Kiełzno: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kiełzno''' – część [[ogłowie|ogłowia]]; krótki, jedno- lub dwudzielny, pałąk wkładany koniowi do pyska{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}. Wykonane są z różnych materiałów jak metal, plastik czy guma{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}. Służą do utrzymania kontroli [[jeździec|jeźdźca]] nad koniem, do utrzymania kierunku jazdy oraz ustawiania głowy konia{{odn|Konie. Zobacz, rozpoznaj...|1997}}. Wyróżnia się kilka rodzajów kiełzn: ze względu na występowanie wędzidła na wędzidłowe i bezwędzidłowe{{odn|Konie. Zobacz, rozpoznaj...|1997}}{{odn|Witek|2018}}, lub w szerszyminnym podziale{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}: [[Wędzidło|wędzidła]], [[Munsztuk (jeździectwo)|munsztuki]] i [[Pelham (jeździectwo)|pelamy]], [[kiełzno wierzchowe|kiełzna wierzchowe]] i [[kiełzno zaprzęgowe|zaprzęgowe]]{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}.

Najczęściej kiełzno składa się z dwóch połączonych ogniw (znajdują się one w pysku konia), na których końcach (poza obrębem pyska) znajdują się kółka (pierścienie). Przyczepia się do nich paski polikowe oraz wodze{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}. Często na wędzidła zakłada się gumki w celu uniemożliwienia przesuwania się kiełzna w pysku{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}} oraz kaleczeniu warg{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}. Zwykle zbudowane są ze stali nierdzewnej, ale również z gumy albo kauczuku{{clearodn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}{{odn|Konie. Zobacz, rozpoznaj...|1997|s=50}}.

Wędzidło znajduje się w pysku konia{{Odn|Vogel|1997|s=157}} powyżej języka{{odn|Konie. Zobacz, rozpoznaj...|1997}}. Umieszczone jest na bezzębnej części żuchwy konia. Poprzez ruchy wodzami jeździec przekazuje koniowi sygnały do ruchu{{Odn|Vogel|1997|s=157}}. Wędzidło jest tym delikatniejsze, im grubsze jest{{Odn|Vogel|1997|s=157}}.

Kiełzna można podzielić ze względu na wędzidło (wędzidłowe lub bezwęzidłowe), lub: [[Wędzidło|wędzidła]], [[Munsztuk (jeździectwo)|munsztuki]] i [[Pelham (jeździectwo)|pelamy]], kiełzna wierzchowe i zaprzęgowe{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}.

===== Wędzidła proste =====

===== Wędzidła łamane =====

Są to najprostsze i najczęściej używane wędzidła{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}. Do tej grupy należą: [[wędzidło zwykłe]], [[Wędzidło zawiasowe|wędzidło zawiasowe]]{{Odn|Vogel|1997|s=157}}, [[wędzidło oliwkowe]], [[wędzidło wyścigowe]], [[wędzidło z wąsami]], [[wędzidło z kluczem]] (z zabawką), [[wędzidło SM]] (stalowo-mosiężne, lub -miedzine), [[wędzidło z koralikami]], [[wędzidło dziurkowane]], [[wędzidło z łyżką]], [[wędzidło zawiasowe amerykańskie]], [[wędzidło podwójne]], [[wędzidło skręcone]] (inaczej karbowane; również jako proste) oraz [[wędzidło cygańskie]]{{odn|Konie. Zobacz, rozpoznaj...|1997}}. Wśród wędzideł łamanych wyróżnić można dodatkowo wędzidła oddziałujące również na potylicę konia: [[wielokrążek (wędzidło)|wielokrążek]] i [[wędzidło przepustowe]]{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=6}}{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=7}}{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=8}}{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=9}}.

===== Wędzidła podwójnie łamane =====

==== Kiełzna działające na zasadzie dźwigni ====

Kolejną grupę kiełzn stanowią te działające na zasadzie dźwigni{{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=10}}. Można tu wyróżnić: [[Munsztuk (jeździectwo)|munsztuk]]i (w tym [[munsztuk austriacki]] <<pruski>> i [[munsztuk Banburry]]), [[Pelham (jeździectwo)|pelam]]y (proste lub łamane; w tym [[pelampelham KimbelwickKimbelwicka|KimbelwickKimbelwicka]]){{odn|Łobos|Deszczyńska|2001|s=11}} i [[hackamore|hackamory]].

==== Kiełzna wierzchowe i zaprzęgowe ====