Krucjaty pruskie: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Baltic Tribes circa 1200 ad.png|thumb|[[Bałtowie|Ludy bałtyckie]] ok.około 1200 roku]]

[[Plik:Teutonic Order 1260.png|thumb|[[Państwo zakonu krzyżackiego]] w 1260 roku]]

[[Plik:Teutonic victory in Prussia.jpg|thumb|[[Alegoria]] podboju [[Prusy (kraina historyczna)|Prus]] przez Krzyżaków według [[Krzysztof Hartknoch|Krzysztofa Hartknocha]]]]

Na początku [[XIII wiek]]u, w latach 1222–1223 książęta: [[Władysław Odonic]] (Wielkopolska), [[Konrad I mazowiecki|Konrad I]] (książę mazowiecki), [[MściwójMściwoj I gdański|MściwójMściwoj I]] (książę gdański), [[Leszek Biały]] (książę krakowski) i [[Henryk I Brodaty]] (książę śląski) prowadzili akcję [[Chrystianizacja|chrystianizacyjną]] na terenach [[Prusy (kraina historyczna)|Prus]]. Akcję misyjną prowadził [[opat]] zakonu [[cystersiCystersi|cystersów]] w [[Łekno (województwo wielkopolskie)|Łeknie]] i [[zakon rycerski]] [[Bracia dobrzyńscy|braci dobrzyńskich]], powołany w tym celu przez księcia Konrada. Akcje nie przyniosły jednak spodziewanych efektów. Wielkie zaangażowanie w chrystianizację Prus książąt polskich – Konrada mazowieckiego i Henryka Brodatego, inspirowane było przez [[papież]]a [[Honoriusz III|Honoriusza III]], który chciał założyć w Prusach państwo kościelne. Cel ten chciał osiągnąć z pomocą cystersów i księcia gdańskiego [[Świętopełk II Wielki|Świętopełka II]], popierając go w jego dążeniach uniezależnienia się od [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|Polski]].

W 1226 książę [[Mazowsze|mazowiecki]] Konrad zaprosił, za namową [[Jadwiga Śląska|Jadwigi Śląskiej]], zakon na swoje ziemie, przyznając mu w [[1228]] w dzierżawę [[ziemiaZiemia chełmińska|ziemię chełmińską]] oraz [[ziemiaZiemia michałowska|ziemię michałowską]]. Pomimo tego Konrad zachował całość swoich prerogatyw książęcych. Ziemia chełmińska i michałowska miała stanowić dla zakonu bazę do rozpoczęcia walk z plemionami [[Prusowie|Prusów]], które zagrażały północnym rubieżom Mazowsza. Jednocześnie zakon jako wykrystalizowana już organizacja rycerska niezależna od biskupa pruskiego [[Christian z Oliwy|Christiana z Oliwy]] stanowił dla tego ostatniego poważną konkurencję. Późniejsze porozumienia Christiana z Krzyżakami nie oznaczały poddania się tych ostatnich jego woli. Wręcz przeciwnie zakon z pomocą zwłaszcza legata papieskiego [[Wilhelm z Modeny|Wilhelma z Modeny]] podważał stanowisko biskupa pruskiego, aż w końcu udało mu się przejąć kontrolę nad misją w Prusach, Christianowi pozostawiając tylko jedno z trzech biskupstw utworzonych na terenie Prus, które miał sobie wybrać (czego nie zdążył już zrobić, gdyż nagle zmarł).

W 1234 współpracę Konrada mazowieckiego z Krzyżakami zakłócił poważnie najazd zaproszonego przez nich do walki z Prusami margrabiego Miśni [[Henryk III Dostojny|Henryka III]], który napadł na stolicę księstwa mazowieckiego [[Płock]] i spalił tamtejszą katedrę. Postawiło to w bardzo niekorzystnym położeniu zakon, który po wcieleniu braci dobrzyńskich nieopatrznie przejął bez zgody Konrada przekazaną tym ostatnim ziemię dobrzyńską. Zaostrzyło to reakcję Konrada, który odebrał zakonowi wszystkie nadane ziemie. Dlatego Krzyżacy postarali się u cesarza [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II]], aby wydał im w 1235 rokutak tzw.zwaną [[Złota Bullabulla z Rimini|„Złotą Bullę”bullę”]] (antydatowaną na 1226), która potwierdzała nadanie Krzyżakom ziemi chełmińskiej oraz michałowskiej, jednak nie jako lenna Konrada mazowieckiego, ale jako suwerennych właścicieli dzielnicy. Złota Bullabulla dostarczyła argumentów legatowi papieskiemu, które pozwoliły na obronę zakonu w sporze z Konradem mazowieckim. Dzięki temu udało się legatowi papieskiemu Wilhelmowi z Modeny doprowadzić w dniu 19 października 1235 do zawarcia ugody Konrada z władzami zakonu. Zgodnie z jej treścią Konrad powtórnie przekazał Krzyżakom ziemię chełmińską, michałowską i okręg [[Nieszawa|nieszawski]], natomiast zakon zwrócił Konradowi ziemię dobrzyńską.

Od 1230 do 1242 zakon krzyżacki, dzięki posiłkom przysyłanym przez Fryderyka II oraz wsparciu [[rycerstwoRycerstwo|rycerstwa]] z [[Niemcy|Niemiec]], [[Pomorze|Pomorza]] i [[Mazowsze|Mazowsza]] zdołał zająć [[Prusy Górne]], czyli tereny do rzeki [[Pasłęka|Pasłęki]] (dawna [[Pomezania]] i [[Pogezania]]). System podboju polegał na budowaniu [[twierdzaTwierdza|twierdz]] wzdłuż [[Wisła|Wisły]] i [[Zalew Wiślany|Zalewu Wiślanego]], a następnie posuwaniu się w głąb lądu Prus. Po podboju Pomezanii i Pogezanii zakonowi udało się zdobyć tereny nad Zalewem Wiślanym, w północnej nadmorskiej części [[Warmia|Warmii]], które miały być punktem wyjścia do podboju [[Prusy Dolne|Prus Dolnych]].

Sukcesy zakonu spowodowały wybuch [[I powstanie pruskie|I powstania Prusów]], których niespodziewanie poparł książę pomorski [[Świętopełk II Wielki|Świętopełk II]], wypowiadając wojnę Krzyżakom w 1242 roku. W związku z porwaniem przez zakonników jego syna [[MściwójMściwoj II|Mściwoja]], książę Świętopełk podpisał pokój na Kowalowym Ostrowie w 1248, na mocy którego m.in.między innymi utracił na rzecz Krzyżaków gród [[Zantyr]] i [[Pień (województwo kujawsko-pomorskie)|Pień]] oraz prawo pobierania od nich cła. Zdecydowało to o klęsce powstania i zmusiło Prusów do podpisania w 1249 [[Układ w Dzierzgoniu|układu]] w [[Dzierzgoń|Dzierzgoniu]]. Prusowie uznali władzę zwierzchnią zakonu i przenieśli się według jego postanowień za Pasłękę. Świeżo zdobyte tereny zakonne zostały skolonizowane przez chłopów sprowadzanych z Mazowsza, [[Śląsk|Śląska]]a i [[Królestwo Niemieckie|Niemiec]].

Drugi etap podboju Prusów zaczął się w rok po układzie w [[Dzierzgoń|Dzierzgoniu]], kiedy to zakon podjął jednorazową kampanię zdobycia [[Prusy Dolne|Dolnych Prus]] i [[Sambia (kraina historyczna)|Sambii]], co było możliwe dzięki wsparciu króla Czech [[Przemysł Ottokar II|Przemysła Ottokara II]]. Na cześć tego króla główna siedziba zakonu w Dolnych Prusach została nazwana [[Kaliningrad|Królewcem]].

W 1260 wybuchło kolejne [[II powstanie pruskie]] wspierane przez [[LitwaWielkie Księstwo Litewskie|litewskiego]] wielkiego księcia [[Mendog]]a i pozostałe, niepodbite plemiona Prusów i [[Jaćwingowie|Jaćwingów]]. Litwini najechali też sprzymierzone z zakonem [[Mazowsze]]. Dzięki ogłoszeniu przez papieża [[Klemens IV|Klemensa IV]] nowej [[wyprawy krzyżowe|wyprawy krzyżowej]] do Prus przybyło rycerstwo z całej Europy. Przewaga militarna oraz sprawdzona technika budowania [[Twierdza|twierdz]] sprawiła, że trwającą kilkanaście lat wojnę podjazdową zwyciężyli w 1274 Krzyżacy oraz ich sojusznicy z [[Polska|Polski]], [[Czechy|Czech]] i [[Niemcy|Niemiec]].

W trakcie walk powstała na terenie Prus świetnie zorganizowana sieć [[Zamek krzyżacki|zamków]] i twierdz, wokół których zaczęły powstawać rolniczo–leśnerolniczo-leśne [[Latyfundium|latyfundia]] zarządzane przez rycerzy zakonnych.