Rzym: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Cesarstwo Rzymskie: jęz. |
m drobne techniczne |
||
Linia 40:
== Historia ==
=== Historia miasta w starożytności ===
Rzym powstał w [[epoka żelaza|epoce żelaza]], jako osada [[Latynowie|Latynów]], usytuowana na szczycie [[Palatyn (wzgórze)|Palatynu]]. Jego mieszkańcy byli prostymi pasterzami owiec (około 800-750 p.n.e.). Z czasem zajęli się rzemiosłem i handlem z sąsiadami (bogactwo Rzymu pochodziło ze sprzedaży soli wydobywanej w solankach u ujścia [[Tyber|Tybru]]). Ludności zaczęło przybywać i zasiedlono [[Eskwilin]] i [[Kapitol]]. Według tradycji, przekazanej nam przez [[Tytus Liwiusz|Liwiusza]], Rzym założył [[Romulus i Remus|Romulus]] 21 kwietnia [[753 p.n.e.]] i został jego pierwszym królem. Od tej daty liczona była historia miasta – „[[
Wedle legendy wkrótce po założeniu miasta Rzymianie z powodu braku kobiet w mieście postanowili je zdobyć, napadając osadę sąsiednich [[Sabinowie|Sabinów]], położoną na wzgórzu [[Kwirynał|Kwirynale]]. Zuchwały plan porwania Sabinek powiódł się. Gdy Sabinowie próbowali odbić kobiety, te namówiły ich do zawarcia rozejmu, a potem sojuszu z Rzymianami (zobacz: [[Porwanie Sabinek (legenda)|porwanie Sabinek]]). W rzeczywistości między Rzymianami i Sabinami faktycznie musiało dojść do unii około połowy VIII w. p.n.e.
Linia 61:
Ostatni z dynastii Tarkwiniuszy z przydomkiem ''Pyszny'' (łac. ''Superbus'') został wygnany przez mieszkańców w [[508 p.n.e.]] za okrucieństwo, tyranię i despotyzm. Rozczarowani władzą królów Rzymianie wprowadzili ustrój republikański.
Około roku [[450 p.n.e.]] ogłoszono [[Lex duodecim tabularum|„Prawa dwunastu tablic”]]. W [[390 p.n.e.]] Rzym przeżył najazd [[Celtowie|Galów, czyli Celtów]]. Po tym wypadku zdecydowano się wybudować nowe mury obronne, które zaczęto wznosić w [[378 p.n.e.]] ([[Mury
[[Plik:St. Peter's Basilica Facade, Rome, June 2004.jpg|mały|[[Bazylika św. Piotra na Watykanie|Bazylika św. Piotra]]]]
Linia 82:
* [[Via Appia]]
Ok. 324 r. nad grobem [[Piotr Apostoł|Świętego Piotra]] przez [[Konstantyn I Wielki|Konstantyna Wielkiego]] wybudowana została wczesnochrześcijańska pięcionawowa [[bazylika]]. Świątynia o wymiarach 122,0 × 64,0 m zakończona była poprzeczną nawą – [[
W roku 330 cesarz [[Konstantyn I Wielki|Konstantyn Wielki]] przeniósł stolicę Cesarstwa rzymskiego do [[Konstantynopol]]a.
Linia 311:
== Demografia ==
{{Duża grafika|Rome panorama sb1.jpg|1000px|Panorama Rzymu z północnego wschodu na południe, zrobiona z kopuły Bazyliki świętego Piotra}}
Rzym liczy 2 869 461 mieszkańców<ref name="demografico">[http://www.demo.istat.it/bilmens2014gen/query.php?lingua=ita&Rip=S3&Reg=R12&Pro=P058&Com=91& Bilancio demografico Anno 2014 (dati provvisori). Comune: Roma] – [[Istituto Nazionale di Statistica]], 2014.</ref> wewnątrz centrum administracyjnego na powierzchni 1287 km²<ref name="unità amministrative">[http://www.istat.it/it/archivio/82599 Superfici delle unità amministrative a fini statistici. La superficie dei Comuni, delle Province e delle Regioni italiane al 9 ottobre 2011] – Istituto Nazionale di Statistica.</ref>, będąc [[Miasta w Unii Europejskiej według liczby ludności|czwartym co do wielkości miastem Unii Europejskiej]] po Londynie, Berlinie i Madrycie. [[Zespół miejski]] liczy 3 950 000 mieszkańców będąc ósmym co do wielkości zespołem miejskim w Unii Europejskiej po Paryżu, Londynie, Zagłębiu Ruhry, Madrycie, Mediolanie, Barcelonie i Berlinie<ref name="Demographia">[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas] – Demographia, kwiecień 2017.</ref>. Cała metropolia Rzym (obszar metropolitalny) ma ponad 4 mln mieszkańców, w zależności od źródeł: 4 008 095 mieszkańców według [[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju|Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju]]<ref>[http://measuringurban.oecd.org/# Metro eXplorer] – OECD.</ref>, 4 194 068 mieszkańców według [[Europejski Urząd Statystyczny|Europejskiego Urzędu Statystycznego Eurostat]]<ref name="MetroRegion">[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=met_pjanaggr3&lang=en „''Population by sex and age groups on 1 January''”] – [[Europejski Urząd Statystyczny|Eurostat]], 2012.</ref>, 4 293 100 mieszkańców według ''Brookings Institution''<ref>[http://www.brookings.edu/research/reports2/2015/01/22-global-metro-monitor 2014 Global Metro Monitor] – Brookings Institution, 2015.</ref>. [[Miasto Stołeczne Rzym|Miasto metropolitalne Rzym]] utworzone z terenów byłej prowincji o tej samej nazwie ma 4 331 856 mieszkańców<ref name="PR" />.
Populacja samego miasta stanowi 48,8% populacji regionu Lacjum i 4,72% populacji Włoch. Około 270 tysięcy mieszkańców (co stanowi około 10% populacji centrum administracyjnego Rzymu) to osoby urodzone poza Włochami. Najwięcej imigrantów pochodzi z Rumunii (65 099 osób), Filipin (26 933 osób) i Polski (12 679 osób)<ref>[http://demo.istat.it/str2009/query.php?lingua=ita&Rip=S3&Reg=R12&Pro=P058&Com=91&paese=A9999&submit=Tavola Cittadini Stranieri. Bilancio demografico anno 2009 e popolazione residente al 31 Dicembre – Tutti i paesi di cittadinanza. Comune: Roma] – [[Istituto Nazionale di Statistica]], 2014.</ref>. Około 510 tysięcy mieszkańców (co stanowi blisko 12% populacji byłej prowincji Rzym a obecnie miasta metropolitalnego Rzym) to osoby urodzone poza Włochami. Z Polski pochodzi 17 485 osób<ref>[http://demo.istat.it/str2013/index_e.html Foreign Citizens. Resident Population by sex and citizenship on 31st december october 2013. Province: Roma] – Istituto Nazionale di Statistica, 2014.</ref>.
Linia 418:
W Rzymie swoją siedzibę mają znane kluby sportowe takie jak [[AS Roma]], [[S.S. Lazio|Lazio]], odbywały się tu również największe imprezy jak [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1960]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1934]] oraz [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1990]], które swój finał miały na [[Stadio Olimpico (Rzym)|Stadio Olimpico]]. Rzym gościł uczestników [[Letnia Uniwersjada 1975|uniwersjady]] w 1975 roku, a w 1987 rozgrywane były tu także [[Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce 1987|lekkoatletyczne mistrzostwa świata]].
Co roku w mieście odbywa się turniej tenisowy [[Internazionali
== Miasta partnerskie ==
|