Jakub Mortkowicz: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Lowdown (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
→‎Życiorys: drobne redakcyjne
Linia 24:
Pochodził z rodziny [[Żydzi|żydowskiej]], jego ojcem był Eliasz Mortkowicz. Ukończył gimnazjum w [[Radom]]iu. Studiował w [[Monachium]], [[Bruksela|Brukseli]] i [[Antwerpia|Antwerpii]]. W Antwerpii ukończył Akademię Handlową i działał w Stowarzyszeniu Studentów Polaków i Związku Młodzieży Socjalistycznej. Powróciwszy do kraju podjął pracę w banku [[Hipolit Wawelberg|Hipolita Wawelberga]]. Kontynuował działalność socjalistyczną i związał się z [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]]. Za działalność socjalistyczną polegającą m.in. na kolportażu nielegalnej prasy został aresztowany w 1899. Przebywał w X pawilonie Cytadeli Warszawskiej i został na kilka miesięcy zesłany na Kaukaz. Po powrocie z zesłania, w [[1903]] r., został z Henrykiem Lindenfeldem współwłaścicielem wydawnictwa ''G. Centnerszwer i Ska''. Wkrótce spłacił wspólnika i z [[Teodor Toeplitz (1875-1937)|Teodorem Toeplitzem]] założył przedsiębiorstwo wydawniczo-księgarskie ''Mortkowicz Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie Sp. Akc.'', które w kolejnych latach kilkakrotnie zmieniało nazwę (''Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza'', ''Księgarnia Mortkowicza'', ''Drukarnia Naukowa Towarzystwa Wydawniczego''). Spółka działała w Warszawie i [[Kraków|Krakowie]], zakończyła działalność w [[1950]]. Tylko pomiędzy rokiem 1903 a 1931 nakładem wydawnictwa ukazało się 705 pozycji. J. Mortkowicz był współzałożycielem przedsiębiorstwa ''[[Ruch (przedsiębiorstwo)|Ruch]]'', które w połowie lat 30. dysponowało jako jedyne w Polsce ogólnokrajową siecią kolportażu prasy. Popełnił samobójstwo, ponieważ jego przedsiębiorstwo zbankrutowało i był ścigany przez wierzycieli{{fakt|data=2010-12}}. W pozostawionym liście pożegnalnym napisał m.in.: "Nie byłem kupcem i nie umieram jako kupiec".
 
Położył doniosłe zasługi na rzecz kultury polskiej, której był entuzjastą. Był wydawcą wielu słynnych polskich pisarzy i poetów, m.in. Marii Dąbrowskiej (wypłacał jej zaliczki, aby mogła kontynuować pracę nad Nocami i Dniami), [[Stefan Żeromski|Stefana Żeromskiego]] (propagował jego twórczość także poprzez wznowienia oraz przekłady na języki obce), Leopolda Staffa (opublikował 19 tomów pism [[Leopold Staff|Staffa]]), [[Julian Tuwim|Juliana Tuwima]], [[Janusz Korczak|Janusza Korczaka,]] i [[Bolesław Leśmian|Bolesława Leśmiana]]. W latach 1904-1912 zorganizował wydanie prawie wszystkich dzieł [[Friedrich Nietzsche|Nietzschego]]; w pracach nad nim wzięli udział najznamienitsi ówcześni twórcy, jak poeta [[Leopold Staff]], prozaik [[Wacław Berent]] oraz grafik [[Franciszek Siedlecki]]. Jako wydawca bądź mecenas wspierał wielu innych artystów (szczególnie twórców [[Młoda Polska|młodopolskich]]), promując światowy kanon literacki w Polsce, a sztukę polską na arenie międzynarodowej.
 
W 1928 został odznaczony [[Order Odrodzenia Polski|Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Odznaczenia orderem Polonia Restituta | czasopismo = [[Kurier Warszawski (dziennik)|Kurier Warszawski]] | wolumin = Nr 134 | strony = 16 | data = 15 maja 1928 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/213372}}</ref>.