Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami

|funkcja świątyni = kościół konwentualny [[Zakon Braci Mniejszych|franciszkanów]]

|adres = [[Plac Wszystkich Świętych w Krakowie|pl. Wszystkich Świętych]] 5<br />[[Ulica Franciszkańska w Krakowie|ul. Franciszkańska]] 2

|tytuł świątyni = [[bazylika mniejsza]]

W roku 1236 lub [[1237]] książę [[Henryk II Pobożny|Henryk Pobożny]] sprowadził franciszkanów z [[Praga|Pragi]]. Fundatorem kościoła był książę [[Bolesław V Wstydliwy]], który został tam pochowany wraz z siostrą [[Błogosławiona Salomea|bł. Salomeą]]. Zostali tu też pochowani synowie [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]] (Stefan i Władysław).

Pierwotny kościół najprawdopodobniej był zbudowany na planie krzyża greckiego (równoramiennego) z wieżą na przecięciu naw. Budulcem była cegła (z dodatkiem kamiennych detali). Ok. 1260-1270 dobudowano do niego zakrystię. W [[1269]] roku kościół konsekrowano pod wezwaniem św. [[Franciszek z Asyżu|Franciszka z Asyżu]]. W 1. połowie XV wieku kościół znacznie rozbudowano: przedłużono prezbiterium (1401) o dwa przęsła i zamknięto je trójboczną apsydą, następnie przebudowano korpus kościoła (1420-36), stawiając dwunawową, asymetryczną halę. Nawy zostały połączone arkadami. Węższą, północną nawę nazwano kaplicą Bożego Ciała (obecnie jest to Kaplica Męki Pańskiej). Przy północnej ścianie przedłużonego prezbiterium wzniesiono kaplicę cechu cieśli i murarzy (od 1673 roku pod wezwaniem bł. Salomei). Tak rozbudowaną świątynię ponownie konsekrował w 1436 kardynał Zbigniew Oleśnicki. W 1462 roku świątynię strawił pożar, w 1465 zawaliła się wieża, a w 1476 miał miejsce kolejny pożar. W [[1563]] r. przed wejściem do kościoła od strony wylotu [[ulica Bracka w Krakowie|ul. Brackiej]] wzniesiono wieżę-dzwonnicę. Była to budowla obszerna, dosyć wysoka, murowana z kamienia i cegły. Ustawiona na rzucie kwadratu dzwonnica w dolnej części miała cztery bramy, z których północna wychodziła na ul. Bracką, południowa wiodła do kościoła, a wschodnia i zachodnia prowadziły na przykościelny cmentarz. Nad sklepionymi przejściami, na drugiej kondygnacji wieży, umieszczono cztery duże okna (po jednym w każdej z czterech ścian). W jednym z okien zawieszono niewielki dzwonek „za konających”. Trzecia kondygnacja także posiadała cztery okna, a ponadto znajdował się tam – od strony ul. Brackiej – żelazny ganek (malowany i złocony), przeznaczony dla orkiestry grającej podczas rozmaitych uroczystości. Na tym poziomie dzwonnicy umieszczony był również wielki dzwon kościelny, do którego rozkołysania potrzebnych było aż czterech ludzi. Szczyt wieży ozdobiony był kopulastym [[hełm (architektura)|hełmem]] obitym miedzianą blachą. Został on wykonany staraniem o. M. Modesta Wybranowskiego, gwardiana konwentu, w [[1645]] r. (Dzwonnica została zburzona w [[1816]]). W 1655 r. kościół spłonął po raz kolejny. Odbudowano go dzieląc wnętrze na nawę główną i kaplicę (obecnie Męki Pańskiej). Wnętrza odtworzono w stylu barokowym. W 1816 r. zburzono mur otaczający dawny przykościelny cmentarz<ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Nie istniejące budowle Krakowa. Dzwonnica kościoła Franciszkanów'', „Echo Krakowa”, 236 (13548) 1991.</ref>. Największe nieszczęście dla kościoła stanowił [[Pożar Krakowa w 1850 roku|pożar w 1850 roku]]. Spłonęła wtedy znaczna część świątyni. Zaraz po pożarze przystąpiono do restauracji kościoła. Pracami tymi zajmowali się Teofil Żebrawski i Antoni Stacherski pod kierunkiem [[Karol Kremer|Karola Kremera]]. Pod koniec XIX wieku prace restauracyjne prowadzili [[Władysław Ekielski]] (w prezbiterium) i [[Karol Knaus]] (w nawie głównej).

Główny ołtarz wykonali Edward i Zygmunt Stehlikowie w 1861 r. (fundacja Zofii Potockiej). W ołtarzu znajduje się obraz Gerharda Flatza z trzeciej ćwierci XIX wieku ''Gloria św. Franciszka''. Między stallami a balustradą ołtarzową umieszczona jest płyta wykonana w 1871 roku według projektu [[Jan Matejko|Jana Matejki]] ukazująca sylwetkę księcia [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]]. W oknach 5 witraży wykonanych według projektu [[Stanisław Wyspiański|Stanisława Wyspiańskiego]] ukazujących żywioły oraz postaci św. Franciszka i bł. Salomei. Na ścianach polichromie autorstwa Wyspiańskiego (w tym 4 figuralne: z prawej ''Matka Boża z Dzieciątkiem'', oraz ''Caritas'', z lewej ''Św. Michał Archanioł'' i ''Strącenie zbuntowanych aniołów'') oraz obrazy [[Władysław Rossowski|Władysława Rossowskiego]] ukazujące epizody z dziejów franciszkanów. Przy ścianach neogotyckie [[stalle]], a na posadzce mosiężna płyta nad kryptą, w której w latach 1269-1630 spoczywała trumna z ciałem [[Błogosławiona Salomea|bł. Salomei]].

=== [[Błogosławiona Salomea|Błogosławionej Salomei]] ===

W kaplicy [[Błogosławiona Salomea|Błogosławionej Salomei]] (zwanej do 1673 kaplicą Ciesielską) znajdują się szczątki błogosławionej. W 2 poł. XVII wieku postawiono tam nowy ołtarz z marmuru i alabastru z posągami m.in. księcia Bolesława Wstydliwego i jego matki księżnej Grzymisławy oraz z obrazem wyobrażającym wizję bł. Salomei. W niszy obok ołtarza umieszczona jest trumienka zawierająca kości księcia Bolesława Wstydliwego. Na ścianach polichromia wykonana przez Józefa Mikulskiego i Franciszka Górskiego pod koniec XIX wieku.

Przed kościołem znajduje się pomnik kardynała [[Adam Stefan Sapieha|Adama Stefana Sapiehy]] (dłuta [[August Zamoyski|Augusta Zamoyskiego]], ustawiony w 1976). Od [[1595]] roku przy klasztorze działa [[Arcybractwo Męki Pańskiej]], a nieopodal znajduje się [[WSD Franciszkanów w Krakowie|Wyższe Seminarium Duchowne Franciszkanów (OFMConv)]].