mario]] i wystawiono na widok publiczny{{odn|Althoff|2011|s=140}}. We współczesnej [[historiografia|historiografii]] ekspedycja Ottona III jest nazywana „wyprawą odwetową”{{odn|Althoff|2011|s=140}}. Już w średniowieczu mieszkańcy Italii krytykowali cesarza i papieża za okrutne potraktowanie Jana XVI (w niemieckich źródłach nie pojawiła się krytyka){{odn|Althoff|2011|s=140, 141}}. [[Nil (eremita)|Italski eremita Nil]] pragnął zabrać oślepionego dziewięćdziesięcioletniego Jana XVI ze sobą do klasztoru, na co nie zgodził się Otton III i Grzegorz V{{odn|Althoff|2011|s=140}}. Według ''[[Thietmari merseburgiensis episcopi chronicon|Kroniki Thietmara]]'' ludzie przerazili się nowym władcą, który uchodził za przyszłego cesarza pokoju{{odn|Weinfurter|2013|s=55}}.
=== Bunt w Rzymie ===▼
Aby pozyskać w Rzymie większy autorytet Otton III nakazał wznieść nowy zamek cesarski na [[Palatyn (wzgórze)|Palatynie]]. Podobnie jak cesarze rzymscy w swoich dokumentach używał tylko pieczęci. Na bullach znajdowała się dewiza ''Renovatio imperii Romanorum'' („odnowa cesarstwa rzymskiego”). Zostały wprowadzone także rzymsko-bizantyjskie tytuły urzędów. Będący kanclerzem Italii arcybiskup [[Herybert z Kolonii]] nazywał się odtąd ''logothet'' („mówca”) lub ''archilogothet'' („wielki mówca”). Inni zostali ''magister militum'' (dowódca) lub ''magister palatii'' („zwierzchnik pałacu”), ''patricius'' („przedstawiciel władzy”) czy ''praefectus navalis'' („komendant floty”). ''Protospatar'' („przewodniczący sądu”) musiał złożyć pocałunek na ramieniu władcy. Otton III wprowadził także zwyczaj spożywania posiłków samotnie, zasiadając przy półokrągłym stole ustawionym na podwyższeniu{{odn|Weinfurter|2013|s=55}}.
▲
=== Koncepcja przywrócenia Cesarstwa Rzymskiego ===▼
Około 1000 roku przyspieszył proces przywrócenia Cesarstwa Rzymskiego. W koncepcji Ottona III w jej skład obok Germanii i Italii miały wchodzić [[Polska]] i [[Węgry]]. Z tego powodu Otton III zgodził się na wybór [[Stefan I Święty|Stefana]] na pierwszego króla Węgier oraz wyniósł [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] do rangi „przyjaciela i sprzymierzeńca ludu rzymskiego” (''populi Romani amicus et socius''){{odn|Weinfurter|2013|s=56}}. Według niemieckiego [[mediewistyka|mediewisty]] [[Stefan Weinfurter|Stefana Weinfurtera]] przyspieszenie tego procesu wiązało się z narastającym przekonaniem elit politycznych i kościelnych o zbliżającym się [[koniec świata|końcu świata]]{{odn|Weinfurter|2013|s=56}}.▼
[[Plik:4 Gift Bringers of Otto III.jpg|thumb|''Sclavinia'', ''Germania'', ''Galia'' i ''Italia'' składające hołd Ottonowi III – fragment Ewangeliarza Ottona III]]
▲
Według Gerberta imperium miały służyć zarówno „bogata w mężów Galia i Germania”, „bogata w plony Italia oraz „dzielne królestwa Scytów”. W [[Ewangeliarz Ottona III|Ewangeliarzu]] wykonanym w [[Klasztor Reichenau|Klasztorze Reichenau]] Ottona III zaczęto przedstawiać jako władcę na tronie, który był otoczony przez świeckich i duchownych możnych. Na sąsiedniej stronie widnieją postacie kobiet z darami, które zbliżają się do cesarza w pozie służebnej. Kobiety symbolizują krainy podporządkowane cesarzowi i są podpisane nazwami tychże krain{{odn|Althoff|2011|s=142}}.
=== Zjazd gnieźnieński ===
{{osobny artykuł|Zjazd gnieźnieński}}
2 grudnia 999 roku powstał dokument dotyczący sporu prawnego wokół klasztoru w [[Farfa|Farfie]]. Jednym z świadków sporu był [[Radzim Gaudenty]] – brak św. Wojciecha i arcybiskup powstałego w 1000 roku arcybiskupstwa w Gnieźnie, której miały zostać podporządkowane biskupstwa w [[Kołobrzeg]]u, [[Kraków|Krakowie]] i [[Wrocław]]iu{{odn|Althoff|2011|s=145, 146}}. Dokument ten jest świadectwem przygotowania prowincji kościelnej, która miała znacząco wpłynąć na wydarzenia w Europie Wschodniej{{odn|Althoff|2011|s=145}}. Poprzez utworzenie prowincji kościelnej władztwu Bolesława Chrobrego przyznano niezależność kościelno-polityczną Polski. Dokument nie wymienia inicjatora owych decyzji{{odn|Althoff|2011|s=145}}.
Istnieje kilka teorii tłumaczących zorganizowanie wyprawy do Gniezna. Według jednej (głoszonej między innymi przez [[Jerzy Strzelczyk|Jerzego Strzelczyka]] pielgrzymka do grobu św. Wojciecha wiązała się z koncepcją odnowienia Cesarstwa Rzymskiego{{odn|Althoff|2011|s=145}}{{odn|Strzelczyk|2009|s=123}}. Inna teoria kładzie nacisk na inicjatywę Bolesława Chrobrego, który chciał uniezależnić się od rzeszy (cel ten miał zresztą przyświecać już podporządkowaniu władzy Rzymowi w latach 990–992){{odn|Althoff|2011|s=145}}. Ówczesne źródła wskazują na religijny motyw podróży do Gniezna (według Thietmara z Merseburga Otton pragnął pomodlić się przy grobie swego powiernika Wojciecha). Według tekstów hagiograficznych Otton III pragnął zabrać z Gniezna relikwie św. Wojciecha, na co nie pozwolili mieszkańcy grodu{{odn|Althoff|2011|s=146}}.
=== Poszukiwania grobu Karola Wielkiego ===
Po powrocie do Rzeszy Otton III zorganizował synody w [[Quedlinburg]]u i [[Akwizgran]]ie. Według ''[[Kronika z Novalesa|Kroniki z Novalesa]]'' podczas obrad w Akwizgranie Otton III przeprowadził akcję poszukania miejsca pochówku [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]], rzekomo zapomnianego w owym czasie. Cesarzowi udało się odnaleźć grób. Po oddaniu należnego szacunku swemu cesarskiemu poprzednikowi wyjął z grobu kilka przedmiotów, po czym kazał go zamknąć za nowo{{odn|Althoff|2011|s=148}}. Nie są znane dokładne przyczyny, które skłoniły Ottona III do otworzenia grobu Karola Wielkiego. Obok interpretowania tego wydarzenia jako świadectwo młodzieńczej ciekawości otwarcie grobu jest także rozumiane jako nawiązanie do zwyczajów starożytnych (m.in. otwarcia grobu [[Aleksander Wielki|Aleksandra Wielkiego przez [[Oktawian August|Oktawiana Augusta]]){{odn|Althoff|2011|s=148, 149}}. Przedsięwzięcie Ottona III jest postrzegane jako pierwszy etap kształtowania się kultu Karola Wielkiego{{odn|Althoff|2011|s=149}}.
▲=== Bunt w Rzymie i śmierć ===
▲W 1000 roku, przy okazji pielgrzymki do grobu [[Święty Wojciech|świętego Wojciecha]], chcąc również pozyskać Bolesława Chrobrego do swych idei [[Cesarstwo uniwersalistyczne|cesarstwa uniwersalistycznego]], przybył do [[Gniezno|Gniezna]]{{odn|Strzelczyk|2009|s=123}}. Bolesław Chrobry został uznany przyjacielem [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]] i niezależnym władcą, cesarz Otton wyróżnił go dając mu kopię [[włócznia Świętego Maurycego|włóczni św. Maurycego]] i gwóźdź z Krzyża Pańskiego, przy czym cesarz założył mu na głowę swój [[diadem]] cesarski. Bolesław Chrobry pragnął wręczyć cesarzowi dary, jakie dotąd składano władcom niemieckim na znak uznania ich wyższości nad Polską. Otton III odmówił ich przyjęcia, uznając Bolesława za władcę równego sobie<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Multimedia historii Polski od Mieszka I do Jana Pawła II | wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | data = 2006 | strony = 32-33 | isbn = 83-909852-1-7 | tytuł tomu = Początki państwa polskiego 930–1039}}</ref>.
[[Plik:Grab Otto III.jpg|thumb|Grób Ottona III]]
Podczas pontyfikatu [[Sylwester II|Sylwestra II]] w Rzymie w 1001 roku wybuchł bunt przeciwko cesarzowi. Podczas kilkudniowego buntu Rzymianie oblegali palatium Ottona III. Powszechnie uważa się, że przyczyną buntu było łagodne potraktowanie mieszkańców [[Tivoli (Włochy)|Tivoli]], którzy wcześniej zbuntowali się przeciwko cesarzowi. Spór udało się rozwiązać w wyniku negocjacji{{odn|Althoff|2011|s=150, 151}}. W trakcie pertraktacji Otton III miał wygłosić mowę, w której przedstawił swoją miłość do Rzymu i zaniedbanie przez siebie więzów z ojczystą Saksonią. Przemówienie do Rzymian jest często przedstawiane i oceniane jako świadectwo „antyniemieckiego” nastawienia Ottona III{{odn|Althoff|2011|s=151}}.
Pod koniec 1001 roku cesarz wyruszył pod Rzym. Podczas wyprawy nagle zachorował na ''morbus italicus'' (chorobę objawiającą się napadami [[gorączka|gorączki]]){{odn|Althoff|2011|s=153}}. 23 stycznia 1002 roku Otton III zmarł na [[Zamek Paterno|zamku Paterno]] w [[Faleria|Falerii]]. Według przekazów zmarł spokojnie, przy otoczeniu swymi zaufanymi ludźmi, a przed śmiercią wyspowiadał się i przyjął eucharystię{{odn|Althoff|2011|s=153}}. Zgodnie z ostatnią wolą został pochowany w [[Akwizgran]]ie. W oczach współczesnych nagła śmierć cesarza była karą boską{{odn|Althoff|2011|s=152}}. Według bliskiego współpracownika Ottona III [[Bruno z Kwerfurtu|Brunona z Kwerfurtu]] cesarz popełnił grzech za wydarzenia w Rzymie i odrzuceniu swojej ojczyzny na rzecz Italii{{odn|Althoff|2011|s=153, 154}}. Cesarz nie pozostawił potomków. Tron po nim objął jego kuzyn [[Henryk II Święty]]{{odn|Weinfurter|2013|s=57}}.
== Zobacz też ==
Linia 89 ⟶ 106:
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Althoff |imię = Gerd |tytuł = Potęga Rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu | wydawca = Wydawnictwo Naukowej PWN | rok = 2011 | isbn = 978-83-01-16592-5 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Strzelczyk | imię = Jerzy | tytuł = Otton III | wydawca = Zakład Narodowy im Ossolińskich Ossolineum | miejsce = Wrocław | rok = 2009 | isbn = 978-83-04-04536-1 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Weinfurter | imię = Stefan | tytuł = Niemcy w średniowieczu 500–1500 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2013 | isbn = 978-83-01-17326-5 | rozdział = Rozdział III. Nowy kształt cesarstwa, królestwa i państwa}}
| |||