Renesans: Różnice pomiędzy wersjami

W okresie renesansu dominującą literaturą była literatura włoska. W niej nowy kierunek rozwinął się o wiele wcześniej niż w innych krajach. Za prekursora literackiego renesansu uważa się [[Dante Alighieri|Dantego]], który podniósł język włoski do rangi języka kulturalnego, mimo że jest on największym poetą dojrzałego średniowiecza. Najwybitniejszym lirykiem był [[Francesco Petrarca]], tworzący w XIV wieku, gdy na innych terenach trwało jeszcze literackie średniowiecze. Poezje liryczne pisał rzeźbiarz i malarz [[Michał Anioł|Michał Anioł Buonarroti]]. Największymi twórcami epiki byli [[Ludovico Ariosto]], autor ''[[Orland szalony|Orlanda szalonego]]'' i [[Torquato Tasso]], autor ''[[Jerozolima wyzwolona|Jerozolimy wyzwolonej]]''. Do głosu zaczęły dochodzić piszące kobiety, z których najsłynniejsza była przyjaciółka Michała Anioła [[Vittoria Colonna]]. Prozę rozwijali [[Baldassare Castiglione]], [[Giorgio Vasari]] i [[Benvenuto Cellini]], słynny rzeźbiarz i złotnik. Aktywny na polu poezji i prozy był [[Pietro Aretino]]. Inspiracje włoskie były podejmowane w innych krajach. W Portugalii działali [[Francisco de Sá de Miranda]]<ref name="Encyclopaedia Britannica">{{Cytuj stronę |url = https://www.britannica.com/biography/Francisco-de-Sa-de-Miranda |tytuł = Francisco de Sá de Miranda, Portuguese author |opublikowany = Encyclopaedia Britannica |język = en |data dostępu = 2017-06-20}}</ref>, [[Gil Vicente]] i [[Luís de Camões|Luís Vaz de Camões]], we Francji [[Pierre de Ronsard]], [[Clément Marot]] i [[François Rabelais]], zaś w Anglii [[Tomasz More|Thomas More]], [[Thomas Wyatt]], [[Henry Howard (3. hrabia Surrey)|Henry Howard]], [[Edmund Spenser]] i [[Philip Sidney]]. W Hiszpanii największą indywidualnością był [[Miguel de Cervantes]], autor [[Don Kichot (powieść)|Don Kichota]] i cyklu [[Nowele przykładne]]. Wybitnym epikiem okazał się [[Alonso de Ercilla y Zúñiga]], autor eposu ''Araukana''. We wszystkich niemal krajach rozkwitła [[sonetystyka]], jak również wielka epika [[Oktawa (literatura)|oktawą]]. Renesans był również właściwym początkiem literatury w języku polskim. Bujnie się też rozwijała literatura chorwacka tworzona w [[Dubrownik]]u. W tym niepodległym mieście działał [[Marin Držić]], autor dramatu Dundo Maroje. Natomiast na Węgrzech pisał wybitny liryk [[Bálint Balassi]]. W okresie renesansu ewoluowała teoria literatury. Jednym z jej przedstawicieli był francuski filolog [[Joseph Scaliger|Joseph Justus Scaliger]].

W Niderlandach dojrzałego Renesansu rozwija się przede wszystkim filozofia społeczna, przeważnie oparta na odrodzonym stoicyzmie. Kluczową postacią jest tu [[Erazm z Rotterdamu]], [[irenizm|irenistyczny]] teolog i wybitny filolog. Humanizm Erazma odnosi się także do jego teologii – podkreślał, że [[Biblia|Pismo Święte]] należy komentować, posługując się wiedzą historyczno-filologiczną, w szczególności znajomością Ojców Kościoła, a nawet filozofii pogańskiej. To szczególne podkreślenie roli Pisma Świętego zbliżało go do protestantyzmu, zarazem jednak podkreślenie konieczności znajomości Ojców oddalało go od protestanckiej zasady ''[[sola scriptura]]''. Erazm propagował nie tylko Biblię, ale też dorobek literacko-filozoficzny starożytności – przełożył z greki ''Nowy Testament'' i zebrał według własnego klucza myśli mędrców starożytności w ''Adagiach''. Jego stoicyzm przejawia się w niechęci do mistyki i utożsamieniu chrześcijaństwa z praktykowaniem cnót indywidualnych rozumianych właśnie w duchu stoickim. Był typowym kosmopolitycznym humanistą renesansowym północnej Europy, posiadał bogatą bibliotekę, szeroką wiedzę erudycyjną, przyjaźnił się z wieloma uczonymi z różnych krajów, np. ze [[TomaszThomas More|św. Tomaszem Morusem]] czy [[Jan Łaski (młodszy)|Janem Łaskim]].