Gatunek (biologia): Różnice pomiędzy wersjami

== Historia ==

=== Klasyczne formy ===

W [[biologia Arystotelesa|swoim ujęciu biologii]] [[Arystoteles]] użył terminu γένος (génos) oznaczającego „rodzaj”, jak [[ptaki|ptak]] czy [[ryby|ryba]], oraz εἶδος (eidos) określającego ''[[Hilemorfizm|formę]]'', jak [[Żurawie (ptaki)|żuraw]], [[Aquila|orzeł]], [[Corvus|kruk]] czy [[Passer|wróbel]] (w obrębie „rodzaju” – ptaka). Choć słowa te przetłumaczono na łacinę jako „rodzaj” i „gatunek”, nie pokrywają się znaczeniowo z [[rodzaj (biologia)|rodzajem]] i gatunkiem w [[Taksonomia linneuszowska|taksonomii linneuszowskiej]]. Ptaki (Aves) są [[gromada (biologia)|gromadą]], żurawie (Gruidae) [[rodzina (biologia)|rodziną]], zaś kruk (''Corvus'') rodzajem. Każdy z arystotelejskich „rodzajów” miał pewne [[Własność (filozofia)|własności]] – tak jak ptaki mają pióra, dziób, skrzydła, twardą skorupę [[jajo (biologia)|jaja]] i są stałocieplne. „Rodzaje” konstruowano poprzez szukanie istot mających każdą z tych cech, którą dodatkowo mogły w dowolnym układzie dziedziczyć młode. Arystoteles przekonany był, że wszystkie „rodzaje” i „formy” są wyraźnie zaznaczone i niezmienne. Pogląd ten panował aż do [[renesans]]u{{r|Leroi88}}.

 

=== Opisy gatunków ===

[[Plik:Lacerta plica holotype - ZooKeys-355-049-g005.jpg|thumb|upright|[[Holotyp]] ''[[Plica plica]]'' ([[lawanikowate]], Tropiduridae), gatunku opisanego przez [[Karol Linneusz|Linneusza]] w 1758]]

Każdy gatunek przy okazji opisu [[holotyp]]u (czy też innego [[typ nomenklatoryczny|typu]], w razie niedostępności holotypu) otrzymuje unikatową [[binominalne nazewnictwo gatunków|nazwę gatunkową]]{{r|ICZNRec25C}}. Nie zawsze da się jednoznacznie wskazać holotyp. Niektórzy XVIII-wieczni autorzy i większość XIX-wiecznych nie miała w zwyczaju jednoznacznie wzmiankować jakiegoś okazu, który byłby holotypem. Wszystkie okazy, jakie autor miał przed oczami opisując nowy gatunek lub możliwe do rozpoznania w kolekcjach zwą się syntypami. Zdarza się również, że holotyp ginie. W razie przesłanek o odpowiedniej wadze (wynikającej z problemu natury biologicznej lub nomenklatorycznej) wskazuje się neotyp, przy czym należy zachować pewne kryteria, w tym pochodzenia (jak najbliższe miejscu pochodzenia holotypu){{odn|Matile|Tassy|Goujet|s=44}}. Przeważnie opis nowego gatunku zawiera informację o cechach pomocnych w identyfikacji przedstawiciela nowego gatunku, wyróżniających go na tle innych oraz spokrewnionych i podobnych organizmach, z którymi można takowego pomylić. Zapewnia tym samym źródło [[nazwa opublikowana ważnie|nazwy opublikowanej ważnie]] (w botanice, regulowana przez [[Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Botanicznej]]) lub [[nazwa przydatna|nazwy przydatnej]] (''nom utilise''; regulowana przez [[Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Zoologicznej]]), jeśli zostanie zaakceptowany do publikacji{{r|ICZNexampleabstract|Hitchcock|Smithsonian}}.

 

 

== Problem koncepcji gatunku ==

Nie jest łatwym zdefiniowanie gatunku w sposób możliwy do zastosowania dla wszystkich organizmów{{r|hanage2013}}. Trudności z tym związane są znane jako [[problem koncepcji gatunku]]{{r|Queiroz|malagasy|concepts|bacterial}}. Dostrzeżono je już w 1859, kiedy Darwin zanotował (tłumaczenie w wersji Szymona Dicksteina):

 

=== Chronogatunek ===

[[Plik:Chronospecies.svg|thumb|upright|Mianem [[chronogatunek|chronogatunku]] określa się pojedynczą linię rozwojową (linia ciągła) ze zmieniającą się w czasie [[Anatomia porównawcza zwierząt|morfologią]]. W pewnym momencie paleontolodzy rozstrzygają o zajściu wystarczających zmian pomiędzy reprezentantami gatunków A i B, które niegdyś istniały – w odrębnym czasie i o odrębneh anatomii]]

W [[paleontologia|paleontologii]], gdzie dostępny jest jedynie morfologiczny materiał [[Anatomia porównawcza zwierząt|porównawczy]] ze szczątków [[fosylizacja (geologia)|fosylnych]], stosuje się pojęcie [[chronogatunek|chronogatunku]]. W [[anageneza|anagenezie]] (formie ewolucji, w której nie dochodzi do rozgałęzienia i powstania nowej linii rozojowej) paleontolodzy doszukują się sekwencji gatunków, gdzie każdy wywiedziony został z innego, już wymarłego, na drodze powolnych i mniej lub bardziej równomiernych zmian. Wyzwaniem dla paleontologów jest określenie ile zmian morfologicznych w danej jednostce czasu musi zajść, by można uznać danego osobnika za reprezentującego inny gatunek, niż jego przodek{{r|chronosp|evchrono|typologic|applying}}. Granice między chronogatunkami są rozmyte, co objawia się płynnymi przejściami w zapisie stratygraficznym{{r|koncepcjepl}}.

 

=== Quasi-gatunki wirusowe ===

Wirusy mają niezmiernie liczne populacje i nie można jednoznacznie określić ich mianem „żywych”, jako że składają się niemal wyłącznie z nici DNA lub RNA w białkowej otoczce i gwałtownie mutują. Te cechy czynią konwencjonalne definicje gatunków w większości bezużytecznymi wobec wirusów{{r|natureof}}. [[Quasi-gatunki wirusowe]] stanowią grupy genotypów powiązanych ze sobą przez podobne mutacje, konkurujące ze sobą w wysoce [[mutagen]]nym środowisku i stąd rządzone przez [[równowaga mutacyjno-selekcyjna|równowagę mutacyjno-selekcyjną]]. Przewiduje się, że quasi-gatunek wirusowy w płaskim i nisko położonym [[krajobraz dostosowania|krajobrazie dostosowania]] (ang. ''fitness landscape'') wyprze quasi-gatunek położony wyżej, ale w węższej lokalizacji – na „szczycie” w krajobrazie dostosowania, wśród niedostosowanych mutantów. Zwie się to w języku angielskim ''survival of the flattest''. Nie ma przesłanek wedle których definicja gatunku wirusów byłaby podobna do tradycyjnych, biologicznych koncepcji gatunku{{r|Nimwegen1999|WilkeWang2001|ElenaAgudelo-Romero2008}}.