|
|grafika =
|opis grafiki =
|data urodzenia = [[23 listopada]] [[1882]]
|miejsce urodzenia = [[Ulanów]]
|imię przy narodzeniu =
|data śmierci = [[11 stycznia]] [[1967]]
|miejsce śmierci = [[Warszawa]]
|przyczyna śmierci =
}}
[[Plik:Arnold Szyfman monument.JPG|thumb|240px|Nagrobek Arnolda Szyfmana]]
[[Plik:Tablica Arnold Szyfman hol Teatru Polskiego w Warszawie.JPG|thumb|240px|Tablica upamiętniająca Arnolda Szyfmana w holu Teatru[[Teatr PolskiegoPolski w Warszawie|Teatru Polskiego]]]]
'''Arnold Szyfman''', właściwie '''Arnold Zygmunt Stanisław Schiffmann''' (ur. [[23 listopada]] [[1882]] w [[Ulanów|Ulanowie]], zm. [[11 stycznia]] [[1967]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – [[Polacy|polski]] [[reżyser]], dramaturg i dyrektor teatrów.
== Życiorys ==
Urodził się w [[Ulanów|Ulanowie]] w rodzinie [[Żydzi|żydowskiej]]. W 1901 r. zdał maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego (obecnie [[II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie|II Liceum Ogólnokształcące]]) w Krakowie. Po maturze, w latach 1902-19051902–1905, studiował na [[Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego|Wydziale Filozofii]] [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]]. W latach 1903-19041903–1904 dodatkowo studiował na uniwersytecie w [[Berlin]]ieBerlinie. W maju 1906 roku uzyskał stopień [[doktor (stopień naukowy)|doktora]] [[filozofia|filozofii]] za rozprawę ''Analiza psychologiczna woli''. W latach 1906-19081906–1908 współpracował z tygodnikiem ''[[Świat (tygodnik 1906-1939)|Świat]]''. Już w dzieciństwie zachwycił go teatr, na studiach zaczął pisać sztuki. Jedną z nich – ''Fifi'' – wystawił w [[1906]] w [[Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie|Teatrze Miejskim w Krakowie]] [[Ludwik Solski]]. W 1907 roku napisał komedię polityczną ''Pankracy August I'', której nigdy nie wystawiono. W [[Kraków|Krakowie]] stworzył także własny teatrzyk ''Figliki'', który już po miesiącu zbankrutował.
W 1908 roku, za ukochaną aktorką [[Maria Przybyłko-Potocka|Marią Przybyłko-Potocką]] (wgwedług niektórych źródeł była jego żoną), przeprowadził się do Warszawy. W 1909 w restauracji ''Oaza'' przy ulicy Wierzbowej otworzył pierwszy w Warszawie kabaret literacko-artystyczny [[Momus (kabaret)|Momus]], który prowadził do marca 1910 r. W tym samym roku przyjął [[chrzest]] w [[Kościół łaciński|obrządku rzymskokatolickim]].
Z jego inicjatywy w 1909 r. rozpoczęto budowę [[Teatr Polski w Warszawie|Teatru Polskiego w Warszawie]], który zainaugurował działalność w 1913 roku. Stanowisko dyrektora teatru pełnił do lipca 1915 oraz w latach 1918-19391918–1939. Zgromadził w nim znakomity zespół artystyczny. WarszawskaTa warszawska scena na skarpie mogła wówczas poszczycić się największymi sławami aktorskimi, doskonałymi scenografami i wybitnymi reżyserami, którzy ukształtowali oblicze polskiego teatru w XX wieku. W Teatrze Polskim reżyserowali przede wszystkim [[Józef Sosnowski (aktor)|Józef Sosnowski]], [[Aleksander Zelwerowicz]], a także później [[Leon Schiller]], sam Szyfman rzadziej parał się inscenizacją, jednak stworzył na swojej scenie liczne spektakle, m.in.między innymi otwierającego jej działalność ''[[Irydion (dramat)|Irydiona]]'' [[Zygmunt Krasiński|Zygmunta Krasińskiego]].
Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w trakcie kampanii wrześniowej, jego mieszkanie w Warszawie zostało doszczętnie zniszczone<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Artyści, ofiary wojny | czasopismo = [[Warszawski Dziennik Narodowy]] | wolumin = 265 | strony = 2 | data = 5 października 1939 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/106387}}</ref>. Podczas okupacji ukrywał się w Warszawietym mieście pod przybranym nazwiskiem. Po wyzwoleniu Warszawy przystąpił do odbudowy życia teatralnego stolicy. OdW sierpniasierpniu 1945 roku objął stanowisko dyrektora Teatru Polskiego. W 1948 r. został odznaczony z okazji 40-lecia pracy zawodowej i odwołany ze stanowiska dyrektora Teatru Polskiego. W 1950 r., w wieku 68 lat, został dyrektorem [[Teatr Wielki w Warszawie|Teatru Wielkiego]] w budowie. Także w to przedsięwzięcie zaangażował się bez reszty, nie zrezygnował z niego nawet wtedy, gdy w 1954 r. po raz kolejny wrócił do Teatru Polskiego.
Arnold Szyfman pisał [[recenzja|recenzje]], [[artykuł prasowy|artykuły]], [[polemika|polemiki]] i sprawozdania, które publikował na łamach czasopism poświęconych teatrowi, m.in.między innymi w ''[[Teatr (czasopismo)|Teatrze]]'' i ''[[Pamiętnik Teatralny|Pamiętniku Teatralnym]]''. Jego innowacje w zakresie inscenizacji, reżyserii, scenografii i gry aktorskiej zreformowały polską sztukę teatralną. ▼Zmarł w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Malczewski (red.) | imię = Juliusz Jerzy | tytuł = Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w | wydawca = Wydawnictwo Sport i Turystyka | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 53 | isbn = 83-217-2641-0}}</ref>. ▼
▲Zmarł w Warszawie. Został pochowany w Aleialei Zasłużonychzasłużonych na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach| Cmentarzucmentarzu Wojskowym na Powązkach]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Malczewski (red.) | imię = Juliusz Jerzy | tytuł = Cmentarz Komunalnykomunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie | wydawca = Wydawnictwo Sport i Turystyka | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 53 | isbn = 83-217-2641-0}}</ref>.
▲Arnold Szyfman pisał [[recenzja|recenzje]], [[artykuł prasowy|artykuły]], [[polemika|polemiki]] i sprawozdania, które publikował na łamach czasopism poświęconych teatrowi, m.in. ''[[Teatr (czasopismo)|Teatrze]]'' i ''[[Pamiętnik Teatralny|Pamiętniku Teatralnym]]''. Jego innowacje w zakresie inscenizacji, reżyserii, scenografii i gry aktorskiej zreformowały polską sztukę teatralną.
== Odznaczenia ==
W 1935 r. został odznaczony Złotym [[Wawrzyn Akademicki|Wawrzynem Akademickim]] [[Polska Akademia Literatury|Polskiej Akademii Literatury]] ''za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej''<ref>Rocznik Polskiej Akademii Literatury, Warszawa 1937, s. 256.</ref>.
Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 16 stycznia 1946 został odznaczony [[Krzyż Zasługi|Złotym Krzyżem Zasługi]] ''w uznaniu wielkich zasług, położonych przy odbudowie gmachu Teatru Polskiego w Warszawie i wskrzeszeniu jego artystycznej działalności''<ref>{{Monitor Polski|1946|28|48}}.</ref>.
== Upamiętnienie ==
* Tablicatablica w holu Teatru Polskiego w Warszawie
* Kamieńkamień pamiątkowy w Ulanowie
* Ulicaulica Arnolda Szyfmana w Warszawie
== Przypisy ==
| 