Wikipedia

Tuchów: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Poprawienie przypisów, uaktualnienie danych dotyczących ludności
Linia 7:
|herb = POL Tuchów COA.svg
|flaga = POL Tuchów flag.svg
|dewiza = miasto z przyszłością
|województwo = małopolskie
|powiat = [[powiat tarnowski|tarnowski]]
Linia 13:
|data założenia = 1105
|prawa miejskie = [[1340]]
|stanowisko zarządzającego = burmistrz
|zarządzający = Magdalena Marszałek<ref>{{Cytuj stronę | url = https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/121610#results_vote_elect_mayor_round_2 | tytuł = Wybory Samorządowe 2018 – Wyniki ponownego głos. i wyb. Burmistrza | opublikowany = Państwowa Komisja Wyborcza | język = pl | data dostępu = 2018-11-05}}</ref>
|zarządzający = Magdalena Marszałek
|powierzchnia = 18,151
|wysokość = 220
|rok = 3031.0612.20162017
|liczba ludności = 66856693<ref name="populacja2016ludnosc">[{{Cytuj stronę | url = http://www.polskawliczbach.pl/Tuchow | tytuł = Tuchów] polskawliczbachw liczbach | opublikowany = Polskawliczbach.pl, w| oparciujęzyk o= danepl GUS.| data dostępu = 2018-11-05}}</ref>
|gęstość zaludnienia = 369,38
|strefa numeracyjna = (+48) 14
|kod pocztowy = 33-170
Linia 33:
|wikicytaty =
|wikisłownik = Tuchów
|www = http://www.tuchow.pl/
|bip = https://bip.malopolska.pl/umtuchow
}}
'''Tuchów''' – [[miasto]] na południu [[Polska|Polski]], w [[województwo małopolskie|województwie małopolskim]], w [[powiat tarnowski|powiecie tarnowskim]], siedziba [[Tuchów (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Tuchów]]. Burmistrzem Tuchowa od 2018 roku jest Magdalena Marszałek.
 
Tuchów uzyskał [[lokacjaprawa (historia)|lokację miejskąmiejskie]] w [[1340|1340 roku]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Robert Krzysztofik, | tytuł = Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, | miejsce = Katowice | rok = 2007, s.| strony = 78–79. | język = pl}}</ref>. Był miastem w [[województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)|województwie sandomierskim]] w 1629 roku<ref>{{Cytuj książkę | autor = Zbigniew Anusik, | tytuł = Struktura własności ziemskiej w powiecie pilzneńskim w roku 1629, w| url = http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/3915 | rok = 2011 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | strony = 78 | część = 2 | seria = Przegląd Nauk Historycznych 2011,| R.język X,= NRpl 2,| s.data 78.dostępu = 2018-11-05}}</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo tarnowskie|woj.województwa tarnowskiego]].
 
Według danych z 31 grudnia 2017 miasto liczy 6693 mieszkańców<ref name="ludnosc" />.
Według danych z 31 grudnia 2012 miasto liczy 6729<ref name=ludnosc_grudzien2012>[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LU_ludnosc_stan_struktura_31_12_2012.pdf Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r.Stan w dniu 31 XII].</ref> mieszkańców.
 
== Historia ==
Miasto znane jest od początków XII wieku. Przywilej legata papieskiego
[[Paschalis II|Paschalisa II]], przeprowadzającego legację w Polsce [[Idzi z Tuskulum|Idziego z Tuskulum]] z 1105 r. zawiera zapis o Tuchowie (Tucov) jako posiadłości [[Benedyktyni|benedyktynów]] z [[Tyniec (Kraków)|Tyńca]]. Nad rzeką Białą, na wzgórzu Lipie, na miejscu [[pogaństwo|pogańskiej]] [[Chram|gontyny]], za sprawą księcia, a późniejszego króla polskiego [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]] przed 1015 r. wzniesiono kościół ku czci Matki Bożej Wniebowziętej (dokument potwierdzający istnienie owej parafii pochodzi dopiero z roku 1321). W związku z odkryciem (ok. 1315 r.) i eksploatacją soli ze wzgórza położonego w rejonie obecnych ulic: Daszyńskiego, Zielonej i Stromej Soli, na prośbę opata tynieckiego Bogusława, uzyskał Tuchów [[prawa miejskie]] 2 listopada [[1340|1340 roku]], z nadania [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]], z podniesieniem do rzędu miast łącznie z nadaniem prawa magdeburskiego i przywileju wtorkowych jarmarków. Otrzymał gród ten też herb: dwa skrzyżowane klucze z mieczem pośrodku, mitrą i literami: C.T.O.S.B., co oznacza ''Civitas Tuchoviensis Ordinis Sankti Benedicti'' (''Miasto Tuchów Zakonu Świętego Benedykta''). W 1494 r. w czasie pożaru grodu kościół spłonął wraz z całą miejską zabudową. W XV w. na przeciwległym brzegu Białej zbudowano drugi kościół, do którego sprowadzono około 1620 roku namalowany przez Mistrza Ołtarza z [[Bodzentyn]]a obraz Matki Bożej z inicjatywy ówczesnego proboszcza tuchowskiego o. Andrzeja Gołeckiego, który polecił umieścić w jego głównym ołtarzu określony jako łaskami słynący obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem „Tuchowskiej” – uznany w 1642 r. przez komisję biskupią jako cudowny.
 
Proboszcz tuchowski S. Pielsz w 1640 r. rozpoczął budowę murowanej świątyni, a zainicjował ją [[Stanisław Pieniążek]] – wojewoda [[sieradz]]ki. Po nim prace kontynuował [[Jerzy Gryf–Leśniowski]]. Głównym fundatorem był [[Adam Gliński]] – chorąży sandomierski, który zakończył budowę świątyni. Kilkanaście lat później podczaszy bracławski Remigian Grocholski oraz [[Jan Szaniawski]], dożywotni dzierżawca Lubaszowej i [[Siedliska (powiat tarnowski)|Siedlisk]] ufundowali dwie stojące do dziś po obu stronach nawy kaplice: św. Barbary i Antoniego.
Linia 56:
W dniu 6 lutego 1898 roku powołano Koło [[Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”|Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]]; na prezesa koła wybrano doktora Kazimierza Goyskiego, a na jego zastępcę Karola Berke, właściciela majątku w niedalekiej Karwodrzy. Tuchowski „Sokół” podjął aktywną działalność kulturalno-oświatową i patriotyczno-wychowawczą.
 
W okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w okolicach Tuchowa toczono ciężkie walki. Z tego czasu pozostało kilkanaście cmentarzy w okolicy miasta, np. z 20-2120–21 XII 1914 r. i z 3-53–5 V 1915 r.
 
Rosjanie zajęli Tuchów na kilka miesięcy (od 11 listopada 1914 do 5 maja 1915 roku). Miasto było wówczas opustoszałe, bo większość obywateli ewakuowała się, a na miejscu pozostało ich zaledwie około 500. Obowiązki burmistrza przez pół roku okupacji rosyjskiej pełnił wyznaczony przez dowódcę kozaków Wojciech Krogulski. Zapisał się on chlubnie w dziejach Tuchowa organizując pomoc dla najuboższych mieszkańców.
Linia 70:
Miasto za sprawą [[redemptoryści|redemptorystów]] stało się najsłynniejszym miejscem pielgrzymkowym [[diecezja tarnowska|diecezji tarnowskiej]]. Co roku podczas trwającego od 1 do 9 lipca Wielkiego Odpustu do Tuchowa przybywa ok. 100 000 wiernych.
{{Duża grafika|Tuchów panorama.JPG|1000px|Panorama spod klasztoru}}
4 czerwca 2010 r. – Ogromna fala na rzece Białej spowodowana intensywnymi opadami zalała dużą część gminy i miasta. W Tuchowie pod wodą znalazły się zabudowania położone przy ulicach: Daszyńskiego, Zielonej, Kąpielowej, Podwale, Krótkiej, Długiej, Ryglickiej, Piotrowskiego, Polnej, Kolejowej, Drelicharza, Stawarza, Młyńca. W nocy woda przepłynęła ulicą Chopina i Wróblewskiego zalewając sklep sieci [[Delikatesy Centrum]]. Uszkodzona była ul. Graniczna, Leśna ([[osuwisko]]). W nocy na skutek podmycia torów wykoleił się skład techniczny, którym jechało 6 osób<ref name="">{{cytujCytuj stronę | url = httphttps://wiadomosci.wp.pl/gid,12339157,title,Tragicznetragiczne-skutki-powodzi,gpage,-6038678063555713g/21,img,12339230,galeria.html | tytuł =wiadomosci Tragiczne skutki powodzi.wp.pl Woda podmyła tory, wykoleił się pociąg | autordata = 2010-06-07 | opublikowany = WP Wiadomości | datajęzyk = pl | data dostępu = 20112018-0711-0705}}</ref>. Zalana została oczyszczalnia ścieków w Tuchowie oraz ujęcie wody w Lubaszowej.
 
== Demografia ==
* Piramida wieku mieszkańców Tuchowa w 2014 roku<ref name="populacja2016ludnosc" />.
<br />[[Plik:Piramida wieku Tuchow.png|690x480px600px]]
 
== Zabytki ==
Linia 82:
* [[kościół św. Jakuba w Tuchowie|kościół św. Jakuba]] z 1794 r.,
* barokowy [[Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie|kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny]] z XVII w. z [[Obraz Matki Boskiej Tuchowskiej|obrazem Matki Bożej Tuchowskiej]] z XVI w. oraz [[klasztor]] [[redemptoryści|redemptorystów]] z 1893 r.,
* kilka domów mieszczańskich z XVIII-XIXXVIII–XIX w.
 
== Położenie ==
Miasto i Gmina Tuchów położone są na terenie Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego, nad rzeką [[Biała (dopływ Dunajca)|Białą]]. Miasto Tuchów leży około 100&nbsp; km od Krakowa i 80&nbsp; km od [[granica polsko-słowacka|granicy polsko-słowackiej]]. Znajduje się ono 220 m n.p.m.
 
== Ochrona środowiska ==
Według raportu [[Światowa Organizacja Zdrowia|Światowej Organizacji Zdrowia]] w 2016 roku Tuchów został sklasyfikowany jako szesnaste najbardziej zanieczyszczone miasto [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]<ref>{{cytujCytuj stronę | url =http https://tvn24bis.pl/ze-swiata,75/raport-who-najbardziej-zanieczyszczone-miasta,643576.html | tytuł = Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy | data = 2016-05-1413 | opublikowany = TVN24 BiS | język = pl | data dostępu = 2018-11-05}}</ref>.
 
== Edukacja ==
Linia 97:
* Informatyczne Centrum Edukacyjne,
* Przedszkole Publiczne,
* Niepubliczne Przedszkole Świętego Józefa,
* Niepubliczne Przedszkole Świętego Józefa<ref>{{Cytuj |tytuł = Niepubliczne Przedszkole Św. Józefa w Tuchowie – Aktualności |data dostępu = 2018-07-23 |opublikowany = www.tuchow.przedszkolejozefa.pl |url = https://www.tuchow.przedszkolejozefa.pl |język = pl}}</ref>,
* Niepubliczny Żłobek Świętego Józefa,
* Niepubliczny Żłobek Świętego Józefa<ref>{{Cytuj |tytuł = Żłobek Świętego Józefa w Tuchowie – Główna |data dostępu = 2018-07-23 |opublikowany = tuchow.zlobekjozefa.pl |url = https://www.tuchow.zlobekjozefa.pl}}</ref>,
* Społeczne Ognisko Muzyczne,
* Zespół Szkół w Tuchowie (Szkoła Podstawowa im. Stanisława Staszica oraz Publiczne Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego)
Linia 104:
 
== Media ==
Miasto posiada własne czasopismo ''Tuchowskie Wieści'' oraz internetową telewizję ''Tuchów TV''. W Tuchowie mieści się także studio [[Radio Maryja|Radia Maryja]] i [[Telewizja Trwam|TV Trwam]] przy klasztorze [[redemptoryści|redemptorystów]]. Za pośrednictwem Radia Maryja w każdą niedzielę o 17:30 emitowane są [[Nieszpory]] z [[Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie|Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny]]. Rozgłośnia transmituje także wybrane punkty z Wielkiego Odpustu Tuchowskiego, który każdego roku odbywa się w dniach od 2 do 9 lipca<ref>{{cytuj stronę| url =http://www.tuchow.info/ | tytuł = tuchow.info | autor =| opublikowany = tuchow.info | data dostępu = 2011-07-08}}</ref>. Co jakiś czas relacje z różnego rodzaju mszy i nabożeństw z Tuchowa przeprowadza także TV Trwam. Tuchów posiada także własne gazety. Jest to miesięcznik: Kurier Tuchowski, a także czasopismo: Tuchowskie Wieści.
 
== Wspólnoty wyznaniowe ==
Linia 117:
:* [[Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X]] ([[Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X|lefebryści]]) z własną kaplicą pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
* [[Świadkowie Jehowy]]:
:* zbór Tuchów ([[Sala królestwa|Sala Królestwa]] Rzepiennik Marciszewski 112)<ref>{{jwJw|data dostępu=2018-10-18}}</ref>
* [[Judaizm]]:
:* [[Cmentarz żydowski w Tuchowie|Cmentarz żydowski]] (zrujnowany w czasie okupacji hitlerowskiej)
Linia 124:
Gmina Tuchów składa się z 12 sołectw: [[Buchcice]], [[Burzyn (województwo małopolskie)|Burzyn]], [[Dąbrówka Tuchowska]], [[Jodłówka Tuchowska]], [[Karwodrza]], [[Lubaszowa]], [[Łowczów]], [[Meszna Opacka]], [[Piotrkowice (województwo małopolskie)|Piotrkowice]], [[Siedliska (powiat tarnowski)|Siedliska]], [[Trzemesna]], [[Zabłędza]].
 
== Współpraca międzynarodowa ==
==Tuchów Współpracawspółpracuje międzynarodowaz następującymi miastami partnerskimi:<ref name="miastapart">{{Cytuj stronę | url = http://www.tuchow.pl/miasto-i-gmina/miasta-blizniacze/ | tytuł = TuchówMiasta bliźniacze – miastaMiasta bliźniaczepartnerskie | autoropublikowany = UrządTuchów Miejski| wjęzyk Tuchowie= pl | data dostępu = 20122018-0611-2205}}</ref> ==
* {{Flaga|AUT}} [[Pettenbach (Górna Austria)|Pettenbach]]▼
* {{Flaga|SVK}} [[Detva]]▼
* {{Flaga|UKR}} [[Baranówka (Ukraina)|Baranówka]]
* {{Flaga|FRASVK}} [[Saint-Jean-de-BrayeDetva]]
* {{Flagaflaga|CZEGER}} [[MikulovIllingen (Saara)|Illingen]]
* {{Flaga|HUN}} [[Martfű]]
* {{flagaFlaga|GERCZE}} [[Illingen (Saara)Mikulov]]
▲* {{Flaga|AUT}} [[Pettenbach (Górna Austria)|Pettenbach]]
▲* {{Flaga|SVKFRA}} [[DetvaSaint-Jean-de-Braye]]
* {{Flaga|ROM}} [[Tăuții-Măgherăuș|Tăuţii-Măgherăuş]]
 
Linia 151 ⟶ 152:
== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|XII|599|Tuchów}}
* {{SgKP|XV_cz.2|665}}
 
{{Gmina Tuchów}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Tuchów”