Bank Polski (Królestwo Polskie): Różnice pomiędzy wersjami

Częścią planu naprawy gospodarki i finansów Polski było powołanie w 1825 r. przez Druckiego-Lubeckiego [[Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim|Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego]], które miało udzielać pożyczek polskim ziemianom. Trzy lata później udało mu się zaś doprowadzić do powstania Banku Polskiego, chociażJednocześnie rosyjski minister finansów [[Igor Kankrin]] sprzeciwiał się powołaniu w Polsce jednego, dużego państwowego banku i optował za wykorzystaniem kilku mniejszych instytucji prywatnych<ref name=":0" />. Taka postawa rosyjskiego ministra była typowa dla dużej części rosyjskiej opinii publicznej, która była zaniepokojona dynamicznym rozwojem gospodarczym Polski z powodu równoczesnej słabej sytuacji finansowej Rosji<ref name=":1" />.

O założenie Banku Polskiego Drucki-Lubecki zabiegał już od 1821 r., gdy został ministrem<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Dominika Babicz |tytuł = HISTORIA BANKOWOŚCI CENTRALNEJ W POLSCE W LATACH - PDF |data = |data dostępu = 2018-10-29 |opublikowany = docplayer.pl |url = https://docplayer.pl/4890879-Historia-bankowosci-centralnej-w-polsce-w-latach-1828-1945.html}}</ref>, a pierwszy raz wspomniał o nim w liście skierowanym do namiestnika [[Józef Zajączek|Józefa Zajączka]] w 1820 roku<ref name=":5" />. Działania Druckiego-Lubeckiego zmierzające do powołania banku obejmowały nie tylko zabieganie o zgodę na tę decyzję w Petersburgu, ale często także stosowanie metody faktów dokonanych, jak budowa siedziby banku przed jego powołaniem, częste publiczne zapowiedzi jego powołania czy powiązanie TKZ z nieistniejącym jeszcze bankiem. W prace legislacyjne nad utworzeniem banku Drucki-Lubecki zaangażował [[Ludwik Jelski|Ludwika hr. Jelskiego]], który udał się w podróż po Europie celem studiowania tamtejszych rozwiązań organizacyjnych. Jelski został potem pierwszym prezesem banku<ref name=":9">{{Cytuj |autor = Magdalena Sosnowska-Łozińska |tytuł = GENEZA, POWSTANIE I DZIAŁALNOŚĆ BANKU POLSKIEGO W LATACH 1828–1885 |czasopismo = ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO |data = 2009 |data dostępu = 2018-10-30 |wolumin = 53/2009 |url = https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/1214/Sosnowska-%C5%81ozi%C5%84ska%2C%20GENEZA%2C%20POWSTANIE%20I%20DZIA%C5%81ALNO%C5%9A%C4%86%20BANKU%20POLSKIEGO%20W%20LATACH%201828%E2%80%931885.pdf?sequence=1&isAllowed=y |język = pl}}</ref>.

W grudniu 1827 r. Drucki-Lubecki przedstawił projekt powołania banku [[Mikołaj I Romanow|Mikołajowi I]] i uzyskał jego wstępną zgodę, jednak ostateczną uzyskał dopiero po przeforsowaniu swojego zdania pod nieobecność Kankrina na forum rosyjskiego Komitetu Finansów z 20 stycznia 1828 roku<ref name=":9" />. Bank powstał na mocy dekretu króla Polski z 28 stycznia 1828 roku<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Marta Wnuczek |tytuł = Specyfika działalności Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. Stefczyka w polskim systemie bankowym |data = 2015-12-02 |data dostępu = 2018-10-26 |isbn = 9788360095379 |wydawca = Promotor |url = https://books.google.pl/books?id=U00ZCwAAQBAJ&pg=PA16&dq=Bank+Polski+kr%C3%B3lestwo+kongresowe&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjf76DxkKTeAhXGs1QKHTFECIcQ6AEIWDAK#v=onepage&q=Bank%20Polski%20kr%C3%B3lestwo%20kongresowe&f=false |język = pl}}</ref> zgodnie z art. 163 Konstytucji, co spotkało się z zarzutem niekonstytucyjności okoliczności jego utworzenia (brak udziału Sejmu) podnoszonym przez opozycję sejmową, Komisję Rządową Wyznań Religijnych i Oświecenia, a także przez [[Nikołaj Nowosilcow|Nikołaja Nowosilcowa]]. Drucki-Lubecki zdecydował się jednak na obejście Sejmu, bojąc się, że część przepisów ustawy mogłaby wywołać opór parlamentarzystów<ref name=":9" />.

Otwarto go ostatecznie 6 maja 1828 r.<ref name=":1" />, a jego statut określać miał król Polski<ref name=":0" />. Była to instytucja rządowa o własnej [[Osobowość prawna|osobowości prawnej]]<ref name=":3" />. Również król zgodnie z ustawą mianował na wniosek ministra przychodów i skarbu jego kierownictwo, złożone z prezesa, wiceprezesa i trzech dyrektorów. Członkowie zarządu kierowali poszczególnymi obszarami działalności, a prezes z mocy prawa zajmował się nadzorem nad giełdą. Organem nadzoru i kontroli nad bankiem była Komisja Umorzenia Długu Krajowego, której przewodniczył senator, a po powstaniu listopadowym [[kontroler generalny Królestwa Polskiego]]. Roczne sprawozdanie z działalności zarząd był zobowiązany za pomocą ministra przekazać Sejmowi<ref name=":6" />.