Ryszard Kapuściński: Różnice pomiędzy wersjami

* ''[[Cesarz (reportaż)|Cesarz]]''

* ''[[Lapidaria|Lapidarium]]''

* ''[[Imperium (reportaż)|Imperium]]''

* ''[[Heban (reportaż)|Heban]]''

* ''[[Podróże z Herodotem]]''

Urodził się w rodzinie nauczycielskiej jako syn Józefa. Jego ojciec [[kampania wrześniowa|walczył w 1939]] w stopniu podporucznika w [[Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie”|SGO Polesie]]<ref>R. Kapuściński zgodnie z dalszym źródłem podaje nazwę ''Armia Polesie'', ale faktycznie musiała to być SGO Polesie gen. [[Franciszek Kleeberg|Kleeberga]].</ref>. Po [[Agresja ZSRR na Polskę|17 września]] dostał się do [[Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)|niewoli radzieckiej]]. Wraz z kilkoma kolegami udało mu się uciec z kolumny prowadzonej na [[Smoleńsk]] i po zamianie ubrania na cywilne powrócił do Pińska. W obawie przed [[Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1946|deportacją]] do [[Kazachstan]]u wyjechał z rodziną do swoich rodziców mieszkających w [[Przemyśl]]u<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko =Marzec | imię =Bartosz | autor link =Bartosz Marzec | tytuł =Z Pińska na koniec świata, Kraj lat dziecinnych Ryszarda Kapuścińskiego (''Lato było gorące'') | url =http://kapuscinski.info/z-pinska-na-koniec-swiata.html | czasopismo =Rzeczpospolita (dodatek PLUS MINUS) | wolumin =297 | data =18 grudnia 2004 | język =pl | data dostępu = 2017-08-25}}</ref>, a następnie w głąb niemieckiej strefy okupacyjnej. Pozostałą część okupacji Ryszard Kapuściński wraz z rodzicami spędził w [[Sieraków (powiat warszawski zachodni)|Sierakowie]], w [[Puszcza Kampinoska|Puszczy Kampinoskiej]], koło wsi [[Palmiry]] oraz w [[Świder (Otwock)|Świdrze]] (obecnie w granicach [[Otwock]]a).

Debiutował poetycko w wieku 17 lat w tygodniku ''„[[Dziś i Jutro]]''”. W 1950 zdał maturę w warszawskim [[XIV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Warszawie|liceum im. Stanisława Staszica]]<ref>''Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906-1950''.</ref>. W latach 1953–1981 był członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]]. W 1955 ukończył studia na [[Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Historycznym]] [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], broniąc pracy magisterskiej ''Organizacje oświaty dorosłych Królestwa Polskiego w okresie rewolucji 1905–1907 r.'', napisanej pod kierunkiem [[Henryk Jabłoński|Henryka Jabłońskiego]]<ref name="ih">Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk ''Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945-2000'', wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 160.</ref>. Następnie rozpoczął pracę (początkowo jako goniec) w redakcji ''„[[Sztandar Młodych|Sztandaru Młodych]]''”. W 1956 otrzymał pierwszą nagrodę – [[Krzyż Zasługi|Złoty Krzyż Zasługi]] – za reportaż ''To też jest prawda o Nowej Hucie'', opisujący trudne warunki życia [[robotnik]]ów na budowie [[kombinat]]u. W tym samym roku odbył swą pierwszą podróż pozaeuropejską – do [[Indie|Indii]]. Odszedł z gazety w 1958, odwołany przez redakcję za poparcie dla krytycznego wobec władzy tygodnika ''„[[Po prostu (czasopismo)|Po prostu]]”.''

Przeniósł się do ''„[[Polityka (tygodnik)|Polityki]]''”. Od 1962 pracował dla [[Polska Agencja Prasowa|PAP]] jako stały korespondent zagraniczny w [[Afryka|Afryce]], [[Ameryka Łacińska|Ameryce Łacińskiej]] i [[Azja|Azji]]. Dokumentował upadek cesarstwa w [[Etiopia|Etiopii]] i [[Iran]]ie. Od 1974 w tygodniku ''„[[Kultura (1963–1981)|Kultura]]''”. Przełożył na język polski [[Dziennik z Boliwii]] [[Che Guevara|Che Guevary]]. Był zaprzyjaźniony z [[Salvador Allende|Salvadorem Allende]]{{fakt|data=2016-02}}.

W 1987 Royal Court Theatre w [[Londyn]]ie wystawił sceniczną adaptację jego książki ''Cesarz'', opisującej upadek reżimu [[Hajle Syllasje I]] w Etiopii (wystawiany potem także w kraju). W 1996 wyróżniony nagrodą imienia [[Jan Parandowski|Jana Parandowskiego]], w 1999 otrzymał „Ikara”. Wybrany przez środowisko dziennikarskie ''Dziennikarzem wieku'' w plebiscycie miesięcznika ''„[[Press]]''”. Laureat [[Nagroda im. Dariusza Fikusa|Nagrody im. Dariusza Fikusa]] za rok 2004. Doktor [[Doctor honoris causa|honoris causa]] [[Uniwersytet Śląski w Katowicach|Uniwersytetu Śląskiego]] (17 października 1997)<ref>{{cytuj|url= http://www.us.edu.pl/dhc |tytuł= Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego|data=|data dostępu=21 lutego 2011}}</ref>, [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]] (2001), [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]] (2004) i [[Uniwersytet Gdański|Gdańskiego]] (29 stycznia 2004)<ref>{{cytuj stronę|url= http://ug.edu.pl/uniwersytet/o_nas/doktoraty_honoris_causa?tpl=doktoraty_hc|tytuł=Lista honorowych doktoratów UG|opublikowany=univ.gda.pl|data=|data dostępu=25 lutego 2011}}</ref>. Łącznie otrzymał ponad 40 nagród i wyróżnień. Określony mianem maestro przez kolumbijskiego pisarza [[Gabriel García Márquez|Gabriela Garcíę Márqueza]], włoskiego reportera [[Tiziano Terzani|Tiziano Terzaniego]]ego i chilijskiego pisarza [[Luis Sepúlveda|Luisa Sepúlvedę]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/1,75475,6613296,Terzani_pisal_do_niego_Maestro.html | tytuł = Terzani pisał do niego Maestro | nazwisko = Dudko | imię = Bożena | data = 15 maja 2009 | opublikowany = Gazeta Wyborcza | data dostępu = 2018-07-28}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://elpais.com/diario/2006/04/23/domingo/1145764354_850215.html | tytuł = El sentido de la vida es cruzar fronteras | nazwisko = Lobo | imię = Ramón | data = 23 kwietnia 2006 | opublikowany = El País | data dostępu = 2018-07-28}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.lemondediplomatique.cl/Ryszard-Kapuscinski-Simplemente-un.html | tytuł = Ryszard Kapuscinski: Simplemente un Maestro | nazwisko = Sepúlveda | imię = Luis | data = 2008 | opublikowany = Le Monde Diplomatique | data dostępu = 2018-07-28}}</ref>. Był członkiem [[Stowarzyszenie Pisarzy Polskich|Stowarzyszenia Pisarzy Polskich]].

Zmarł 23 stycznia 2007<ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,53600,3871133.html Ryszard Kapuściński nie żyje (gazeta.pl)].</ref> w wieku 74 lat, po rozległym [[Zawał mięśnia sercowego|zawale serca]], na oddziale kardiochirurgii szpitala przy ul. Banacha w Warszawie. Jego śmierci poświęcone zostało dużo miejsca zarówno w polskich, jak i światowych mediach. Na pierwszych stronach swych wydań pisały o Kapuścińskim największe gazety, jak [[The New York Times|New York Times]], [[Le Monde]] czy [[El País|El Pais]]. Na ręce ambasadora RP w Hiszpanii kondolencje z powodu śmierci pisarza złożyła [[Jan Karol I Burbon|hiszpańska para królewska]] oraz [[Filip VI Burbon|książę Asturii]].

Został pochowany na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|cmentarzu Wojskowym na Powązkach]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | nazwisko2 = Urzykowski | imię2 = Tomasz | tytuł = Narodowy Panteon na Powązkach. Sławne osoby pochowane w latach 2007–2017 | czasopismo = Gazeta Stołeczna | strony = 11 | data = 27 października 2017}}</ref>.

27 maja 2007 tygodnik „[[Newsweek Polska]]” w artykule Igora Ryciaka ujawnił<ref>[http://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/211869,kapuscinski-wspolpracowal-z-sb.html Bartłomiej Bajerski „Kapuściński współpracował z SB”] – Dziennik.pl, 13 października 2007.</ref>, że Kapuściński od 1965 do 1972 (lub 1977) roku współpracował z wywiadem [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]]. W [[Instytut Pamięci Narodowej|IPN]] odnalazły się analizy odwiedzanych przez niego krajów i pisane przez niego opisy kilku osób, z którymi się spotykał<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.rzeczpospolita.pl/dodatki/plus_minus_070602/plus_minus_a_15.html | tytuł = W świetle sprawy Kapuścińskiego| data dostępu = 2010-03-11| autor = [[Bronisław Wildstein]]| opublikowany = [[Rzeczpospolita (gazeta)|Rzeczpospolita]]| praca = | data = 2007-06-02| język = pl| data dostępu = 2010-03-11}}</ref>.

Żona, Alicja Kapuścińska, twierdzi natomiast, że mąż nie przejmował się rejestracją (jako współpracownika) przez [[Służba Bezpieczeństwa (PRL)|SB]], utrzymując, że wszyscy wyjeżdżający za granicę dziennikarze są umieszczeni w tych aktach jako potencjalni informatorzy<ref>[http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article34018/Wdowa_po_Kapuscinskim_Maz_nie_byl_agentem_SB.html Dziennik.pl: Wdowa po Kapuścińskim: Mąż nie był agentem SB].</ref><ref>Beata Nowacka, Zygmunt Ziątek – „Literatura „non-fiction”. Czytanie Kapuścińskiego po Domosławskim” (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, s. 25).</ref>.

== Bibliografia podmiotowaPublikacje ==

* [[2001 w literaturze|2001]] ''[[Lapidaria|Lapidarium V]]''

!colspan=2| Nagrody i tytuły, które otrzymał Ryszard Kapuściński

|valign=top| [[1956 w literaturze|1956]]

|valign=top| [[1959 w literaturze|1959]]

|valign=top| [[1967 w literaturze|1967]]

|valign=top| [[1974 w literaturze|1974]]

|valign=top| [[1975 w literaturze|1975]]

|valign=top| [[1976 w literaturze|1976]]

|valign=top| [[1978 w literaturze|1978]]

|valign=top| [[1980 w literaturze|1980]]

|valign=top| [[1983 w literaturze|1983]]

|valign=top| [[1990 w literaturze|1990]]

|valign=top| [[1994 w literaturze|1994]]

|valign=top| [[1995 w literaturze|1995]]

|valign=top| [[1996 w literaturze|1996]]

* {{Flaga|CAN}} Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich z Toronto w dziedzinie literatury<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Szuber uhonorowany w Kanadzie |url =|czasopismo = [[Tygodnik Sanocki]] | wolumin = Nr 50 (422) | strony = 1 | data = 10 grudnia 1999 | url = }}</ref>

|valign=top| [[1997 w literaturze|1997]]

* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski]] (1997)<ref>{{Monitor Polski|1997|16|151}}.</ref><ref>{{Monitor Polski|1997|33|315}}.</ref>

|valign=top| [[1999 w literaturze|1999]]

|valign=top| [[2000 w literaturze|2000]]

|valign=top| [[2001 w literaturze|2001]]

* {{Flaga|FRA}} [[:fr:Prix Tropiques|Prix Tropiques]]

|valign=top| [[2002 w literaturze|2002]]

|valign=top| [[2003 w literaturze|2003]]

* [[Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta]]<ref>{{Cytuj stronę|url = https://zrp.pl/dzialalnosc-zrp/konkursy-i-odznaczenia/konkursy/nagroda-literacka-im-wladyslawa-reymonta/laureaci-nagrody-literackiej-im-wladyslawa-reymonta-w-latach-1994-2009/|tytuł = Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994 – 20091994–2009|autor = Związek Rzemiosła Polskiego|opublikowany =|data dostępu = 2014-09-12|opublikowany = }}</ref>

|valign=top| [[2004 w literaturze|2004]]

|valign=top| [[2005 w literaturze|2005]]

* {{Flaga|ESP}} Tytuł doktora honoris causa [[Uniwersytet Barceloński|Uniwersytetu Barcelońskiego Ramon Llull]]<ref>''Subtelna przekora mistrza reportażu'' , [[Newsweek]] 28.12.2008 str. 115.</ref>

* [[Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”|Złoty medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.e-teatr.pl/en/artykuly/16039.html | tytuł = Wręczono złote medale „Gloria Artis” | data = 2005-09-10 | opublikowany = e-teatr.pl | data dostępu = 2012-12-03}}</ref>

* W 2010 roku na warszawskim Polu Mokotowskim otwarto ścieżkę edukacyjną szlakiem Ryszarda Kapuścińskiego. Przebiega ona m.in. koło domu przy ul. Leszowej, w którym mieszkał w latach 1946-19551946–1955. W marcu 2018 r. dom był niezamieszkały i znajdował się w stanie ruiny<ref>{{Cytuj |tytuł = Dziury w dachu, pozrywane okna. Domek Ryszarda Kapuścińskiego na Polu Mokotowskim ruiną |czasopismo = warszawa.wyborcza.pl |data dostępu = 2018-04-05 |url = http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,23189532,dziury-w-dachu-pozrywane-okna-domek-ryszarda-kapuscinskiego.html |język = pl}}</ref>.

* [[Andrzej Włodzimierz Pawluczuk]] – ''[[Kapuściński (książka)|Kapuściński]]'' (Czytelnik, Warszawa 1980)

* {{Cytuj książkę | nazwisko = | imię = | autor link = | tytuł = Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906-1950| data = 1988| wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy| miejsce = Warszawa| isbn = 83-06-01691-2 | strony = 117, 528}}

* [[Kazimierz Wolny-Zmorzyński]] – ''[[O twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Próba interpretacji]]'' (Libri Ressovienses, Rzeszów 1998)

* [[Kazimierz Wolny-Zmorzyński]] – ''[[Wobec świata i mediów. Ryszarda Kapuścińskiego dylematy dziennikarskie, literackie, społeczno-polityczne]]'' (Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999) [http://kapuscinski.info/pobierz/kazimierz_wolny_zmorzynski.pdf]

* [[Zbigniew Bauer]] – ''[[Antymedialny reportaż Ryszarda Kapuścińskiego]]'' (PAP, Warszawa 2001)

* [[Beata Nowacka]] – ''[[Magiczne dziennikarstwo: Ryszard Kapuściński w oczach krytyków]]'' (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2004)

* [[Kazimierz Wolny-Zmorzyński]] – ''[[Ryszard Kapuściński w labiryncie współczesności]]'' (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004)

* [[Ewa Chylak-Wińska]] – ''[[Afryka Kapuścińskiego]]'' (Wydawnictwo Sorus, Poznań 2007)

* ''[[„Życie jest z przenikania...”: Szkice o twórczości Ryszarda Kapuścińskiego]]'', zebr., oprac. i wstępem opatrzył [[Bogusław Wróblewski]], posł. Alicja Kapuścińska (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2008)

* [[Beata Nowacka]], [[Zygmunt Ziątek]] – ''[[Ryszard Kapuściński: Biografia pisarza]]'' (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 2008)

* [[Jarosław Mikołajewski]] – ''[[Sentymentalny portret Ryszarda Kapuścińskiego]]'' (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008)

* ''[[O książkach, ludziach i sztuce: Pisma rozproszone]]'', pod red. [[Bożena Dudko|Bożeny Dudko]] i [[Mariusz Zwoliński|Mariusza Zwolińskiego]], ze wstępem Alicji Kapuścińskiej (Czytelnik, Warszawa 2009)

* [[Mariusz Dzięgielewski]] – ''[[Reportaże Ryszarda Kapuścińskiego]]'' (Wydawnictwo KUL, Lublin 2009)

* ''[[Ryszard Kapuściński -– wizja świata i wartości: Refleksje interdyscyplinarne]]'', red. nauk. [[Arkadiusz Dudziak]] i [[Agnieszka Żejmo]] (Vertum Wydawnictwo Naukowe i Specjalistyczne, Olsztyn 2009) [http://vertum.pl/wydawnictwo_kapuscinski.html]

* ''[[Ryszard Kapuściński i Pole Mokotowskie]]'' (Miasto Stołeczne Warszawa, Warszawa 2010)

* [[Artur Domosławski]] – ''[[Kapuściński non-fiction]]'' (Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2010)<ref>W październiku 2016 r. uchylono zakaz publikacji rozdziału o kobietach w życiu Ryszarda Kapuścińskiego w ewentualnych wznowieniach jego biografii pióra Artura Domosławskiego.</ref><ref name="Uchylono zakaz publikacji na temat życia prywatnego R.Kapuścińskiego">{{Cytuj stronę | url = http://wiadomosci.wp.pl/sad-mozna-wznowic-pelna-biografie-kapuscinskiego-6047538012217985a | tytuł = http://wiadomosci.wp.pl/sad-mozna-wznowic-pelna-biografie-kapuscinskiego-6047538012217985a | opublikowany = wp.pl | data dostępu = 2016-10-17}}</ref>

* [[Magdalena Horodecka]] – ''[[Zbieranie głosów: Sztuka opowiadania Ryszarda Kapuścińskiego]]'' (Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010)

* [[Mirosław Ikonowicz]] – ''[[Hombre Kapuściński]]'' (Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2011)

* [[Beata Nowacka]], [[Zygmunt Ziątek]] – ''[[<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY KWADRATOWE) -->Literatura „non-fiction”. Czytanie Kapuścińskiego po Domosławskim]]'' (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013) [https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/3820/1/Nowacka_Literatura_non_fiction_czytanie_Kapuscinskiego.pdf]

* [[Maciej Sadowski]] -– ''[[Ryszard Kapuściński. Fotobiografia/Ryszard Kapuściński. Photobiography]]'' (Veda, Warszawa 2013) [http://www.veda.com.pl/fotobiografie/index.html]

* [[Agnieszka Czapla]], [[Alicja Karasińska]], [[Dagmara Karp]], [[Magda Pruszkiewicz]] i [[Ewelina Witkowska]] -– ''[[Kapuściński w Izabelinie i inne opowieści]]'' (Skorpion, Warszawa 2013)

* [[Tomasz Jan Chlebowski]] – ''[[Horyzonty spotkań Ryszarda Kapuścińskiego]]'' (Difin, Warszawa 2014)

* [[Marek Kusiba]] -– ''[[Ryszard Kapuściński z daleka i z bliska]]'' (Znak, Warszawa 2018) [https://www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,112209,Ryszard-Kapuscinski-z-daleka-i-z-bliska]