Martin Luther King: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne https://pl.wikipedia.org/wiki/Rosa_Parks |
→Życiorys: drobne redakcyjne |
||
Linia 1:
{{Dopracować|styl=2018-04}}{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Martin Luther King Jr.
|imię i nazwisko org =
Linia 29:
[[Plik:Martin-Luther-King-1964-leaning-on-a-lectern.jpg|thumb|left|Dr Martin Luther King Junior na konferencji prasowej w 1964]]
Od 1954 był pastorem [[zbór|zboru]] [[baptyzm|baptystycznego]] w [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]] w [[Alabama|Alabamie]]. W 1955 obronił pracę doktorską na [[Boston University|Uniwersytecie Bostońskim]].
Wyrósł na największego przywódcę afroamerykańskiego na Południu. Stosował również taktykę walki o prawa obywatelskie czarnoskórych w Ameryce polegającej na zajmowaniu przez czarnoskórych studentów miejsc rezerwowanych dla białych w lokalach publicznych (taktyka ''sit-ins''). Poparte to było tzw. rajdami wolności, które polegały na publicznym domaganiu się w miastach Południa zniesienia [[segregacja rasowa|segregacji rasowej]]. Używano do tego celu autobusów, którymi poruszali się członkowie [[Kongres Równości Rasowej|Kongresu Równości Rasowej]].▼
Po wystąpieniach w [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] w Alabamie w 1963 sprowokował zaangażowanie się administracji [[John F. Kennedy|J.F. Kennedy’ego]] w obronie praw obywatelskich czarnoskórych. W tym samym roku poprowadził [[marsz na Waszyngton]]. W roku następnym otrzymał pokojową Nagrodę Nobla. W 1966 podjął nieudaną próbę likwidacji [[Slumsy|slumsów]] w [[Chicago]]. Był przeciwnikiem [[Wojna wietnamska|wojny w Wietnamie]]. Autor m.in. ''Why We Can’t Wait'' [Dlaczego nie możemy czekać] (1964).▼
Został zastrzelony 4 kwietnia 1968 w [[Memphis]] przez [[James Earl Ray|J.E. Raya]], którego skazano na 99 lat pozbawienia wolności<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Theoharis | imię = Athan G. | tytuł = The FBI: A Comprehensive Reference Guide | wydawca = Greenwood Publishing Group | data = 1999 | strony = 73-74 | isbn = 9780897749916 | url = https://books.google.pl/books?id=VnQduXa4JdoC&pg=PA73&dq=#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Pojawiły się jednak liczne wątpliwości związane z zamachem (błędy policji przy zabezpieczaniu miejsca przestępstwa, niewyraźne ślady Raya na broni, świadkowie twierdzący, że strzelał ktoś inny), co spowodowało powstanie teorii, że zabójstwa dokonała inna osoba, a Ray jest jedynie kozłem ofiarnym lub działał z czyjegoś polecenia (King, jako działacz społeczny, miał wielu wrogów, zarówno wśród polityków, jak i wojskowych, policji oraz służb specjalnych)<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Smoleński| imię = Paweł| autor link = | tytuł = Kule dla niewygodnych| czasopismo = Ale Historia. Tygodnik Historyczny| wolumin = | wydanie = nr 46 (96)| strony = 20-21| data = 18 listopada 2013| wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>.▼
== Rodzina i pochodzenie ==▼
King urodził się w [[Atlanta|Atlancie]], w stanie [[Georgia]], w domu przy alei Auburn 501. Jego rodzicami byli [[Martin Luther King Sr.]] i Alberta Williams King. W 1948 roku ukończył prywatny [[college]] Morehouse, uzyskując licencjat z [[Socjologia|socjologii]]. W college’u jego wychowawcą był [[rektor]] [[Benjamin Mays]], działacz na rzecz praw obywatelskich. Później King ukończył [[Seminarium duchowne|seminarium]] [[Teologia|teologiczne]] w [[Chester (Pensylwania)|Chester]] w [[Pensylwania|Pensylwanii]], zdobywając w 1951 licencjat z teologii.▼
W 1955 roku otrzymał [[doktor (stopień naukowy)|stopień naukowy doktora]] na [[Boston University|Uniwersytecie Bostońskim]].▼
18 czerwca 1953 poślubił [[Coretta Scott King|Corettę Scott (1927–2006)]]. Ceremonia ślubna odbyła się w domu panny młodej w Marion w stanie [[Alabama]], poprowadził ją King senior. Państwo King mieli czworo dzieci:▼
* [[Yolanda King|Yolandę Denise]] (ur. 1955, zm. 2007)▼
* Martina Luthera III (ur. 1957)▼
* [[Dexter Scott King|Dextera Scotta]] (ur. 1961)▼
* Bernice Albertine (ur. 1963).▼
W 1954 King został [[pastor]]em w [[Zbór|zborze]] [[baptyzm|baptystycznym]] przy Dexter Avenue w Montgomery. W swoich kazaniach nawiązywał do porażek i sukcesów ruchów walczących o prawa obywatelskie, działających wówczas na południu [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]. Np. 27 listopada 1955 przywołał przemówienie dr. T.R.M. Howarda z [[Mound Bayou]] w stanie [[Missisipi (stan)|Missisipi]], traktującej o niedawnych morderstwach [[Afroamerykanie|Afroamerykanów]] – [[George W. Lee|George’a W. Lee]] i [[Emmett Till|Emmetta Tilla]]. Howard od 1951 przewodził organizacji [[Regional Council of Negro Leadership]], działającej na rzecz równouprawnienia. Organizowała ona m.in. skuteczny [[bojkot]] stacji benzynowych, które odmówiły czarnoskórym dostępu do toalet.
Po czterech dniach od przemówienia, 1 grudnia, powracająca z pracy szwaczka [[Rosa Parks]], która także była wśród słuchaczy, odmówiła wbrew niepisanej zasadzie,
Protesty polegały na stosowaniu taktyki [[Bierny opór (nauki polityczne)|biernego oporu]] i walki o prawa obywatelskie Afroamerykanów, polegającej na zajmowaniu przez czarnoskórych studentów miejsc rezerwowanych dla białych w lokalach publicznych (taktyka ''sit-ins''). Poparte to było tzw. rajdami wolności, które polegały na publicznym domaganiu się w miastach Południa zniesienia segregacji rasowej. Używano do tego celu autobusów, którymi poruszali się członkowie [[Kongres Równości Rasowej|Kongresu Równości Rasowej]]. Podczas trwania tej akcji, King został aresztowany. Zakończyła się ona jednak decyzją [[Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych|Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych]], delegalizującą [[Segregacja rasowa|segregację rasową]] w autobusach stanowych.
Po [[bojkot autobusów w Montgomery|bojkocie autobusów w Montgomery]] King przyczynił się do powstania w 1957 organizacji Southern Christian Leadership Conference (SCLC), której celem była walka o równouprawnienie za pomocą autorytetów moralnych, a nie przemocy. Organizacja była krytykowana przez niektórych czarnoskórych obywateli USA za regułę walki bez przemocy. King kierował nią do samej śmierci.
Linia 66 ⟶ 44:
[[Pacyfizm|Pacyfista]] A. J. Muste, dyrektor wykonawczy organizacji Fellowship of Reconciliation (''Wspólnota Pojednania''), doradzał Kingowi m.in. w sprawach protestów. Kaznodzieja słusznie uznał, że zorganizowany, nie używający przemocy protest przeciwko [[Rasizm|rasistowskiemu]] systemowi segregacji, znanemu jako „[[prawa Jima Crowa]]”, doprowadzi do szerokich relacji w telewizji i prasie na temat walki o równość dla Afroamerykanów i prawa głosu. Tak też się stało, a relacje, pokazujące cierpienie czarnoskórych mieszkańców przyniosły falę sympatii dla demonstrantów wśród opinii publicznej i stało się jednym z najważniejszych zagadnień w amerykańskiej [[Polityka|polityce]] lat sześćdziesiątych.
King wyrósł na największego przywódcę afroamerykańskiego na Południu, organizował i przewodził [[Demonstracja|marszami]] na rzecz m.in. prawa głosu dla Afroamerykanów, [[Prawo pracy|praw czarnoskórych pracowników]] i zniesienia [[Segregacja rasowa|segregacji rasowej]]. Większość z nich została włączona do ogółu praw amerykańskich przez dokumenty zwane ''Civil Rights Act'' (1964) i ''Voting Rights Act'' (1965).
W zasadzie „bez przemocy”, stosowanej z sukcesem w protestach, organizowanych przez Kinga i SCLC, kluczowy był strategiczny dobór konkretnych metod i miejsca demonstracji, gdzie często ogromną przewagę mieli politycy popierający segregację rasową. Konfrontacje z nimi często przybierały gwałtowny przebieg. King wraz z SCLC przyczynił się do kilku nieudanych prób demonstracji w miejscowościach [[Albany (Georgia)|Albany]] w 1961 i 1962 (gdzie wewnętrzne podziały w społeczności czarnoskórych oraz rozważna i dyskretna reakcja ze strony lokalnych władz udaremniły próby organizatorów), w [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] latem 1963 oraz w [[St. Augustine (Floryda)|St. Augustine]] w 1964. W grudniu 1964 w mieście [[Selma (Alabama)|Selma]] King z SCLC połączył siły z organizacją Student Nonviolent Coordinating Committee (SNCC, ''Pokojowy Komitet Koordynacyjny Studentów'').
▲
[[Plik:1963 march lincoln memorial.jpg|mały|Marsz na Waszyngton]]▼
Po wystąpieniach w [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] w Alabamie w 1963 sprowokował zaangażowanie się administracji [[John F. Kennedy|J.F. Kennedy’ego]] w obronie praw obywatelskich czarnoskórych. W tym samym roku poprowadził [[
Marsz był legalny i odbył się 28 sierpnia 1963<ref name="book">{{Cytuj książkę
Marsz na Waszyngton jest uważany za jedno z przełomowych wydarzeń w walce z [[segregacja rasowa|segregacją rasową]] w Stanach Zjednoczonych. Udział w nim wzięli znani aktorzy [[Charlton Heston]], [[Sidney Poitier]] czy [[Marlon Brando]], pisarz [[James Baldwin]], przed zgromadzonymi tłumami wystąpili m.in. [[Joan Baez]] i [[Bob Dylan]].
▲
▲Został zastrzelony 4 kwietnia 1968 w [[Memphis]] przez [[James Earl Ray|J.E. Raya]], którego skazano na 99 lat pozbawienia wolności<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Theoharis | imię = Athan G. | tytuł = The FBI: A Comprehensive Reference Guide | wydawca = Greenwood Publishing Group | data = 1999 | strony = 73-74 | isbn = 9780897749916 | url = https://books.google.pl/books?id=VnQduXa4JdoC&pg=PA73&dq=#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Pojawiły się jednak liczne wątpliwości związane z zamachem (błędy policji przy zabezpieczaniu miejsca przestępstwa, niewyraźne ślady Raya na broni, świadkowie twierdzący, że strzelał ktoś inny), co spowodowało powstanie teorii, że zabójstwa dokonała inna osoba, a Ray jest jedynie kozłem ofiarnym lub działał z czyjegoś polecenia (King, jako działacz społeczny, miał wielu wrogów, zarówno wśród polityków, jak i wojskowych, policji oraz służb specjalnych)<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Smoleński| imię = Paweł| autor link = | tytuł = Kule dla niewygodnych| czasopismo = Ale Historia. Tygodnik Historyczny| wolumin = | wydanie = nr 46 (96)| strony = 20-21| data = 18 listopada 2013| wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>.
▲== Rodzina i pochodzenie ==
▲King urodził się w [[Atlanta|Atlancie]], w stanie [[Georgia]], w domu przy alei Auburn 501. Jego rodzicami byli [[Martin Luther King Sr.]] i Alberta Williams King. W 1948 roku ukończył prywatny [[college]] Morehouse, uzyskując licencjat z [[Socjologia|socjologii]]. W college’u jego wychowawcą był [[rektor]] [[Benjamin Mays]], działacz na rzecz praw obywatelskich. Później King ukończył [[Seminarium duchowne|seminarium]] [[Teologia|teologiczne]] w [[Chester (Pensylwania)|Chester]] w [[Pensylwania|Pensylwanii]], zdobywając w 1951 licencjat z teologii.
▲W 1955 roku otrzymał [[doktor (stopień naukowy)|stopień naukowy doktora]] na [[Boston University|Uniwersytecie Bostońskim]].
▲18 czerwca 1953 poślubił [[Coretta Scott King|Corettę Scott (1927–2006)]]. Ceremonia ślubna odbyła się w domu panny młodej w Marion w stanie [[Alabama]], poprowadził ją King senior. Państwo King mieli czworo dzieci:
▲* [[Yolanda King|Yolandę Denise]] (ur. 1955, zm. 2007)
▲* Martina Luthera III (ur. 1957)
▲* [[Dexter Scott King|Dextera Scotta]] (ur. 1961)
▲* Bernice Albertine (ur. 1963).
▲[[Plik:1963 march lincoln memorial.jpg|mały|Marsz na Waszyngton]]
== Nagrody i wyróżnienia ==
| |||