Theresienstadt: Różnice pomiędzy wersjami

Struktura urbanistyczna Terezina składa się z dwóch istotnych elementów: sporej wielkości miasta warownego, otoczonego murami [[Sébastien Le Prestre de Vauban|Vaubana]] oraz wkomponowanej w system murów tzw.tak zwanej Małej Warowni. Pierwsza przestrzeń posłużyła [[Narodowy socjalizm|narodowym socjalistom]] do stworzenia wielkiego getta, druga natomiast – obozu tranzytowego.

Po umieszczeniu w getcie ok.około 500 duńskich Żydów, duński [[Duński Czerwony Krzyż|Czerwony Krzyż]] domagał się inspekcji w getcie. Niemcy umożliwili inspekcję, przygotowując obóz m.in.między innymi wzmożonymi wysyłkami do [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] i pokazywaniem spreparowanych, odmalowanych pomieszczeń, oraz okazyjnego teatrzyku dziecięcego. W następstwie tej wizyty w lutym 1944 powstał film propagandowy, w reżyserii [[Kurt Gerron|Kurta Gerrona]], ukazujący Żydów, którzy oddali się w ochronę [[III Rzesza|III Rzeszy]] i spokojnie żyją w Theresienstadt. Reżyser zginął następnie w komorach gazowych [[Auschwitz-Birkenau|Birkenau]].

Początkowo zmarłych chowano w ziemi, lecz już w 1942 roku zbudowano [[krematorium]]. Prochy w 1944 usunięto do rzeki.

Dramatyczne chwile towarzyszyły ostatnim tygodniom istnienia obozu, gdy w czasie coraz słabszego i nieregularnego dopływu żywności do getta doszło „[[Marsze śmierci|marszami śmierci]]” ok.około 15 tysięcy więźniów z innych obozów, do których zbliżył się front.

3 maja 1945 Theresienstadt znalazł się pod kontrolą [[Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca|Międzynarodowego Czerwonego Krzyża]], a ostatecznie jego więźniowie zostali oswobodzeni 8 maja, kiedy do miasta wkroczyła [[Armia Czerwona]].

Utworzony w tzw.tak zwanej Małej Warowni, w 1940 roku tranzytowy obóz koncentracyjny, w którym niemieccy narodowi socjaliści umieszczali ludzi, np.na przykład członków ruchu oporu, elity, osoby przyłapane na przekraczaniu prawa, księży, jeńców wojennych itpi tym podobnych. Wśród nich 90% stanowili [[Czesi]], reszta pochodziła przede wszystkim z [[II Rzeczpospolita|Polski]], [[Królestwo Jugosławii|Jugosławii]], [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Włoch]], [[Francja|Francji]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] czy [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]]. Przez ten obóz przeszło około 32 000 osób, z których 2600 zginęło. Większość nie przebywała długo w Małej Warowni, lecz była wysyłana do innych obozów koncentracyjnych. Brama do obozu nosi znamienny napis ''[[Arbeit macht frei]]''.

W dalszym czasie tysiące transportów przywoziło żydowskie rodziny do Theresienstadt, przede wszystkim z Protektoratu Czech i Moraw, ale również z Rzeszy, [[Holandia|Holandii]], [[Dania|Danii]], a w ostatnim okresie także ze [[Pierwsza Republika Słowacka|Słowacji]] i [[Królestwo Węgier (1920–1946)|Węgier]]. W 1942 roku w transporcie Żydów z Breslau ([[Wrocław]]) do tego getta trafił m.in.między innymi czeski kompozytor i dyrygent [[Viktor Ullmann]].

W ciągu czterech lat istnienia przez Theresienstadt przeszło ponad 140 tysięcy ludzi. Liczbę ofiar w tym miejscu szacuje się na 35-60 tysięcy. Pozostałych, począwszy od października 1942, naziści stopniowo wywozili na zagładę do obozów koncentracyjnych, np.na przykład do Auschwitz-Birkenau, około 23 500 austriackich, czeskich i niemieckich Żydów deportowano do [[Obóz zagłady w Małym Trościeńcu|obozu zagłady w Małym Trościeńcu]] na [[Białoruś|Białorusi]], 16 października 1944 w transporcie do Auschwitz znalazł się Viktor Ullmann (zginął 18 października w tamtejszej [[Komora gazowa|komorze gazowej]]). W sumie sześćdziesięcioma trzema takimi "transportami„transportami śmierci"śmierci” wywieziono 87 tysięcy osób, w tym wiele tysięcy małych dzieci.

Po wojnie Mała Warownia służyła przez 3trzy lata jako więzienie dla zbrodniarzy wojennych oraz obóz ewakuacyjny dla Niemców wydalanych z [[Trzecia Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]]. Przez cały okres [[komunizm]]u tematyka tego więzienia z lat 1945–1948 była kompletnie przemilczana przez władze i obłożona surową [[cenzuraCenzura|cenzurą]]. Miasto stało się na długie lata koszarami wojskowymi [[Czechosłowacka Armia Ludowa|Czechosłowackiej Armii Ludowej]]. W 1947 roku upamiętniono getto, dziś funkcjonuje muzeum.

* [[Herbert Thomas Mandl]],: "''Tracks to Terezín"'' (Interwiew: Herbert Gantschacher; Film nagrywania: Robert Schabus; Film edycji: Erich Heyduck / DVD Niemiecki / Angielski; Arbos, Wien-Salzburg-Klagenfurt 2007).