Hiszpańska wojna domowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 156.67.85.69) i przywrócono wersję 54740414 autorstwa 37.248.157.68 |
|||
Linia 12:
|strona1 = {{państwo|ESP|wariant=1931}}<br />{{państwo|SUN}}<br />[[Plik:Flag of the International Brigades.svg|23px]] [[Brygady Międzynarodowe]]<br />[[Plik:Flag of Catalonia.svg|23px]] [[Generalitat de Catalunya|Rząd Katalonii]]<br />[[Plik:Bandera CNT-AIT.svg|23px]] [[Anarchosyndykalizm|Anarchosyndykaliści]]<br />[[Plik:Partido Obrero de Unificación Marxista flag.svg|23px]] [[Robotnicza Partia Marksistowskiej Unifikacji|POUM]]<br />[[Plik:Flag of Giustizia e Liberta.svg|23px]] [[Sprawiedliwość i Wolność|Giustizia e Libertà]]<br />{{Państwo|MEX}}
|strona2 = {{państwo|ESP|wariant=1938}}<br />{{państwo|ITA|wariant=1861}}<br />{{państwo|DEU|wariant=III Rzesza}}<br />{{flaga|PRT}} [[Nowe Państwo (Portugalia)|Portugalia]]<br />[[Plik:Bandera FE JONS.svg|20px]] [[Falanga (partia)|Falanga]]<br />[[Plik:Flag of Cross of Burgundy.svg|20px]] [[Karlizm|Karliści]]
|dowódca1 = [[Lluís Companys]]<br />[[Vicente Rojo Lluch]]<br />[[Líster Forján]]<br />[[Aleksandr Rodimcew]]<br />[[Máté Zalka|Paul Lukacs]]<br />[[Karol Świerczewski]]<br />[[Juan Modesto]]<br />[[Manuel Tagüeña|Manuel Lacorte]]<ref>Chris Henry, ''Bitwa nad Ebro 1938'', Poznań 2009, s. 16.</ref>.
|dowódca2 = [[Francisco Franco]]<br />[[Gonzalo Queipo de Llano]]<br />[[José Sanjurjo]]†<br />[[Emilio Mola]]†<br />[[Juan Yagüe]]<br />[[José Ituarte Moscardó]]<br />[[Manuel Goded Llopis]]†<br />[[Miguel Cabanellas]]<br />[[Hugo Sperrle]]<br />[[Wolfram von Richthofen]]<br />[[Mario Roatta]]
|siły1 = 450 tysięcy żołnierzy
Linia 59:
W połowie lipca 1936 gen. Mola rozesłał zaszyfrowany telegram do zaufanych oficerów (spiskowców), w którym zawarł zasadniczy plan rebelii. W [[Maroko Hiszpańskie|protektoracie marokańskim]] [[Hiszpańska Legia Cudzoziemska|Legia Cudzoziemska]] i [[Regulares]], wchodzący w skład tzw. „Armii Afrykańskiej”, mieli zbuntować się 18 lipca o piątej rano. Następnego dnia miały się zbuntować garnizony na kontynencie. Różnica czasu miała pozwolić na opanowanie protektoratu i przerzucenie sił „Armii Afrykańskiej” do kontynentalnej Hiszpanii. Miejsce rebelii nie było przypadkowe, Maroko od zwycięstwa Hiszpanii w wojnie z Rifenami i zagarnięciu terytorium Rifu w 1926 roku znajdowało się pod jurysdykcją wojskową<ref>Norman Davies, ''Europa. Rozprawa historyka z historią'', Znak, s. 1044.</ref>. Przed południem 17 lipca w marokańskim mieście [[Melilla]] został odkryty plan rebelii przewidzianej na następny dzień, jednak dowodzący miastem gen. Romarales, lojalny wobec republiki, nie potrafił zdecydować się na żadne działania. Spiskowcy na czele z pułkownikiem Segui’nem zareagowali błyskawicznie. W mieście pojawiły się oddziały Legii i Regulares, zbuntowała się również Gwardia Szturmowa. Miasto zostało szybko zdobyte, a pułkownik natychmiast przesłał telegram do dowódców pozostałych miast garnizonowych w protektoracie. Wszystkie tamtejsze oddziały również przystąpiły do buntu. Sukces był błyskawiczny, w [[Ceuta|Ceucie]] pułkownik Yagüe zgniótł opór robotników i milicji robotniczej w zaledwie dwie godziny.
17 lipca gen. Franco przyleciał wynajętym samolotem z [[Wyspy Kanaryjskie|Wysp Kanaryjskich]] do [[Tetuan]]u w Maroku Hiszpańskim. Był on postacią bardzo popularną wśród tamtejszych żołnierzy, jako zwycięski dowódca wojny z [[Rifenowie|Rifenami]] w Maroku, a także elity wojskowej, jako były komendant wyższej szkoły wojennej armii hiszpańskiej w [[Saragossa|Saragossie]]. Tego samego dnia Radio Ceuta w Maroku Hiszpańskim nadało komunikat, w którym padło zdanie: ''Nad całą Hiszpanią niebo jest bezchmurne''; był to sygnał do rozpoczęcia powstania. Powstańcy szybko opanowali Maroko, gdzie na czele zbuntowanych wojsk (ogółem 115 tys. żołnierzy zgrupowanych w 8 [[dywizja]]ch) stanął gen. Franco, a także większość północy kraju, z wyjątkiem Kraju Basków i [[Asturia|Asturii]]. Początkowo rząd republikański odmawiał wydania broni organizacjom robotniczym i związkom zawodowym, które się tego domagały. 18 lipca w Madrycie odbyła się wielotysięczna demonstracja domagająca się od rządu zdecydowanych działań przeciwko buntowi. 19 lipca rząd wydał decyzję o otworzeniu arsenałów i wydaniu broni<ref>Franciszek Ryszka, ''W kręgu zbiorowych złudzeń'', Warszawa 1991, s. 574.</ref>. W pierwszym etapie rządowi udało się utrzymać pod kontrolą większość terytorium kraju, gdzie próby puczu, jak np. w [[Madryt|Madrycie]], [[Barcelona|Barcelonie]], [[Walencja|Walencji]] czy [[Malaga|Maladze]] zostały szybko stłumione. Powstanie powiodło się natomiast w [[Andaluzja|Andaluzji]], [[León (prowincja)|Leónie]], [[Kastylia|Starej Kastylii]] (gen. Mola), [[Aragonia|Aragonii]] (gen. Cabanellas), a także w zamorskich koloniach. 20 lipca jednakże generał [[José Sanjurjo]], który miał objąć dowodzenie nad rebelią w [[Burgos (Hiszpania)|Burgos]], zginął w katastrofie samolotu wiozącego go z Portugalii {{odn|Wawrzyński|2015|s=7}}.
Buntownikom nie udało się dokonać przewrotu na okrętach floty, tylko nieliczne jednostki udało się przejąć. Większość floty pozostała wierna republice. Dowódcy i oficerowie oraz nieliczni członkowie załogi zostali zneutralizowani przez załogi okrętów. Powstanie było zagrożone, bez floty nie można było bezpiecznie przerzucić sił „Armii Afrykańskiej” na kontynent, a okręty wierne republice stwarzały zagrożenie dla nielicznych okrętów nacjonalistów. W takiej sytuacji gen. Franco postanowił poprosić o pomoc inne państwa o samoloty, dzięki którym możliwy by był transport jednostek do kontynentalnej Hiszpanii, w tym hitlerowskie Niemcy. Specjalna grupa składająca się z hiszpańskich przedsiębiorców i Niemców mieszkających w Maroku udała się samolotem do [[Berlin]]a. Jednak kiedy usiłowali oni przekazać informacje i list od gen. Franco Hitlerowi, niemieccy dyplomaci zbyli ich. Wydało się, że sprawa jest przegrana, ale jednemu z wysłanników udało się poprzez prywatne kontakty przekazać stosowne informacje zastępcy Hitlera, [[Rudolf Heß|Rudolfowi Hessowi]]. Adolf Hitler spotkał się z wysłannikami po przedstawieniu w Operze. Wysłannicy wręczyli mu wtedy list od gen. Franco. Hitler niemal natychmiast zadeklarował swoje poparcie i obiecał pomoc. Następnie (26 lipca) polecił dowódcy niemieckiego lotnictwa [[Hermann Göring|Hermannowi Göringowi]], aby utworzyć specjalny zespół w ministerstwie lotnictwa nadzorujący ową pomoc i żeby dotyczyła tylko oddziałów gen. Franco. Zaledwie 24 godziny później pierwsze samoloty transportowe [[Junkers Ju 52|Junkers 52]] zaczęły przygotowywać się do startu i lotu w kierunku protektoratu kontrolowanego przez nacjonalistów.
| |||