|
== Odkrycie ==
Ötzi został znaleziony na wysokości 3210 m [[n.p.m.]] przez dwoje niemieckich turystów, [[Helmut Simon|Helmuta Simona]] i jego żonę Erikę, 19 września 1991 roku. Uznali oni, że ciało należy do zmarłego tragicznie turysty. Wiek Ötziego [[datowanie|datowano]] dopiero podczas badań w [[Innsbruck]]u. Obecnie Ötzi znajduje się w Museo Archeologico dell’Alto Adige (muzeum archeologicznym Górnej Adygi) w [[Bolzano]] we Włoszech.
== Opis ==
[[Plik:Oetzi the Iceman Rekonstruktion 1.jpg|thumb|200px|Rekonstrukcja wyglądu „człowieka lodu”]]
Przeprowadzone analizy wykazały, że miał około 160 cm wzrostu, ważył około 50 kg<ref>„Człowiek lodu zyskał twarz”, „Angora” nr 13, 27 III 2011</ref> i zmarł mając 40–53 lat. Był szatynem, prawdopodobnie miał brązowe oczy, [[Grupy krwi|grupę krwi]] „0” i możliwe, że cierpiał na [[Nietolerancja laktozy|nietolerancję laktozy]]<ref name="Rp.pl_20120229">{{cytuj stronę|url=http://www.rp.pl/artykul/830906-Genetyczne-predyspozycje-do-choroby-wiencowej-Czlowieka-Lodu.html|tytuł=Sercowiec z epoki kamienia|opublikowany=[[Rzeczpospolita (gazeta)|Rzeczpospolita.pl]]|autor=Krzysztof Kowalski|język=pl|data=2012-02-29}}</ref><ref name="Keller-2012">{{Cytuj pismo | nazwisko = Keller | imię = A. | nazwisko2 = Graefen | imię2 = A. | nazwisko3 = Ball | imię3 = M. | nazwisko4 = Matzas | imię4 = M. | nazwisko5 = Boisguerin | imię5 = V. | tytuł = New insights into the Tyrolean Iceman's origin and phenotype as inferred by whole-genome sequencing | czasopismo = Nat Commun | wolumin = 3 | numer = | strony = 698 | miesiąc = | rok = 2012 | doi = 10.1038/ncomms1701 | pmid = 22426219}}</ref>.
Na ciele stwierdzono 61 [[tatuaż]]y, niektóre z nich były zlokalizowane w miejscach uważanych za ''punkty [[akupunktura|akupunktury]]'' dla chorób, na które cierpiał (zmiany zwyrodnieniowe stawów i bóle brzucha wywołane zakażeniem ''[[Włosogłówka|Trichuris trichiura]]'')<ref>Deter-Wolf, Aaron; Robitaille, Benoît; Krutak, Lars; Galliot, Sébastien (February 2016). "The World's Oldest Tattoos". Journal of Archaeological Science:Reports 5: 19–24. [[doi:10.1016/j.jasrep.2015.11.007]].</ref>. Ostatnim posiłkiem, który spożył było mięso [[jeleń|jelenia]] i [[kozica|kozicy]], roślinne korzonki, owoce i ziarna, które najprawdopodobniej zostały spożyte w formie chleba.
Kolejne badania mumii przeprowadzone przez zespół dra Alberta Zinka, antropologa z niemieckiego Uniwersytetu Eberharda Karola w [[Tybinga|Tybindze]] wskazują, że Ötzi mimo stosunkowo młodego wieku miał genetyczne predyspozycje do [[Choroba niedokrwienna serca|choroby wieńcowej]] i cierpiał na [[Miażdżyca|arteriosklerozę]]. Ustalono, iż nie prowadził siedzącego trybu życia, nie miał nadwagi, nie cierpiał z głodu, a jego dieta była zrównoważona; mimo to zagrażały mu choroby serca i układu krążenia.
Niemieccy naukowcy wykryli u niego też bakterie z rodzaju ''Borrelia'', wywołujące [[Borelioza|boreliozę]]. Jest to najstarszy poznany ślad tej infekcji, spowodowanej przez [[Kleszcz pospolity|kleszcze]].
Po badaniach genetycznych naukowcy stwierdzili, że jego linia pokrewieństwa prawdopodobnie wygasła, uznaje się, że wśród populacji Europy kontynentalnej nie można spotkać już jego krewnych, ale zapewne można wśród starych, żyjących w stosunkowo dużej izolacji w ciągu ostatnich pięciu tysięcy lat, populacji [[Sardynia|Sardynii]] i [[Korsyka|Korsyki]]<ref name="Rp.pl_20120229"/>. W październiku 2013 roku podano informację o możliwych krewnych zstępnych Ötziego w Tyrolu<ref name=Kopalnia>{{cytuj stronę|url=http://kopalniawiedzy.pl/Otzi-czlowiek-lodu-mezczyzni-spokrewnieni-Tyrol-haplogrupa-G,19003|tytuł=Wskazano 19 Tyrolczyków spokrewnionych z Ötzi|data=11 października 2013|autor=Anna Błońska|opublikowany=kopalniawiedzy.pl|data dostępu=22 listopada 2013|język=pl}}</ref><ref name=FoxNews>{{cytuj stronę|url=http://www.foxnews.com/science/2013/10/14/living-relatives-iceman-mummy-found/|tytuł=Living relatives of iceman mummy found|data=14 października 2013|autor=Rossella Lorenzi|opublikowany=Fox News|data dostępu=22 listopada 2013|język=en}}</ref>.
W lutym 2011 roku poinformowano o przeprowadzeniu rekonstrukcji twarzy mumii za pomocą metod stosowanych w kryminalistyce<ref>{{cytuj stronę|url=http://wiadomosci.onet.pl/nauka/zrekonstruowano-twarz-mumii-sprzed-5-tys-lat,1,4195904,wiadomosc.html|tytuł=Zrekonstruowano twarz mumii sprzed 5 tys. lat|opublikowany=Onet.pl|autor=KLe/PAP|data=28 lutego 2011|data dostępu=22 listopada 2013|język=pl}}</ref>.
Ötzi ubrany był w skóry, które pochodziły od niedźwiedzia, kozicy i jelenia, miał buty i skarpety splecione z miękkich traw i łyka. Posiadał plecak, torbę z kory brzozowej, [[kołczan]] w nim 14 strzał w tym 8 [[Kalina (roślina)|kalinowych]] reszta [[Dereń|dereniowych]], ponad półmetrową [[ciupaga|ciupagę]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.iceman.it/en/node/277|tytuł=The Axe|opublikowany= Ötzi – South Tyrol Museum of Archaeology|data dostępu=22 listopada 2013|język=en}}</ref> w rozwidlonym drzewcu [[Cis (roślina)|cisowej]] laski, której miedziane wyklepane ostre ostrze sklejała brzozowa smoła i mocowały rzemienie; nóż z [[krzemień|krzemienia]] i długi na 1,82 metra niedokończony [[Łuk (broń)|łuk]]. Znaleziono przy nim także hubę [[białoporek brzozowy|porka brzozowego]] (''Piptoporus betulinus''), która do dzisiejszych czasów jest używana w medycynie ludowej do leczenia dolegliwości żołądkowych – mógłby to być najstarszy przypadek udowodnionego zastosowania substancji leczniczej. Bardziej prawdopodobne jest jednak używanie huby do rozpalania ognia lub jako opatrunek<ref>{{cytuj stronę|url=http://survival.strefa.pl/oetzi.htm|tytuł=ÖTZI (OETZI) – człowiek lodu|opublikowany=Survival.strefa.pl|data dostępu=22 listopada 2013|język=pl}}</ref>.
Ötzi zmarł najprawdopodobniej w wyniku ran odniesionych w walce z innymi ludźmi, w tym rany pochodzącej od strzały. Naukowcy w ranach odkryli czerwone krwinki jak również [[fibryna|fibrynę]], końcowy produkt procesu krzepnięcia krwi, która jest obecna w świeżych ranach, potem niknie. Świadczy to o tym, że Ötzi zmarł szybko po zranieniu<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rp.pl/artykul/869648-Krew-zachowana-w-ranie-sprzed-5300-lat.html|tytuł=Krew zachowana w ranie sprzed 5300 lat|opublikowany=Rzeczpospolita.pl|autor= Krzysztof Kowalski |język=pl|data= 2012-05-03}}</ref>.
Po odkryciu stał się atrakcją turystyczną (w pobliżu miejsca jego odnalezienia ustawiono pomnik, zaś mumia została wystawiona w muzeum), przyczyną spektakularnego procesu sądowego oraz sporu pomiędzy władzami przygranicznych regionów [[Austria|Austrii]] i [[Włochy|Włoch]].
== Procesy ==
|
