Wikipedia

Pustynia Błędowska: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Podlinkowania
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
m MalarzBOT: poprawiam link tożsamy z tekstem linka
Linia 9:
|siedziba =
|położenie =
|mezoregion = [[Garb Tarnogórski|Garb Tarnogórski]]
|data utworzenia = 2004
|akt prawny =
Linia 32:
Podczas [[Epoka lodowcowa|epoki lodowcowej]], następujących po sobie [[Zlodowacenia na terenie Polski|zlodowaceń]] do doliny, w której znajduję się pustynia, stopniowo nanoszone były kolejne porcje [[Piasek|piasków]] oraz [[Żwir|żwirów]].Przez długi czas te rozległe tereny podlegały działaniu wiatrów oraz wody, co dodatkowo nie sprzyjało wzrostowi roślinności.
 
Gdy minęła epoka lodowcowa - pojawił się [[Nadleśnictwo Olkusz|gęsty las]], który to dopiero w okolicach XIII wieku zaczął być intensywnie eksploatowany. Do powstałych w rejonie [[Olkusz|Olkusza]]a kopalni [[Srebro|srebra]] oraz [[Ołów|ołowiu]] potrzebne były spore ilości drewna wykorzystywanych do wzmacniania [[Szyb|szybów kopalnianych]]. Intensywna wycinka drzew oraz pobór [[Wody gruntowe|wód gruntowych]] na terenach gdzie podłoże stanowią żwiry i piaski doprowadziły w końcu do powstania pustyni o pochodzeniu [[Forma antropogeniczna|antropogenicznym]].
 
=== Wczesne lata wieku XX ===
Od wczesnych lat XX wieku pustynia wykorzystywana była jako [[poligonPoligon wojskowy|poligon]]. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] ćwiczył na niej przed [[bitwaBitwa pod Krzywopłotami|bitwą pod Krzywopłotami]] batalion pomocniczy [[Legiony Polskie (1914–1918)|piechoty legionowej]]. W okresie międzywojennym obszar ten wykorzystywała do ćwiczeń piechota i artyleria [[Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V|Korpusu Nr V w Krakowie]]. W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] pustynia służyła jako poligon niemieckim lotnikom z bazy [[Port lotniczy Katowice-Pyrzowice|Udetfeld]] koło [[Siewierz]]a. Obecnie tylko część północna pustyni służy za poligon wojskowy. Od strony [[Chechło (województwo małopolskie)|Chechła]] oraz na górze Czubatce w [[Klucze (województwo małopolskie)|Kluczach]] było niegdyś stanowisko dowodzenia, jednak z powodu groźby zawalenia ruiny usunięto.
 
=== Lata 50 i 70 XX wieku - zarastanie pustyni ===
W latach 50. XX wieku część pustyni zaorano i obsadzono [[wierzbaWierzba ostrolistna|wierzbą ostrolistną]] oraz [[sosnaSosna|sosną]]. W połączeniu z pyłami przemysłowymi [[Górnośląski Okręg Przemysłowy|GOP-u]] i obserwowanym obecnie podnoszeniem się poziomu wód, spowodowało to znaczne zmniejszenie powierzchni odkrytych piasków. Część południowa pustyni jest już niemal całkowicie zarośnięta (wyjątkiem są krawędzie wschodnie), jednak część północna, w okolicach [[Chechło (województwo małopolskie)|Chechła]], jest wciąż terenem w dużej mierze odsłoniętym.
 
Jeszcze do 70-tych lat na obszarze pustyni rosła endemiczna roślina - [[warzucha polska]], która niewystępuje w żadnym innym miejscu Polski. Rosła ona w źródliskowym odcinku Białej Przemszy, gdyż wymaga ona źródlanej, zimnej i czystej wody oraz piaszczystego podłoża.[[Plik:Bledow Desert seen from Czubatka.jpg|250px|mały|prawo|Zarośnięta południowa część Pustyni Błędowskiej widziana ze wzgórza Czubatka. W tle zarys [[Huta Katowice|Huty Katowice]]; nieco po prawej kościół w Błędowie]]
Linia 44:
Obecnie podejmuje się działania mające na celu uchronienie tego unikalnego obszaru poprzez karczowanie sukcesywnie zarastających drzew<ref>Wp.pl [http://turystyka.wp.pl/artykul.html?wid=8829939&katn=1&lok=0:0:9&ticaid=151b2 „Polskiej Saharze” grozi zagłada].</ref>. W 2010 roku rozpoczął się program „Ochrona mozaiki siedlisk przyrodniczych w zlewni rzeki Białej Przemszy” realizowany przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, w ramach którego przez pustynię zostanie wyznaczona ścieżka przyrodnicza o długości 12&nbsp;km, odkrzewione oraz oczyszczone z [[niewybuch]]ów<!-- zostanie 56 ha-->, usunięty zostanie muł z 10 ha [[Bagna Błędowskie|Bagien Błędowskich]] i Stawu Jandy. Na pustyni prowadzony będzie także [[Wypas|wypas zwierząt]], co ma zapobiegać jej zarastaniu<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.dziennikpolski24.pl/artykul/2824812,kozy-moga-uratowac-pustynie-bledowska,id,t.html|tytuł=Kozy mogą uratować Pustynię Błędowską|data=2010|opublikowany=[[Dziennik Polski]]}}</ref>{{aktualizuj po|2017|05|03}}.
 
Obszar pustyni był objęty programem ochrony [[Life+]] na Pustyni Błędowskiej, którego realizacja trwała do 30 listopada 2014 roku. Celem projektu było osiągnięcie właściwego stanu ochrony największego w Polsce kompleksu dwóch napiaskowych siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnych muraw i [[wydmaWydma|wydm]] śródlądowych<ref>[http://web.archive.org/web/20141213020447/http://www.gmina-klucze.pl/97,more,930-.html Gmina Klucze – Aktualności.]</ref>.
 
W 2013 roku pustynia została zamknięta dla zwiedzających, ze względu na prowadzone działania mające odnowić jej piaszczyste tereny. Ponowne otwarcie planowane było na wiosnę 2014, a zakończenie projektu „Czynna ochrona kompleksu priorytetowych siedlisk napiaskowych na Pustyni Błędowskiej” miało nastąpić w listopadzie 2014. Wartość projektu wynosi 9 mln zł, z czego 50% finansowane jest z programu Life+, ze środków Unii Europejskiej, 45% ze środków [[Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej|Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska]], 5% jest wkładem gminy Klucze<ref>{{Cytuj stronę|url=http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,14531769,Na_Pustyni_Bledowskiej_juz_prawie_jak_na_Saharze.html|tytuł=Na Pustyni Błędowskiej już prawie jak na Saharze|data=02.09.2013|opublikowany=[[Gazeta.pl]]}}</ref>.
Linia 52:
 
== Krajobraz ==
[[Plik:Pustynia Błędowska, Poland, photographed by the Corona 124 (KH-4A 1046-2) (1968-03-25).png|250px|mały|prawo|Zdjęcie satelitarne pustyni ( 1968 rok ) z widoczną przecinającą ją przez środek rzeką [[Biała Przemsza|Białą Przemszą]].]]Pustynia podzielona jest zarośniętym pasem ciągnącym się wzdłuż koryta [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] na dwie części: północną - mniejszą i południową - większą. Średnia głębokość piasków wynosi 17 - 20 m. Piasek tworzą drobne ziarna [[Kwarc|kwarcowekwarc]]owe. Liczne są także okruchy innych skał. Najczęściej są one przez piasek oszlifowane do połysku. Do atrakcji należą tzw. [[Fulguryt|fulgurytyfulguryt]]y, czyli grudki [[Minerał|minerałówminerał]]ów powstałe wskutek stopienia piasku przez [[Piorun|piorunypiorun]]y. Na pierwszy rzut oka krajobraz wydaje się dość monotonny, lecz niewielkie formy wydmowe oraz dolina [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] urozmaicają okolicę.
 
Do niedawna na terenie tym można było obserwować zjawiska charakterystyczne dla naturalnych pustyń ([[fatamorgana]], [[Burza piaskowa|burze piaskowe]], [[Wydma|wydmy]]). Obecny pejzaż Pustyni staje się coraz mniej "pustynny". Wokół rośnie las [[Sosna|sosnowy]], a dawne wydmy obecnie zarośnięte przypominają bardziej łąkę. Dodatkowo na obecny wygląd wpłynęło posadzenie w zachodniej części pustyni młodników [[Sosna|sosnowych]] i [[Brzoza|brzozowych]]. Jedynie koło [[Klucze (gmina)|Klucz]] we wschodniej części Pustyni oraz na północy w okolicy wzgórza Dąbrówka k. [[Chechło (województwo małopolskie)|Chechła]] można spotkać większe łachy piasku.
Linia 60:
*[[Wydma|wydmy]] śródlądowe z murawami napiaskowymi,
* ciepłolubne, śródlądowe [[Murawa|murawy]] napiaskowe,
*[[łęgi]] wierzbowe, [[Topola|topolowe]], [[Olsza|olszowe]] i [[Jesion|jesionowejesion]]owe
 
== Flora ==
Linia 121:
== Ciekawostki ==
* Sama nazwa pustyni "Błędowska", jako termin w użyciu geograficznym, została jej nadana w 1889 r. przez [[Wacław Nałkowski|Wacława Nałkowskiego]].
* Na Pustyni Błędowskiej zdarzało się dawniej zjawisko [[mirażMiraż|fatamorgany]]<ref>{{Cytuj |autor = Leńkowa Antonina |tytuł = Oskalpowana Ziemia |data = 1988 |wydanie = IV zaktualizowane |miejsce = Katowice |wydawca = Wyd. „Śląsk” |s = 38}}</ref>.
* Według legend pustynia miała powstać z rozsypanego przez diabła piasku, którym chciał on zasypać [[Olkusz|olkuską]] kopalnię srebra.
* Pozostałościami tzw. Dużej Pustyni Błędowskiej są już niemal całkowicie zarośnięta [[Pustynia Starczynowska]] na zachód od [[Olkusz]]a oraz [[Dziadowskie Morze]] koło [[Bór Biskupi|Boru Biskupiego]] w okolicach [[Bukowno|Bukowna]].
* Na Pustyni Błędowskiej została częściowo zrealizowana ekranizacja ''[[Faraon (film)|''Faraona'']]'' Bolesława Prusa.
* Średnie roczne opady na Pustyni Błędowskiej wynoszą 726 mm, a średnia temperatura - 7,3º C
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pustynia_Błędowska”