Wikipedia

Jus: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
tabele kodowań, ilustracje, źródła/przypisy
Linia 1:
{{inne znaczenia|liter|[[Jus (ujednoznacznienie)|Jus]] – ujednoznacznienie}}
{| class="wikitable" width="250px" align="right" style="text-align:center;"
[[Plik:Cyrillic letter Little Yus.png|frame|left|Mały jus (ę)]]
!colspan="2" style="background:#CFCFCF"| Jus
[[Plik:Cyrillic letter Big Yus.png|frame|left|Wielki jus (ǫ)]]
|-
[[Plik:Cyrillic letter Iotified Little Yus.png|frame|left|Ligatura małego jusu z I (ję)]]
|[[Plik:Cyrillic letter Iotifiedbig Big Yusyus.pngsvg|frame|left|Ligatura wielkiego jusu z I (jǫ)125px]]
|[[Plik:Cyrillic letter iotified big yus.svg|125px]]
|-
|style="font-size:90%;"| Wielki jus
|style="font-size:90%;"| Wielki jus jotowany
|-
|[[Plik:Cyrillic letter small yus.svg|125px]]
|[[Plik:Cyrillic letter iotified little yus.svg|125px]]
|-
|style="font-size:90%;"| Mały jus
|style="font-size:90%;"| Mały jus jotowany
|-
|[[Plik:Cyrillic letter closed little yus.svg|125px]]
|[[Plik:Cyrillic letter iotified closed little yus.svg|125px]]
|-
|style="font-size:90%;"| Mały jus zamknięty
|style="font-size:90%;"| Mały jus jotowany zamknięty
|-
|colspan="2"|[[Plik:Cyrillic letter blended yus.svg|125px|Wielki jus]]
|-
|colspan="2" style="font-size:90%;"| Duży jus zamknięty
|}
'''Mały jus (Ѧѧ) i wielki jus (Ѫѫ)''' były literami reprezentującymi samogłoski nosowe w [[język prasłowiański|języku prasłowiańskim]]. Występowały one we [[wczesna cyrylica|wczesnej cyrylicy]] i [[głagolica|głagolicy]]. Mogą występować też w postaci [[jotyzacja|zjotyzowanej]] tworząc odpowiednie ligatury: '''Ѩѩ (ję)''' i '''Ѭѭ (jǫ)'''.
 
Linia 19 ⟶ 40:
W Polsce, w której używa się [[język polski|języka polskiego]] będącego [[języki słowiańskie|językiem słowiańskim]] pisanym [[alfabet łaciński|alfabetem łacińskim]], podobne dźwięki są zapisywane następująco: litera ''[[Ę]]'' ma wartość fonetyczną małego jusu, a ''[[Ą]]'' – wielkiego jusu. Formy zjotyzowane są zapisywane kolejno: ''ię'' (''ję''), ''ią'' (''ją''). Należy jednak pamiętać, że nie odpowiadają one pierwotnym głoskom. Polskie Ę odpowiada dawnej krótkiej samogłosce nosowej (obojętne, czy przedniej czy tylnej), a Ą – długiej. Ponadto spółgłoski przed prasłowiańskim Ę uległy zmiękczeniu. Dlatego w uproszczeniu polskie ę, ą odpowiadają etymologicznie starocerkiewnemu ѫ, a ię, ią, ję, ją – ѧ, ѩ, ѭ.
 
== UnicodeKodowanie ==
=== Mały jus ===
W [[Unicode]] litery są zakodowane:
{|class="wikitable" style="text-align: center"
! Litera
!colspan="2"| Ѧ
!colspan="2"| ѧ
!colspan="2"| Ѩ
!colspan="2"| ѩ
|-
! Nazwa w Unikodzie
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
IOTIFIED LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
IOTIFIED LITTLE YUS
|-
! Kodowanie
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
|-
| [[Unikod]]
| 1126
| U+0466
| 1127
| U+0467
| 1128
| U+0468
| 1129
| U+0469
|-
| [[UTF-8]]
| 209 166
| D1 A6
| 209 167
| D1 A7
| 209 168
| D1 A8
| 209 169
| D1 A9
|-
| [[Odwołania znakowe SGML]]
| Ѧ
| Ѧ
| ѧ
| ѧ
| Ѩ
| Ѩ
| ѩ
| ѩ
|-
|colspan="9" style="text-align:center; font-size:80%; background:#efefef"| Źródło: <ref name="jus1">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/0466/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus2">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/0467/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus3">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/0468/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Iotified Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus4">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/0469/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Iotified Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref>
|}
 
*=== MałyWielki jus: ===
{|class="wikitable" style="text-align: center"
! Litera
!colspan="2"| Ѫ
!colspan="2"| ѫ
!colspan="2"| Ѭ
!colspan="2"| ѭ
|-
! Nazwa w Unikodzie
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
BIG YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
BIG YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
IOTIFIED BIG YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
IOTIFIED BIG YUS
|-
! Kodowanie
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
|-
| [[Unikod]]
| 1130
| U+046A
| 1131
| U+046B
| 1132
| U+046C
| 1133
| U+046D
|-
| [[UTF-8]]
| 209 170
| D1 AA
| 209 171
| D1 AB
| 209 172
| D1 AC
| 209 173
| D1 AD
|-
| [[Odwołania znakowe SGML]]
| &amp;#1130;
| &amp;#x46A;
| &amp;#1131;
| &amp;#x46B;
| &amp;#1132;
| &amp;#x46C;
| &amp;#1133;
| &amp;#x46D;
|-
|colspan="9" style="text-align:center; font-size:80%; background:#efefef"| Źródło: <ref name="jus5">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/046A/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Big Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus6">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/046B/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Big Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus7">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/046C/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Iotified Big Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus8">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/046D/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Iotified Big Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref>
|}
 
=== Mały jus zamknięty ===
Ѧ – wielka litera cyrylicy mały jus – U+0466
{|class="wikitable" style="text-align: center"
ѧ – mała litera cyrylicy mały jus – U+0467
! Litera
!colspan="2"| Ꙙ
!colspan="2"| ꙙ
!colspan="2"| Ꙝ
!colspan="2"| ꙝ
|-
! Nazwa w Unikodzie
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
CLOSED LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER<br/>CLOSED LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
IOTIFIED CLOSED LITTLE YUS
|colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
IOTIFIED CLOSED LITTLE YUS
|-
! Kodowanie
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
|-
| [[Unikod]]
| 42584
| U+A658
| 42585
| U+A659
| 42588
| U+A65C
| 42589
| U+A65D
|-
| [[UTF-8]]
| 234 153 152
| EA 99 98
| 234 153 153
| EA 99 99
| 234 153 156
| EA 99 9C
| 234 153 157
| EA 99 9D
|-
| [[Odwołania znakowe SGML]]
| &amp;#42584;
| &amp;#xA658;
| &amp;#42585;
| &amp;#xA659;
| &amp;#42586;
| &amp;#xA65C;
| &amp;#42587;
| &amp;#xA65D;
|-
|colspan="9" style="text-align:center; font-size:80%; background:#efefef"| Źródło: <ref name="jus9">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A658/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Closed Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus10">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A659/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Closed Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus11">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A65C/ |tytuł =Cyrillic Capital Letter Iotified Closed Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus12">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A65D/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Iotified Closed Little Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref>
|}
 
=== Wielki jus zamknięty ===
* Zjotyzowany mały jus:
{|class="wikitable" style="text-align: center"
! Litera
!colspan="2"| Ꙛ
!colspan="2"| ꙛ
|-
! Nazwa w Unikodzie
|colspan="2" colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC CAPITAL LETTER
BLENDED YUS
|colspan="2" colspan="2" style="font-size:90%"| CYRILLIC SMALL LETTER
BLENDED YUS
|-
! Kodowanie
! dziesiętnie
! szesnastkowo
! dziesiętnie
! szesnastkowo
|-
| [[Unikod]]
| 42586
| U+A65A
| 42587
| U+A65B
|-
| [[UTF-8]]
| 234 153 154
| EA 99 9A
| 234 153 155
| EA 99 9B
|-
| [[Odwołania znakowe SGML]]
| &amp;#42586;
| &amp;#xA65A;
| &amp;#42587;
| &amp;#xA65B;
|-
|colspan="5" style="text-align:center; font-size:80%; background:#efefef"| Źródło: <ref name="jus13">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A65A/ |tytuł = Cyrillic Capital Letter Blended Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref><ref name="jus14">{{Cytuj stronę |url = https://unicode-table.com/pl/A65B/ |tytuł = Cyrillic Small Letter Blended Yus |opublikowany = unicode-table.com |data dostępu = 2018-08-23}}</ref>
|}
 
== Zobacz też ==
Ѩ – wielka litera cyrylicy zjotyzowany mały jus – U+0468
* [[wczesna cyrylica]]
ѩ – mała litera cyrylicy zjotyzowany mały jus – U+0469
 
== Przypisy ==
* Wielki jus:
{{Przypisy}}
 
Ѫ – wielka litera cyrylicy wielki jus – U+0470
ѫ – mała litera cyrylicy wielki jus – U+0471
 
* Zjotyzowany wielki jus:
 
Ѭ – wielka litera cyrylicy zjotyzowany wielki jus – U+0472
ѭ – mała litera cyrylicy zjotyzowany wielki jus – U+0473
 
* Mały jus zamknięty:
 
Ꙙ – wielka litera cyrylicy mały jus zamknięty – U+A658
ꙙ – mała litera cyrylicy mały jus zamknięty – U+A659
 
* Zjotyzowany mały jus zamknięty:
 
Ꙝ – wielka litera cyrylicy zjotyzowany mały jus zamknięty – U+A65C
ꙝ – mała litera cyrylicy zjotyzowany mały jus zamknięty – U+A65D
 
* Mieszany jus:
 
Ꙛ – wielka litera cyrylicy mieszany jus – U+A65A
ꙛ – mała litera cyrylicy mieszany jus – U+A65B
 
{{Cyrylica}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Jus”