Mesjanizm polski: Różnice pomiędzy wersjami

Mesjanistyczne idee [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]], ze względu na wysoką formę literacką w jakiej zostały zaprezentowane, a także ze względu na jego rolę w kulturze narodowej, zadecydowały o znaczeniu mesjanizmu dla polskiego romantyzmu, a także o jego zasadniczej formie. Mickiewicz zaczerpnął od Hoene-Wrońskiego nazwę ''mesjanizm'', jednak nadał jej odmienne treści i narodowy wymiar{{odn|Walicki|1986|s=31}}. W ''Prelekcjach paryskich'' Mickiewicz nazwał mesjanizmem filozofię swoją oraz Towiańskiego{{odn|2011|Zawojska|2011|s=100}}. Mickiewiczowi przypada też zasługa rozpowszechnienia idei mesjanistycznych, natomiast filozofia Hoene-Wrońskiego stopniowo została zmarginalizowana.

Mesjanistyczna twórczość Mickiewicza nie jest jednorodna i zauważyć w niej można ewolucję poglądów. W poszczególnych dziełach, odmienny jest np. podmiot, któremu przypisywana jest moc prowadzenia do zbawienia. W ''[[Dziady część III|III Części Dziadów]]'' jest to wybitna jednostka, natomiast w ''[[Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego|Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego]]'' cierpiący naród polski ("Polska Chrystusem narodów"). W ''[[Prelekcje paryskie|Prelekcjach paryskich]]'' Mickiewicz zsyntetyzował te dwa pojęcia, wskazując, że wybitne jednostki i narody prowadzą ludzkość do zbawienia {{odn|2011|Zawojska|2011|s=102}}.

Mickiewicz wypracował podstawy swojej koncepcji samodzielnie, później natomiast znalazł się w sferze wpływów Andrzeja Towiańskiego. Mesjanizm ten swoje źródła religijne, i przeciwstawia idee nowej religijności, opartej na spirytualizmie Ducha, racjonalistycznym, postoświeceniowym nurtom filozofii europejskiej{{odn|Wawrzynowicz|2015}}. Mickiewicz krytykuje nie tylko "zmurszałe trony Europy", ale także nowoczesny racjonalizm, [[liberalizm]] i [[materializm]]. Jego wizja ma charakter mistyczny, teokratyczny i konserwatywno-romantyczny. Idealizowane są przepojone religijnością średniowiecze i ustrój szlachecki.{{odn|Bochenek|Gawor|Michalik-Jeżowska|Wójtowicz|2015|s=142}}.

Naród polski wypełnić ma rolę Chrystusa. Ma poprzez swoje cierpienie i posłannictwo (pielgrzymstwo) wskazać ludzkości drogę do wolności i odnowy moralnej i religijnej{{odn|Bochenek|Gawor|Michalik-Jeżowska|Wójtowicz|2015|s=142-143}}. Nieortodoksyjna, mistyczna religijność poety stała się źródłem oskarżeń go o [[herezja|heretyckość]], a niektóre jego dział umieszczono na ''[[Indeks ksiąg zakazanych|Indeksie ksiąg zakazanych]]''. Współcześnie pojawiają się również bardziej ortodoksyjne interpretacje tej twórczości, wskazujących na jej reformatorski charakter wyprzedzający dorobek [[sobór watykański II|II soboru watykańskiego]]{{odn|Skoczyński|Woleński|2010|s=264-265}}.