Ulica Piotrkowska w Łodzi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
→Historia: źródła/przypisy |
||
Linia 74:
[[Plik:Biala fabryka Geyera old Lodz.jpg|mały|lewo|[[Biała Fabryka Geyera]]]]
Pierwsze murowane budynki fabryczne ([[manufaktura|manufaktury]]) przy Piotrkowskiej powstały pod koniec lat 20. XIX wieku. W 1827 roku Jan Krystian Rundzieher, na jednym z otrzymanych placów (Piotrkowska 303), wybudował dwupiętrowy dom z przeznaczeniem na przędzalnię lnu. Rok później Jan Traugott Lange wybudował przy Piotrkowskiej 287–301 dwa budynki: farbiarnię oraz drukarnię{{odn|Rynkowska|1970|s=27–28}}. W 1828 roku do Łodzi przybył z Saksonii [[Ludwik Geyer]], który najpierw zabudował posesję nr 284–286 trzyizbowym drewnianym domem, w którym uruchomił drukarnię [[perkal]]i. W 1833 roku nabył posesję nr 282 (od zbankrutowanego drukarza Antoniego Potempy), a siedem lat później kupił na licytacji od rządu dwie nieruchomości: 303–315 (po Rundzieherze) oraz 287–301 (po Langem). W 1833 roku wybudował [[dworek Ludwika Geyera|dworek klasycystyczny pod nr 286]], a w 1843 murowany dom piętrowy przy narożniku Piotrkowskiej i [[Plac Władysława Reymonta w Łodzi|Górnego Rynku]] (również posesja nr 286). Geyer inwestował zyski wystawiając na kupowanych placach m.in. farbiarnię, płóczkarnię i drukarnię. Największą inwestycją Ludwika Geyera było wybudowanie w latach 1835–1837 trzypiętrowego budynku fabrycznego pod numerem 282, w którym umieszczona została parowa przędzalnia oraz mechaniczna tkalnia (tzw. „[[Biała Fabryka Geyera|Biała Fabryka]]”). Rok później do przędzalni został dobudowany murowany pawilon oraz budynek, w którym (pod koniec 1838 roku) zainstalowano pierwszą w Łodzi maszynę parową, a na posesji pojawił się, również pierwszy w Łodzi, komin fabryczny{{odn|Rynkowska|1970|s=28–30}}. W latach 40. XIX wieku była to największa w Królestwie fabryka bawełniana (współcześnie w jej murach znajduje się [[Muzea w Łodzi#Centralne Muzeum Włókiennictwa|Centralne Muzeum Włókiennictwa]]). Kolejna maszyna parowa (wraz z kominem „znakomitej wielkości”) została umieszczona w 1847 roku na terenie drugiego kompleksu fabrycznego Geyera na posesji 303–305{{odn|Rynkowska|1970|s=30}}. W 1853 roku, przy Piotrkowskiej 268, rozpoczął pracę pierwszy młyn parowy zbudowany przez drukarza perkali, [[Leonard Fessler|Leonarda Fesslera]]{{odn|Rynkowska|1970|s=76}}.
W latach 30. XIX wieku odcinek ulicy Piotrkowskiej na Nowym Mieście szybko utracił charakter przemysłowy. Jeszcze przed [[powstanie listopadowe|powstaniem listopadowym]] w osadzie sukienników występowała duża różnorodność zawodów. Nierzadko przybysze, którzy deklarowali się jako sukiennicy, zmieniali fach na bardziej popłatny – stawali się sklepikarzami, cieślami, murarzami, prowadzili wyszynk lub opuszczali miasto po doświadczeniu niepowodzenia w prowadzeniu warsztatów. Po powstaniu listopadowym, które było ciosem dla rodzącego się przemysłu sukienniczego, warsztat sukiennika był już praktycznie niespotykany: upadek sukiennictwa był związany przede wszystkim z wprowadzeniem nowej taryfy celnej, ograniczającej eksport wyrobów włókienniczych na rynek rosyjski. Natomiast w osadzie Łódka rozwój przemysłu włókienniczego wzdłuż Piotrkowskiej był wyraźnie widoczny – parcele obejmowali wyłącznie tkacze bawełny (w protokółach deklaracyjnych nadających im własność wieczysto-czynszową występuje tylko taki zawód), a w latach 1831–1849 roku inny zawód niż związany bezpośrednio z produkcją włókienniczą na południowym odcinku ulicy był rzadkością. Produkujący wyroby bawełniane (tanie i praktyczne) mieli zapewniony zbyt głównie na terenie [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]], zatem zmiana taryf celnych nie miała dla nich znaczenia. Od 1831 roku rozwój Łodzi i ulicy Piotrkowskiej był związany z przemysłem bawełnianym{{odn|Rynkowska|1970|s=16–17, 28, 35–36}}.
| |||