Diecezja kielecka: Różnice pomiędzy wersjami

'''Diecezja kielecka''' ([[Język łaciński|łac.]] ''Dioecesis Kielcensis'') – jedna z 4 [[Diecezja|diecezji]] [[Kościół katolicki w Polsce|obrządku łacińskiego]] w [[Metropolia krakowska|metropolii krakowskiej]] w [[Polska|Polsce]]. Ustanowiona [[13 czerwca]] [[1805]] przez [[Pius VII|Piusa VII]] po zlikwidowaniu [[Diecezja tarnowska|diecezji tarnowskiej]]. Została zniesiona przez tego samego [[papież]]a [[30 czerwca]] [[1818]] równocześnie z powołaniem [[Diecezja sandomierska|diecezji sandomierskiej]]. Reaktywowana przez [[papież]]a [[Leon XIII|Leona XIII]] [[28 grudnia]] [[1882]]. Ostatnie zmiany terytorialne wprowadził [[papież]] [[Jan Paweł II]] [[25 marca]] [[1992]]<ref>{{Cytuj |autor = Konferencja Episkopatu Polski |tytuł = Diecezja Kielecka {{!}} Konferencja Episkopatu Polski |data = |data dostępu = 2017-12-28 |opublikowany = episkopat.pl |url = http://episkopat.pl/diecezja-kielecka-2/ |język = pl-PL}}</ref>.

Po rozbiorach Rzeczypospolitej następowały częste zmiany granic politycznych, które pociągały za sobą reorganizację terytorialną Kościoła. Na przełomie [[XVIII wiek|XVIII]] i [[XIX wiek|XIX]] w.wieku dokonana została reorganizacja terytorialna Kościoła katolickiego w zaborze austriackim. Miała ona na celu dostosowanie organizacji kościelnej do nowych granic politycznych. Jej wynikiem było zniesienie diecezji tarnowskiej i przeniesienie siedziby biskupstwa z Tarnowa do Kielc. [[Pius VII|Papież Pius VII]] [[Bulla|bullą]] ''Indefessum personarum'' wydaną [[13 czerwca]] [[1805]] powołał do istnienia diecezję kielecką. Dla jej potrzeb Franciszek I cesarz Austrii 6 lutego 1806 przekazał będący własnością skarbu państwa [[Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach|pałac w Kielcach]]<ref>Jerzy Daniel, ''Kalendarz Świętokrzyski 2005''. Wydawnictwo Jedność Kielce 2014, s.216.</ref>. Faktyczne jednak ukonstytuowanie nowej diecezji z siedzibą biskupa w [[Kielce|Kielcach]] miało miejsce dopiero [[30 września]] [[1807]]. W tym bowiem dniu [[arcybiskup]] lwowski [[Kajetan Ignacy Kicki]] ogłosił bullę papieską w kościele kolegiackim w Kielcach, wynosząc go jednocześnie do godności [[Katedra|katedry]]. Biskupstwo kieleckie zostało utworzone z terenów, które bulla papieska ''Indefessum personarum'' wydzieliła z [[Archidiecezja krakowska|archidiecezji krakowskiej]], chełmskiej i gnieźnieńskiej. W granicach nowo utworzonej diecezji kieleckiej zalazły się obszary położone między [[Kurzelów|Kurzelowem]] i [[Skalbmierz]]em na zachodzie aż po [[Sandomierz]] i [[Chodel]] na wschodzie.

'''Czasy Księstwa Warszawskiego'''. W okresie porozbiorowym zanikły duże jednostki administracji kościelnej z [[Epoka staropolska|epoki staropolskiej]]: archidiakonaty i prepozytury, natomiast funkcjonowały nadal [[dekanat]]y. Zgodnie z żądaniem władz austriackich [[biskup]] kielecki [[Wojciech Jan Górski]] w latach [[1808]]-[[1809]] dostosował organizację dekanalną do państwowej organizacji administracyjnej. Po ostatecznym ustaleniu organizacji dekanalnej diecezja kielecka liczyła 23 dekanaty. Zorganizowane w ten sposób biskupstwo kieleckie przetrwało do [[1818]]. Przed [[1809]] jego obszar należał do zaboru austriackiego. W wyniku zwycięskiej wojny, jaką w 1809 Księstwo Warszawskie stoczyło z Austrią, tereny diecezji kieleckiej zostały włączone do Księstwa Warszawskiego, zaś po kongresie wiedeńskim ([[1815]]) biskupstwo kieleckie znalazło się w całości na obszarze utworzonego wówczas [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]].

'''Królestwo Polskie'''. Ponieważ granice Królestwa Polskiego nie pokrywały się z granicami większości diecezji, uregulowanie organizacji kościelnej w tej dzielnicy kraju było sprawą nie cierpiącą zwłoki. [[Pius VII|Papież Pius VII]] bullą "Ex imposita nobis" z [[30 czerwca]] [[1818]] – regulującą organizacji kościelną w Królestwie Polskim – zniósł biskupstwo kieleckie, przenosząc siedzibę biskupią z Kielc do Sandomierza. Terytorium diecezji kieleckiej zostało wówczas podzielone i włączone do trzech sąsiednich diecezji: krakowskiej, lubelskiej i nowo utworzonej sandomierskiej.

Mocą bulli papieskiej ''Ex imposita nobis'' część zniesionej diecezji kieleckiej (wraz z Kielcami) została oddana pod [[Jurysdykcja|jurysdykcję]] biskupstwa krakowskiego. W [[1818]] biskup krakowski przyjął pod swój zarząd siedem dekanatów byłej diecezji kieleckiej: chęciński, kielecki, kijski, kurzelowski, opatowiecki, pacanowski i sokoliński. W [[1819]] biskup [[Jan Paweł Woronicz]] w porozumieniu z władzami państwowymi polecił dokonać nowego podziału dekanatów w części diecezji krakowskiej znajdującej się w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Polskim]]. Po dokonanej reorganizacji dekanalnej [[Archidiecezja krakowska|diecezja krakowska]] w Królestwie Polskim dzieliła się na 18 dekanatów: kielecki; jędrzejowski, [[Dekanat dzierzgowski (diecezja kielecka)|dzierzgowski]], kurzelowski – w obwodzie kieleckim; olkuski; lelowski, pilicki, skałecki, siewierski – w obwodzie olkuskim; miechowski, opatowiecki, proszowicki, skalbmierski, wawrzeńczycki, książnicki – w obwodzie miechowskim; stopnicki, szydłowski i wiślicki – w obwodzie stopnickim. Taka organizacja dekanalna diecezji krakowskiej w Królestwie Polskim przetrwała bez zmian najbliższe dziesięciolecia.

Po [[Powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] cesarz [[Mikołaj I Romanow]] – w ramach represji popowstaniowych – pozbawił biskupa krakowskiego [[Karol Skórkowski|Karola Skórkowkiego]] wykonywania [[Jurysdykcja kościelna|jurysdykcji kościelnej]] na terenie Królestwa Polskiego. [[1833]] został mianowany w Kielcach przez władze rosyjskie odrębny administrator (ks. A. Paszkowicz), któremu nuncjusz wiedeński udzielił w [[1834]] jurysdykcji kościelnej. Ukaz carski z [[22 marca]] [[1842]] wprowadził nazwę diecezja kielecko-krakowska w odniesieniu do części diecezji krakowskiej położonej na terenie Królestwa Polskiego. Ta nazwa używana była również w dokumentach kościelnych. W [[1849]]

'''W Kraju Przywiślańskim'''. Po [[Powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]] władze rosyjskie nakazały (w [[1865]]), aby granice dekanatów pokrywały się z granicami powiatów. Diecezja kielecko-krakowska została wtedy podzielona na osiem dekanatów: [[Będzin]], [[Jędrzejów]], [[Kielce]], [[Miechów]], [[Olkusz]], [[Pińczów]], [[Stopnica]], [[Włoszczowa]]. Dzięki staraniom administratorów apostolskich – najpierw Majerczaka, a następnie Kulińskiego – doszło do ponownej erekcji diecezji kieleckiej. Stało się to na mocy bulli [[Leon XIII|papieża Leona XIII]] "Ut primum catholicae Ecclesiae" (z [[22 grudnia]] [[1882]]), która została ogłoszona w Kielcach [[15 czerwca]] [[1883]] przez biskupa sandomierskiego Antoniego Franciszka Sotkiewicza. Diecezja kielecka liczyła wówczas osiem dekanatów, które od [[1865]] znajdowały się w granicach diecezji kielecko-krakowskiej. Na obszarze nowo utworzonej diecezji kieleckiej funkcjonowało 229 parafii, 16 filii i 110 kaplic publicznych. W [[1911]] biskup kielecki Augustyn Łosiński ustanowił 17 wicedekanatów, które w świetle ówczesnego prawa państwowego nie miały uprawnień dekanalnych.

'''II Rzeczpospolita'''. W [[II Rzeczpospolita|odrodzonej Polsce]] nastąpiły dalsze zmiany w kościelnych strukturach organizacyjnych. Bp [[Augustyn Łosiński]] w [[1918]] powołał do istnienia 17 nowych dekanatów, które od [[1911]] były wicedekanatami: chmielnicki, irządzki, kazimierski, książnicki, luborzycki, małogoski, pacanowski, pilicki, prandociński, proszowicki, sączowski, sędziszowski, skalbmierski, szczekociński, zadroski, zawierciański i żarecki. W [[1918]] [[diecezja]] kielecka liczyła 25 dekanatów, 254 parafie, 31 kościołów filialnych i 140 kaplic publicznych. Następne zmiany w organizacji terytorialnej diecezji kieleckiej wprowadziła bulla [[Pius XI|papieża Piusa XI]] ''Vixdum Poloniae unitas'' wydana [[28 października]] [[1925]]. Mocą bulli papieskiej została erygowana [[Archidiecezja częstochowska|diecezja częstochowska]], do której włączono cztery dekanaty z diecezji kieleckiej (będziński, sączowski, zawierciański i żarecki). Ta sama bulla włączyła dziesięć parafii biskupstwa kieleckiego do archidiecezji krakowskiej oraz dokonała zmiany granicy między diecezją kielecką i sandomierską, przyłączając do biskupstwa kieleckiego dekanat bodzentyński oraz część dekanatu zagnańskiego i słupniańskiego. W [[1925]] diecezja kielecka liczyła 220 parafii, 13 kościołów filialnych i 142 kaplice publiczne. Od [[1925]] diecezja kielecka była podzielona na 24 dekanaty, ich liczba nie uległa zmianie do [[1939]]. Zwiększyła się natomiast w latach 1925-1939 liczba [[Parafia|parafii]] do 232, [[Kościół (budynek)|kościołów]] filialnych do 20 i kaplic do 207.

'''II wojna światowa'''. Po inwazji hitlerowskiej na Polskę w [[1939]] zachodnie krańce diecezji kieleckiej (wraz z [[Olkusz]]em) zostały wcielone do [[III Rzesza|III Rzeszy]], zaś pozostałe jej [[obszar]]y znalazły się w granicach [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]]. Centralna część diecezji (z miastami [[Miechów]], [[Skalbmierz]], [[Wolbrom]], [[Pińczów]]) należała do utworzonego przez Niemców dystryktu krakowskiego, natomiast jej rejony wschodnie (wraz z Kielcami) weszły do dystryktu radomskiego. Biskup [[Czesław Kaczmarek]] mianował do zarządu części diecezji włączoną do III Rzeszy wikariusza generalnego (był nim proboszcz parafii Olkusz), zaś pozostałą częścią diecezji położoną w Generalnym Gubernatorstwie biskup kielecki zarządzał do końca wojny osobiście.

'''Polska Rzeczpospolita Ludowa'''. W pierwszych dziesięcioleciach powojennych zmiany w organizacji dekanalnej były w diecezji kieleckiej nieznaczne. W [[1949]] biskup Kaczmarek erygował nowy dekanat wolbromski, zaś w [[1958]] powołał do istnienia 2 nowe dekanaty: chęciński i zagnański oraz w miejsce dekanatu pacanowskiego utworzył dekanaty z siedzibą w [[Busko-Zdrój|Busku-Zdroju]] i Nowym Korczynie. Po nieznacznych zmianach w organizacji dekanalnej dokonanych przez biskupa Kaczmarka diecezja liczyła 27 dekanatów i taka ich liczba utrzymywała się do początku [[Lata 80. XX wieku|lat osiemdziesiątych XX wieku]]. W pierwszych dekadach powojennych widoczny był nieznaczny wzrost ośrodków parafialnych. W [[1946]] funkcjonowało w diecezji kieleckiej 231 parafii, do [[1969]] ich liczba wzrosła do 241, a w [[1975]] było w diecezji 249 parafii. W latach [[1946]]-[[1975]] liczba kościołów filialnych nieznacznie się zmniejszyła z 14 do 13. Tworzono natomiast kościoły rektoralne; w [[1975]] było w diecezji kieleckiej 11 rektoratów.

W [[1982]] [[Biskupi kieleccy|biskup kielecki]] [[Stanisław Szymecki]] zlikwidował dekanat zagnański i jednocześnie erygował pięć nowych dekanatów: Kielce Północ, Kielce Południe, Koniecpol, Koszyce i Wodzisław. Ponadto zmienił nazwę dotychczasowego dekanatu Kielce na [[Dekanat Kielce-Śródmieście|dekanat Kielce Śródmieście]]. W lipcu [[1984]] biskup [[Stanisław Szymecki]] zniósł dotychczasowy [[dekanat olkuski]] i w jego miejsce ustanowił 2 dekanaty: Olkusz Północ i Olkusz Południe. Po zmianach w organizacji dekanalnej dokonanych przez biskupa Szymeckiego diecezja kielecka podzielona była na 32 dekanaty i taka ich liczba utrzymywała się do końca lat osiemdziesiątych. Po 1980 zaznaczył się w diecezji kieleckiej wydatny wzrost liczebny parafii. W latach [[1981]]-[[1989]] ich liczba zwiększyła się z 273 do 321. Najwięcej nowych parafii powstawało w miastach. W [[1990]] w Kielcach funkcjonowało 19 parafii (w [[1975]] 8), w Busku-Zdroju, Pińczowie i [[Olkusz]]u po 3 parafie (w [[1975]] po 1).

'''III Rzeczpospolita'''. Ważne zmiany w organizacji terytorialnej diecezji kieleckiej dokonały się na początku lat dziewięćdziesiątych. [[25 marca]] [[1992]] [[papież]] [[Jan Paweł II]] proklamował bullę ''Totus tuus Poloniae Populus'', mocą tej bulli [[papież]] dokonał reorganizacji diecezji i prowincji kościelnych w Polsce. Decyzją papieża Jana Pawła II diecezja kielecka utraciła w [[1992]] dekanaty: Olkusz Południe, Olkusz Północ, [[Wolbrom]] oraz część pilickiego i sułoszowskiego. Natomiast w granicach diecezji kieleckiej pozostały następujące dekanaty: [[Bodzentyn]], [[Busko-Zdrój]], [[Chęciny]], [[Chmielnik (województwo świętokrzyskie)|Chmielnik]], [[Daleszyce]], [[Jędrzejów]], [[Kazimierza Wielka]], Kielce Południe, Kielce Północ, Kielce Śródmieście, [[Koniecpol]], [[Koszyce (województwo małopolskie)|Koszyce]], [[Lelów]], [[Małogoszcz]], [[Miechów]], [[Nowy Korczyn]], [[Piekoszów]], [[Pińczów]], [[Proszowice]], [[Sędziszów]], [[Skalbmierz]], [[Słomniki]], [[Stopnica]], [[Szczekociny]], [[Wiślica]], [[Włoszczowa]], [[Wodzisław]] oraz część dekanatu pilickiego i sułoszowskiego. W czerwcu [[1992]] [[biskup]] [[Stanisław Szymecki]] erygował w diecezji dwa nowe dekanaty: w Skale i Żarnowcu, likwidując jednocześnie dekanat koszycki. Od tego czasu diecezja kielecka liczy 28 dekanatów. W latach [[1993]]-[[1998]] bp [[Kazimierz Ryczan]] utworzył 15 nowych parafii. Pod koniec [[1998]] funkcjonowało w diecezji kieleckiej 296 parafii.