Nowa Huta (Kraków): Różnice pomiędzy wersjami

Zbudowano je dla pracowników mającego powstać kombinatu metalurgicznego: ówczesnej Huty im. [[Włodzimierz Lenin|Lenina]], która od powstania w 1954 jest największym zakładem przemysłowym Krakowa i jedną z większych hut w Polsce. W kolejnych latach Kombinat Metalurgiczny zmieniał nazwy na Huta im. [[Tadeusz Sendzimir|Tadeusza Sendzimira]] (1990), Ispat Polska Stal SA Oddział Kraków (2004), [[Mittal Steel Company|Mittal Steel Poland]] SA Oddział Kraków (2005) i [[ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie]] (od 2 października 2007).

 

 

Historię budowy Nowej Huty dokumentuje muzeum [[Dzieje Nowej Huty]], oddział [[Muzeum Historyczne Miasta Krakowa|Muzeum Historycznego Miasta Krakowa]].

| Plik:Museum of Armed Deed , 23,os. Gorali, Nowa Huta, Krakow,Poland.jpg|[[osiedle Górali]]

}}

 

Pod względem stylistycznym architektura „staromiejskiego” zespołu Nowej Huty jest bardzo zróżnicowana i odpowiada charakterowi poszczególnych kwartałów i osiedli. Ciągi zwartej zabudowy placu Centralnego i najbliższe mu odcinki alei Andersa i Solidarności odwołują się wprost do postulatów architektury socrealistycznej. Pomiędzy zabudowaniami Centrum a prostymi domkami osiedli peryferyjnych wybudowano trzykondygnacyjne bloki o prostych bryłach, o niewiele różniącym się standardzie mieszkań. Ówczesne komentarze podkreślają, że zabudowa Nowej Huty nawiązuje do architektury Krakowa i stanowi pomost pomiędzy starym grodem a wielkim przemysłem.

Architektura sakralna pojawiła się dość późno. Wybudowano kościół Matki Boskiej Częstochowskiej na osiedlu Szklane Domy. W 1998 [[Witold Cęckiewicz|prof. Witold Cęckiewicz]] zaprojektował kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Od tego samego roku postępuje budowa kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa na os. Teatralnym.

 

 

[[Osiedle Centrum E]] znajdujące się w pobliżu Placu Centralnego, które powstało w latach 1988-1995 według projektu Romualda Loeglera pod względem kolorystyki, stylu oraz kubatury, stanowczo odbiega od socrealistycznego charakteru zabudowy okolic Placu Centralnego.

Od czasu [[Odwilż (historia)|Odwilży]] [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]], po dzień dzisiejszy „starówka” Nowej Huty ulega stopniowemu zaniedbaniu, zapomnieniu i degradacji, która przyspieszyła po zwycięstwie demokracji w [[Polska|Polsce]].

 

Budynki ścisłego centrum straciły zwieńczenie w postaci tralkowych [[Balustrada|balustrad]], a stylowe latarnie z [[kandelabr]]ami stojące w okolicy zostały zastąpione przez teraźniejszą ich wariację. Ulice i place niegdyś pokryte szlachetnym [[bruk]]iem granitowym i cegłą klinkierową zostały wyasfaltowane, a nierzadko pokrywa je współczesna kostka betonowa. Elewacje „kamienic” stojących przy Placu Centralnym nigdy dotąd nie zostały odnowione, podobnie zresztą jak większość budynków Starej NH. Południowa część Placu Centralnego do dnia dzisiejszego nie została zagospodarowana.

Układ urbanistyczny Nowej Huty doczekał się wpisu do rejestru zabytków oraz studium kolorystycznego dla znajdujących się w nim obiektów. Mimo tego nie są wyjątkiem sytuacje, w których budynki remontowane są według uznania wspólnot mieszkaniowych czy spółdzielni. Pod dociepleniem znikają szlachetne, różnorodne [[Tynk|wyprawy tynkarskie]] i ciekawe detale architektoniczne – te ostatnie tu i ówdzie odtwarzane w styropianie bez zachowania oryginalnych proporcji. To wszystko odbywa się mimo tego, że w innych, siostrzanych, socrealistycznych dzielnicach miast podchodzi się ze znacznie większym szacunkiem do zabudowy z tego okresu. Przykładem jest [[Osiedle A (Tychy)|osiedle A w Tychach]]<ref>Osiedle A w Tychach http://www.skyscrapercity.com/showpost.php?p=25863944&postcount=1002.htm.</ref> gdzie zdecydowano się nie [[Termomodernizacja|docieplać]] budynków, ponieważ ich grube, ceglane mury nie wymagają tego typu zabiegów. Mimo studium kolorystycznego budynki Nowej Huty przyjmują nierzadko barwy, jakich nigdy przedtem nie miały w oryginale. Budynki, które były białe lub popielate, stają się np. zupełnie żółte, malowane na najbardziej pospolity aktualnie kolor. Detal budynków optycznie zanika pokryty wraz z całą ścianą jednym odcieniem danego koloru, a sporadyczne przypadki cieniowania elementów wystroju elewacji rodzą apetyt na więcej.

 

=== Mit zanieczyszczenia powietrza ===

Z [[Róża wiatrów|róży wiatrów]] sporządzonej dla Krakowa wynika, że przeważająca część wiatrów<ref>Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie http://www.krakow.pios.gov.pl/raport06/02_3_Powietrze_Dyspersja.pdf.</ref> pochodzi z kierunku zachodniego. Zatem wyziewy z kombinatu metalurgicznego w głównej mierze zabierane są w kierunku wschodnim i nie mają dużego wpływu na stan powietrza w najbardziej [[Urbanizacja|zurbanizowanych]] częściach miasta. Róża wiatrów była jednym z czynników<ref>Tadeusz Binek – mity http://www.tadeusz.binek.pl/6b.htm Więcej artykułów autora opisujących okres powstawania Nowej Huty http://www.tadeusz.binek.pl/6.htm.</ref> warunkujących lokalizację kombinatu względem Starego Krakowa i Nowej Huty.

Paradoksalnie, ze względu na przeważający wiatr zachodni, to Stary Kraków podtruwa Nową Hutę.

W 1952 uruchomiono linię [[Tramwaje w Krakowie|tramwajową]] [[Rondo Mogilskie]] – Kombinat (linia nr 5). 22 lipca 1954 nastąpiło uroczyste uruchomienie Kombinatu, nazwanego imieniem [[Włodzimierz Lenin|Włodzimierza Lenina]].

Pod budowę nowego miasta włączono również pola wsi [[Pleszów|Pleszowa]] i [[Krzesławice (Kraków)|Krzesławic]].

 

== Miejscowości i obiekty istniejące już przed 1949 r. ==

=== Forty i obiekty wojskowe ===

{{Kolumna-podział|2|

* [[Fort pancerny pomocniczy 48a „Mistrzejowice”|Fort Mistrzejowice]]

* [[Fort pancerny główny 49a „Dłubnia”|Fort Dłubnia]]

* [[Pomnik prasy podziemnej w Krakowie|Prasy podziemnej okresu Stanu Wojennego]] przed kościołem na os. Szklane Domy

* 25-lecia [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|Solidarności]] przed kościołem na os. Szklane Domy

* [[Stefan Żeromski|Stefana Żeromskiego]] przed szpitalem Jego imienia na [[Osiedle Na Skarpie (Kraków)|osiedlu Na Skarpie]]

}}

* [[Park Zielony Jar w Krakowie|Park Zielony Jar]]

* [[Fort 48 „Batowice”]]

* [[Fort 49 „Krzesławice”]]

* [[Park Wiśniowy Sad w Krakowie]]