HMS Invincible (1907): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m kat. |
m WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 48:
W 1906 roku, po zaledwie czternastu miesiącach od dnia położenia [[stępka|stępki]], wszedł do służby w Royal Navy nowatorski, zbudowany według koncepcji ''all-big-gun'' (same wielkie działa – jednolite uzbrojenie głównego kalibru), pancernik {{HMS|Dreadnought|1906|2}}. Nieco wcześniej w tym samym roku rozpoczęto w brytyjskich stoczniach konstruowanie trzech okrętów, które dały początek nowej klasie krążowników liniowych. Łączyły one w sobie uzbrojenie nowych pancerników ([[drednot]]ów) z prędkością właściwą krążownikom<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts| imię=John|tytuł=Battlecruisers|strony=7}}</ref>.
Stępkę pod okręt, który dał nazwę swojemu typowi, położono w stoczni koncernu [[Armstrong Whitworth]] w [[Elswick (Tyne and Wear)|Elswick]] ([[Newcastle upon Tyne]]) 2 kwietnia 1906 roku. [[Wodowanie]] odbyło się nieco ponad rok później, 13 kwietnia 1907 roku<ref name=Conway24>{{cytuj książkę|nazwisko=Gardiner|imię=Robert|nazwisko2=Gray (red.)|imię2=Randal|tytuł=Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921|wydawca=Conway Maritime Press|miejsce=London|data=1986|isbn=0-85177-245-5|strony=24}}</ref>, a [[chrzest statku|matką chrzestną]] została lady Allendale<ref>{{cytuj książkę|autor=В.Ю. Грибовский|tytuł=Линейный крейсер Invincible|strony=8}}</ref>. Okręt był szóstą od 1747 roku jednostką Royal Navy noszącą [[HMS Invincible|tę nazwę]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Colledge|imię=J.J.|nazwisko2=Warlow|imię2=Ben|tytuł=Ships of the Royal Navy. The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy from the 15th Century to the Present|wydawca=Chatham Publishing|miejsce=London |data=2006 |isbn=978-1-86176-281-8 |strony=197}}</ref>.
28 grudnia 1907 roku w stojący przy nabrzeżu stoczniowym kadłub okrętu uderzył przepływający węglowiec „Oden”. W wyniku kolizji wgnieceniu uległy blachy poszycia<ref name=Klimczyk1996>{{cytuj pismo|nazwisko=Klimczyk|imię=Tadeusz|tytuł=Wielkie krążowniki pancerne typu Invincible|czasopismo=Morza, Statki i Okręty|wolumin=2/1996 |issn=1426-529X}}</ref>. Prace wyposażeniowe na krążowniku przeciągały się w związku z wytypowaniem go do montażu eksperymentalnych wież artyleryjskich z elektrycznym napędem mechanizmów obrotu i podniesienia. Próbne strzelania w październiku 1908 roku wykazały obecność licznych usterek, co wymagało powrotu do stoczni<ref name=Klimczyk1996/>. Okręt opuścił ją 16 marca 1909 roku, udając się do [[Portsmouth]]. W dwa dni później zderzył się w morzu z [[brygantyna (żaglowiec)|brygantyną]] „Mary Ann”, nie odnosząc większych uszkodzeń<ref name=Klimczyk1996/>. Ostatecznie „Invincible” został przejęty przez brytyjską marynarkę wojenną 20 marca 1909 roku w [[Portsmouth]]. Koszt budowy, wyłączając uzbrojenie, wyniósł 1 677 415 [[funt szterling|funtów]]<ref name=Monographs39>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts|imię=John|tytuł=Invincible Class|strony=39}}</ref>.
== Opis konstrukcji ==
Linia 86:
=== Bitwa koło Falklandów ===
{{osobny artykuł|Bitwa koło Falklandów}}
4 listopada 1914 roku Admiralicja otrzymała wiadomość o rozgromieniu brytyjskiej Eskadry Indii Zachodnich przez okręty Eskadry Wschodnioazjatyckiej admirała von Spee. W obliczu kolejnej porażki i zagrożenia, jakie stwarzały dla żeglugi alianckiej jednostki niemieckie (krążowniki pancerne [[SMS Scharnhorst|„Scharnhorst”]] i [[SMS Gneisenau (1908)|„Gneisenau”]] oraz trzy krążowniki lekkie), już następnego dnia zapadła decyzja o wysłaniu na południowy Atlantyk dwóch krążowników liniowych, wydzielonych ze składu Grand Fleet. Miały to być bliźniacze „Invincible” i „Inflexible”. Dowódcą eskadry został mianowany wiceadmirał [[Doveton Sturdee|Frederick Doveton Sturdee]]<ref name=Klimczyk2007>{{cytuj pismo|nazwisko=Klimczyk|imię=Tadeusz|tytuł=Falklandzkie zwycięstwo AD 1914|czasopismo=Morze, Statki i Okręty|wolumin=2/2007 |issn=1426-529X}}</ref>, który wybrał na swój okręt flagowy „Invincible”. Spowodowało to następną zmianę dowódcy okrętu, którym został komandor [[Tufton Percy Hamilton Beamish|Tufton P.H. Beamish]]<ref name=Monographs39/>.
5 listopada obydwa okręty przeszły z [[Cromarty]] do bazy [[HMNB Devonport|Devonport]], gdzie zostały poddane drobnym naprawom i zaopatrzone w zapasy i amunicję. 11 listopada eskadra wypłynęła na poszukiwanie niemieckich krążowników. Przez [[Republika Zielonego Przylądka|Wyspy Zielonego Przylądka]] i bezludny archipelag Abrolhos dotarła 7 grudnia do [[Stanley (Falklandy)|Port Stanley]] na [[Falklandy|Falklandach]]<ref>{{cytuj książkę|autor=Robert K. Massie|tytuł=Castles of Steel|strony=248-249}}</ref>. Następnego dnia w rejon wysp dotarła niemiecka Eskadra Dalekowschodnia, której dowódca, nie spodziewając się obecności zespołu admirała Sturdee, planował wysadzenie w porcie desantu i aresztowanie gubernatora archipelagu. Po zaobserwowaniu zbliżających się okrętów niemieckich jako pierwsi otworzyli ogień artylerzyści starego pancernika {{HMS|Canopus|1899|2}}, osadzonego na mieliźnie jako pływająca bateria. Rozpoznając niebezpieczeństwo, admirał von Spee rozkazał swojej eskadrze zawrócić na południowy wschód<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Halpern|imię=Paul G.|tytuł=A Naval History of World War I|strony=98-99}}</ref>.
Brytyjskie okręty wyszły z Port Stanley po około godzinie i rozpoczęły pościg za oddalającymi się Niemcami. Korzystając z przewagi prędkości, doszły po kolejnych dwóch godzinach na odległość maksymalnego skutecznego strzału (około 15 000 m). „Inflexible” otworzył ogień z wieży dziobowej o 12.55 czasu lokalnego<ref name=Klimczyk2007/>. Początkowo był on niecelny, dopiero w dalszej fazie bitwy, po zmniejszeniu dystansu i wejściu do walki pozostałych wież artyleryjskich, brytyjskie pociski zaczęły poważniej uszkadzać okręty przeciwnika. Postrzelany i płonący „Scharnhorst” zatonął o 16.17, wraz z całą załogą<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Carolan|imię=Victoria |tytuł=WW1 at Sea |wydawca=Pocket Essentials |miejsce=Harpenden, Herts|data=2007|isbn=978-1-84243-212-9|strony=51}}</ref>. Brytyjskie krążowniki liniowe kontynuowały pościg za uszkodzonym „Gneisenau”, płynącym ze zmniejszoną prędkością. Wystrzeliwując niemal całą dostępną amunicję, „Invincible” i „Inflexible” zatopiły wreszcie, kilka minut po godzinie 20.00, niemiecki okręt, po czym przystąpiły do akcji ratowniczej<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=23}}</ref>.
W równoległym pościgu towarzyszące admirałowi Sturdee krążowniki lekkie dogoniły i zatopiły dwa z trzech niemieckich odpowiedników. Trzeci, [[SMS Dresden (1908)|„Dresden”]], uszedł i został osaczony przez brytyjskie okręty dopiero 9 marca 1915 roku u wybrzeży [[Chile]]<ref name=Klimczyk2007/>.
Linia 108:
Bitwę rozpoczęły po obydwu stronach krążowniki liniowe. W pierwszej fazie starcia Brytyjczycy ponieśli poważne straty: w eksplozjach komór amunicyjnych zatonęły [[HMS Indefatigable (1909)|„Indefatigable”]] i {{HMS|Queen Mary||2}}. W kolejnych godzinach, gdy na pole walki dotarła całość sił Grand Fleet, admirał [[John Jellicoe]] zdecydował dołączyć 3. Eskadrę do pozostałych okrętów Davida Beatty’ego, po raz kolejny atakujących linię jednostek niemieckich<ref name=Warship12>{{cytuj książkę|autor=N.J.M. Campbell|tytuł=Battle Cruisers|strony=12}}</ref>. O godzinie 5.36 ([[czas uniwersalny|czasu GMT]]) zespół kontradmirała Hooda starł się z niemieckimi krążownikami lekkimi 2. Grupy Rozpoznawczej. Wkrótce potem – jako awangarda floty brytyjskiej – związały się walką z groźniejszym przeciwnikiem: niemieckimi krążownikami liniowymi admirała Hippera<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=37-38}}</ref>.
Po wejściu do akcji artylerzyści „Invincible” celnym trafieniem w siłownię krążownika lekkiego [[SMS Wiesbaden (1915)|„Wiesbaden”]] spowodowali jego unieruchomienie<ref name=Klimczyk1996/>. W dalszej fazie starcia doszło do pojedynku z niemiecką 1. Grupą Rozpoznawczą admirała [[Franz von Hipper|Franza Hippera]]. „Invincible” i „Inflexible” obrały za cel „Lützow”, uzyskując łącznie osiem trafień, z których dwa, wystrzelone najprawdopodobniej z okrętu flagowego, doprowadziły w konsekwencji do zatonięcia niemieckiego krążownika<ref name=Warship12/>. Jednak również „Invincible” został trafiony salwami z „Lützowa” i „Derfflingera”. Jeden z pocisków tego ostatniego trafił w dach lewej wieży artyleryjskiej na śródokręciu („Q”), powodując najprawdopodobniej pożar i eksplozję ładunków w komorach amunicyjnych. Słup ognia i dymu osiągnął według naocznych świadków wysokość 120 metrów<ref>{{cytuj książkę|autor=В.Ю. Грибовский|tytuł=Линейный крейсер Invincible|strony=36}}</ref>. Doprowadziło to do natychmiastowego przełamania się okrętu i zatonięcia najpierw części dziobowej, a po południu 1 czerwca również rufowej<ref name=Klimczyk134>{{cytuj książkę|nazwisko=Klimczyk|imię=Tadeusz| tytuł=Pancerniki|wydawca=Lampart|miejsce=Warszawa|data=2002|isbn=
[[plik:InvincibleWrecksp2470.jpg|thumb|300px|Tonący „Invincible”.]]
Przepływając przez miejsce tragedii, dwa ocalałe krążowniki 3. Eskadry, zgodnie z brytyjską zasadą wojenną, nie poświęciły ani chwili na akcję ratowniczą<ref name=Klimczyk1996/>. Odesłany przez wiceadmirała Beatty’ego na miejsce katastrofy niszczyciel {{HMS|Badger|1911|2}} uratował jedynie sześciu marynarzy z liczącej w dniu bitwy 1032 osoby załogi okrętu. Wśród ofiar był zarówno kontradmirał Hood, jak i dowódca okrętu, komandor Cay<ref name=Klimczyk134/>. Jednym z uratowanych był oficer artyleryjski krążownika, komandor porucznik [[Hubert Edward Dannreuther]], który za swą postawę został uhonorowany [[Distinguished Service Order]] i rosyjskim [[Order Świętej Anny|Orderem św. Anny]]<ref>{{cytuj książkę|autor=В.Ю. Грибовский|tytuł=Линейный крейсер Invincible|strony=37}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.unithistories.com/officers/RN_officers_nonWW2.html#D/|tytuł=Royal Navy Officers|data dostępu=2010-09-30}}</ref>.
Linia 116:
Wrak „Invincible” został zlokalizowany w 1919 roku, zaś w drugiej połowie XX wieku spenetrowany przez nurków. Jest przełamany na dwie części, przy czym część dziobowa spoczywa na dnie w pozycji odwróconej, rufa zaś stępką do dołu. Obydwie wieże śródokręcia wraz z barbetami znajdują się poza obrębem kadłuba, wieża Q jest mocno zniszczona eksplozją. Wieża rufowa, z zerwanym dachem, osadzona jest w swoim łożu, obydwa jej działa są załadowane, a ich [[zamek (broń)|zamki]] zamknięte<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=43, 46}}</ref>. Wrak chroniony jest obecnie przez The Protection of Military Remains Act<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.legislation.gov.uk/uksi/2008/950/made|tytuł=Office of Public Sector Information|data dostępu=2010-09-30}}</ref>.
Okręt został upamiętniony w 1917 roku przez nadanie nazwy [[Mount Invincible]] szczytowi (2670 m n.p.m.) w paśmie [[Canadian Rockies]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Birrell |imię=Dave|tytuł=Calgary's Mountain Panorama|wydawca=Rocky Mountain Books|miejsce=Calgary|data=1990 |strony=54-55 |isbn=0-921102-12-7 |nazwisko2=Ellis |imię2=Ron}}</ref>. Nazwę tę nosił później [[HMS Invincible (1977)
== Uwagi ==
| |||