Kurek czerwony: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
+meryt
Linia 38:
== Taksonomia ==
[[Plik:Ichthyologie; ou, Histoire naturelle des poissons (Plate 60) (6918345270).jpg|thumb|left|''Chelidonichthys lucerna'' syn. ''Trigla hirundo'' wg rysunku M.E. Blocha z 1796]]
Po raz pierwszy gatunek naukowo opisał [[Karol Linneusz]] w 1758, w dziesiątej edycji swojej pracy pt. ''[[Systema Naturae]]'', na podstawie syntypu – skóry o długości standardowej 221 mm, przechowywanego obecnie (2018) w [[Muzeum Historii Naturalnej w Londynie]] i skatalogowanego pod numerem BMNH 1857.6.13.96. Jako miejsce typowe Linneusz wskazał [[Ocean Arktyczny|Ocean Północny]]. Nie był to jednak pierwszy opis tego gatunku, a syntyp był częścią serii zbiorów. Wcześniej pisał o nim szwedzki przyrodnik [[Peter Artedi]] w swojej pracy pt. ''Ichthyologia sive opera omnia de piscibus'', wydanej w 1738. Ostatecznie okaz trafił w posiadanie [[Laurens Theodoor Gronovius|Laurensa Theodoora Gronoviusa]], holenderskiego przyrodnika, który jego charakterystykę umieścił w jednym z zeszytów serii ''Museum ichthyologicum sistens piscium indigenarum and quorundam exoticorum'', publikowanej w latach 1754–1756. To jednak Linneusz jako pierwszy opisał gatunek zgodnie z [[Binominalne nazewnictwo gatunków|zasadą naukowego oznaczania nazwy gatunku]]{{r|Eschmeyer|Wheeler}}. W połowie XIX wieku kolekcja Gronoviusa była oferowana na aukcjach Henry’ego Phillipsa przy Bond Street w Londynie. Zbiór nabył J.E. Gray, ówczesny kustosz Departamentu Zoologii Muzeum Brytyjskiego{{r|Wheeler}}. W rodzaju ''Chelidonichthys'' kurek czerwony został umieszczony przez W.J. Richardsa w 1968 jako ''Chelidonichthys lucernus''. Jako ''Chelidonichthys lucerna'' sklasyfikowany został przez Bilecenoglu i innych w 2002{{r|Eschmeyer}}. Kod taksonomiczny według [[Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa|FAO]] – 1780200302{{r|FAO}}.
 
== Rozmieszczenie i środowisko ==
[[Plik:Chelidonichthys lucerna WBRF CEND0313 MP12 STN 12 A1 018.jpg|thumb|left|Kurek czerwony na skalistym dnie kanału La Manche]]
Występuje w północnym [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]], od [[Norwegia|Norwegii]] po [[Gwinea|Gwineę]] i [[Sierra Leone]], także w morzach [[Morze Północne|Północnym]] i [[Morze Bałtyckie|Bałtyckim]], kanale [[La Manche]], morzach [[Morze Śródziemne|Śródziemnym]] i [[Morze Czarne|Czarnym]]{{r|Reichholf|fishbase}}. [[Zasięg (biogeografia)|Zasięg]] występowania ''C. lucerna'' zamyka się w obszarze 66°N–9°N, 18°W–42°E, obejmując wody Norwegii, Wielkiej Brytanii, Wyspy Man, Irlandii, Francji, Belgii, Holandii, Danii, Szwecji, Niemiec, Polski, Hiszpanii (w tym Wysp Kanaryjskich{{r|Eschmeyer}}), Gibraltaru, Portugalii (w tym Madery{{r|Wirtz}}, nieobecny jednak wokół Azorów), Włoch, Malty, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Albanii, Grecji, Turcji, Bułgarii, Rumunii, Ukrainy, Syrii, Libanu, Tunezji, Algierii, Maroka, Sahary Zachodniej, Mauretanii, Gwinei i Sierra Leone. W podziale na regiony rybołówstwa [[Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa|FAO]] (ang. ''FAO Major Fishing Areas'') gatunek notowany w regionach północno-wschodniego Atlantyku (21), środkowo-wschodniego Atlantyku (34) oraz Mórz Śródziemnego i Czarnego (37){{r|fishbase}}. W Bałtyku sporadyczny, przy wybrzeżu polskim obserwowany jeszcze rzadziej{{r|Chrzanowski|Czerniejewski}}. Jest jednym z dwóch gatunków kurkowatych, obok [[kurek szary|kurka szarego]] (''Eutrigla gurnardus''), pojawiającym się w polskich wodach{{r|Czerniejewski}}.
 
Kurek czerwony jest rybą morską{{r|fishbase}}. Prowadzi przydenny tryb życia, przy dnie mulistym, piaszczystym lub kamienistym, na głębokości od 5 do 300 m (wg innych źródeł od 20 do 318 m{{r|fishbase}}; na głębokości 318 m obserwowany był w [[Morze Jońskie|Morzu Jońskim]]{{r|Mytilineou}}). Młode osobniki bardzo często bytują w pobliżu brzegów, ze szczególnym uwzględnieniem [[ujście rzeki|ujść rzecznych]], nierzadko wpływają w strefę wody słodkiej. Mimo że jest rybą denną, bywa spotykany także w wyższych warstwach wody. Starsze osobniki widywane są również poza [[strefa przybrzeżna|litoralem]], w [[pelagial|strefie pelagialnej]], gdzie oprócz dużych zdolności pływackich jak na ryby denne, obserwowano także ich wyskoki ponad powierzchnię wody{{r|Reichholf}}. Preferuje wody o temperaturze od 8 do 24 °C{{r|fishbase}}.
Linia 49:
[[Plik:Chelidonichthys lucernus.jpg|thumb|Głowa kurka czerwonego; pod głową wyraźnie widoczne palczaste promienie płetwy piersiowej]]
[[Plik:Chelidonichthys lucernus (2).jpg|thumb|Jasno obrzeżone, duże płetwy piersiowe kurka czerwonego]]
Osiąga do 75 cm [[pomiary ryb|długości całkowitej]], zazwyczaj 25–50 cm. Wymiary przykładowego osobnika w odniesieniu do długości całkowitej: [[pomiary ryb|długość standardowa]] – 83,5%, długość ogonowa – 96,0%, długość przedanalna – 58,6%, długość przedgrzbietowa – 27,0%, długość przedbrzuszna – 17,9%, długość przedpiersiowa – 20,7%, głębokość ciała – 15,8%, długość głowy – 22,4%, średnica oka – 19,4% długości głowy{{r|fishbase}}. Ciało wydłużone, stożkowate{{r|Reichholf}} i bardziej krępe niż u [[kurek szary|kurka szarego]] (dawniej klasyfikowany wraz z kurkiem czerwonym w rodzaju ''[[kurek jeżyk|Trigla]]''{{r|Eschmeyer}}){{r|Chrzanowski}}. Głowa o profilu lekko wklęsłym, trójkątna, pokryta skostniałymi płytkami skórnymi, z pyskiem również zakończonym dwiema wysuniętymi, krótkimi płytkami{{r|FAO|Reichholf}}, wyższa niż u kurka szarego{{r|Chrzanowski}}. Reszta ciała pokryta drobnymi, gładkimi [[łuski (ryby)|łuskami]], z wyjątkiem [[linia boczna|linii bocznej]], którą to tworzy 70 łusek większych od pozostałych. Od 18 do 20 rzędów łusek powyżej linii bocznej i od 37 do 60 rzędów poniżej jej{{r|FAO}}. Dwie, blisko siebie położone [[Płetwa#Płetwy nieparzyste|płetwy grzbietowe]] – pierwsza z 8–10 promieniami twardymi, druga z 15–18 promieniami miękkimi. Na grzbiecie, wzdłuż nasady płetw grzbietowych, biegnie 24–25 małych kolców kostnych. Na pierwszym [[łuki skrzelowe|łuku skrzelowym]] od 7 do 11 wyrostków filtracyjnych{{r|FAO}}. [[Płetwa#Płetwy parzyste|Płetwy piersiowe]] duże, wachlarzowate sięgające do czwartego promienia [[Płetwa#Płetwy nieparzyste|płetwy odbytowej]]{{r|Reichholf|Rutkowicz89}}. Trzy pierwsze promienie [[Płetwa|płetw piersiowych]] są przekształcone w wolne (nie są związane błoną) i ruchliwe, palczaste wyrostki (co jest cechą charakterystyczną dla całej rodziny{{r|Rutkowicz89}}){{r|Reichholf}}. Pełnią one funkcję motoryczną, tzn. ułatwiają rybie poruszanie się po dnie, przytrzymują i stabilizują ciało, a także czuciową, przede wszystkim smakową{{r|Kilarski}}, pozwalając na sprawne wyszukiwanie pożywienia na miękkim podłożu{{r|fishbase}}. Warstwa gruczołowa naskórka tych wyrostków jest zbudowana z komórek kubkowatych wrzecionowatych, których [[cytoplazma]] wypełniona jest białkową wydzieliną zawartą w pęcherzykach{{r|Kilarski}}. Płetwa odbytowa z 14–17 promieniami miękkimi{{r|Reichholf}}. Dzięki dobrze rozwiniętemu [[pęcherz pławny|pęcherzowi pławnemu]] kurki te zdolne są do wydawania dźwięków przypominających warczenie{{r|Rutkowicz89|Radford}}. Maksymalna odnotowana waga – 6 kg{{r|fishbase}}.
 
Ubarwienie zmienne. Grzbiet od żółtego, przez intensywny czerwony, do ciemnobrązowego z poprzecznym ciemnym prążkowaniem. Boki od czerwonawych, przez pomarańczowe do żółtawych. Brzuch różowy do białawego. Płetwy piersiowe ciemnoniebieskie lub zielonkawe{{r|Reichholf|Chrzanowski}}, jasno obrzeżone, z czarnoniebieską plamą i niebieskimi punktami po stronie wewnętrznej i jasnoniebieskimi punktami po stronie zewnętrznej. Płetwy brzuszne, odbytowa i ogonowa czerwonawe{{r|Reichholf}}.
 
== Rozród ==
[[Tarło|Trze się]] w zależności od położenia geograficznego – w Morzu Śródziemnym w okresie zimowym, w kanale La Manche na początku lata{{r|Reichholf}}, w [[Mała Syrta|Zatoce Kabiskiej]] od października do maja. Niezależnie od lokalizacji w całym okresie tarłowym obserwuje się wyraźny okres szczytowy{{r|fishbase}}. W Zatoce Kabiskiej przypadał na styczeń i luty. [[Dojrzałość płciowa|Dojrzałość płciową]] również osiąga zmiennie w zależności od lokalizacji. Osobniki z Zatoki Kabiskiej dojrzewały płciowo przy średniej długości całkowitej 20,4 cm, przy czym u samic było to 21,6 cm, a u samców 19,2 cm{{r|Boudaya}}. U wybrzeży północno-zachodniej [[Walia|Walii]] dojrzałość płciową osiągały wraz ze średnią długością całkowitą równą 28,0 cm i wiekiem 2,8 lat dla obu płci, przy czym u samców było to 29,1 cm i 2,8 lata, a u samic 27,7 cm i 2,7 lata{{r|McCarthy}}. Okrągła, gładka, nielepka [[ikra]], a następnie larwy są pelagiczne{{r|Reichholf|Russell}}. Maksymalny odnotowany wiek kurka czerwonego – 15 lat{{r|fishbase}}.
 
== Odżywianie ==
Linia 83:
<ref name="Wheeler">{{Cytuj pismo | autor = A.C. Wheeler | tytuł = The Gronovius fish collection: a catalogue and historical account | czasopismo = Bulletin of the British Museum (Natural History) | wydawca = The British Museum | wolumin = 1 | strony = 185-249 | język = en | data = 1958}}</ref>
<ref name="Mytilineou">{{Cytuj pismo | autor = Chryssi Mytilineou, Chrissi-Yianna Politou, Costas Papaconstantinou, Stefanos Kavadas, Gianfranco D'Onghia, Leticia Sion | tytuł = Deep-water fish fauna in the Eastern Ionian Sea | czasopismo = Belgian Journal of Zoology | wydanie = 2 | wolumin = 135 | strony = 229-233 | język = en | data = 2005}}</ref>
<ref name="FAO">{{Cytuj stronę | url = http://www.fao.org/fishery/species/2530/en | tytuł = Species Fact Sheets: ''Chelidonichthys lucerna'' (Linnaeus, 1758) | opublikowany = FAO Fisheries and Aquaculture Department | język = en | data dostępu = 2018-11-14}}</ref>
}}