Wikipedia

Order Virtuti Militari: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne techniczne
Nie podano opisu zmian
Linia 25:
}}
[[Plik:Stanisław II August Poniatowski in coronation clothes.PNG|thumb|Król Polski Stanisław August Poniatowski, twórca Orderu Virtuti Militari, później pod naciskiem posła rosyjskiego dla złagodzenia gniewu Katarzyny II, surowo zabronił noszenia orderu i zażądał jego zwrotu, pod groźbą ''najsurowszych kar kryminalnych'']]
'''Order Wojenny Virtuti Militari''' (VM, [[łacina|łac.]] ''Męstwu wojskowemu – (cnocie) dzielności żołnierskiej'') – najwyższe polskie [[odznaczenie|odznaczenie wojskowewojenne]], nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest najstarszym orderem wojskowymwojennym na świecie, spośród nadawanych do chwili obecnej<ref>Krzysztof Filipow, Order Virtuti Militari 1792–1945, [[Warszawa]] [[1990]], s. 5.</ref>. Ustanowiony przez króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] 22 czerwca 1792 dla uczczenia zwycięstwa w [[bitwa pod Zieleńcami|bitwie pod Zieleńcami]] po rozpoczęciu [[wojna polsko-rosyjska (1792)|wojny polsko-rosyjskiej]] przeciwko interwencji [[Imperium Rosyjskie]]go i [[Konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]], a w obronie [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji 3 maja]]. Dewiza orderu brzmi: ''Honor i Ojczyzna''.
 
Order był nadawany w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]. Po utworzeniu tzw. [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] order, zachowując swój [[statut]], otrzymał nazwę Order Wojskowy Polski. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku [[Sejm Ustawodawczy (1919–1922)|Sejm Ustawodawczy]] na mocy ustawyUstawy z dnia 1 sierpnia 1919 roku wskrzesił order, nadając mu nazwę Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Obecnie order może być nadawany podczas wojny lub 5 lat po jej zakończeniu przez [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej]] na wniosek [[Kapituła Orderu Virtuti Militari|Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari]].
 
Łączna liczba odznaczonych wynosi ponad 26 tys. osób<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Krzysztof Filipow]] | tytuł = Order Virtuti Militari | wydawca = [[Instytut Lecha Wałęsy|ILW]] | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 39 | url = http://www.genwolnosci.pl/images/publikacje/order-virtuti-militari.pdf}}</ref>.
Linia 35:
[[Plik:Virtuti Militari 1792 1.JPG|thumb|180px|Medale Virtuti Militari z 1792]]
[[Plik:Order Virtuti Militari 1792.JPG|thumb|180px|Krzyż Orderu Virtuti Militari 1792]]
Ostatni królKról Polski [[Stanisław August Poniatowski]] wprowadził nigdy formalnie nie ustanowiony '''Order Wojskowy''' [[22 czerwca]] [[1792]] roku, pismem skierowanym do dowódcy wojska koronnego [[generał lejtnant|generała lejtnanta]] ks. [[Józef Poniatowski]]ego, niedługo po rozpoczęciu [[wojna polsko-rosyjska (1792)|wojny polsko-rosyjskiej]] przeciwko [[Konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]] w obronie [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji 3 Maja]] i po interwencji [[Armia Imperium Rosyjskiego|wojskwojska rosyjskichRosji]] [[Władcy Rosji|cesarzowej]] [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny II]]<ref name=tj>[[Tadeusz Romuald Jeziorowski|Tadeusz Jeziorowski]]: ''The Napoleonic Orders. Ordery Napoleońskie''. Warszawa: Karabela, 2018, s. 106–111</ref>, jednak w tym czasie wprowadził order bez sformalizowanej instytucji, którą myślał stworzyć.
 
W raporcie pisanym do króla po zwycięskiej [[bitwa pod Zieleńcami|bitwie pod Zieleńcami]] w dniu 18 czerwca 1792 roku, dowodzący nią książę [[Józef Poniatowski]] zażądał szybkiego wprowadzenia nowego orderu wojennego. W raporcie przesłanym królowi wręcz domagał się stworzenia orderu wojennego w szybkim trybie, co pozwoliłoby podnieść morale w wojsku. Myślał już o tym wcześniej, spoglądając ku innym krajom europejskim od lat przyznającym odznaczenia<ref name="deagostini">„Ordery i odznaczenia”. Nr 1. DeAgostini, s. 3-5</ref>.
 
Król zareagował natychmiast, ponieważ już od pewnego czasu nosił się z zamiarem ustanowienia takiego odznaczenia:
{{cytat|''Przyszło mi do głowy przesłać rodzaj medali owalnych, które z jednej strony mieścić będą moje imię, a z drugiej napis „Virtuti Militari”, a które będzie można nosić, tak jak [[Order Marii Teresy|krzyże orderu Marii Teresy]], na wąskiej wstążce podobnej do wstążki orderu Św. Stanisława. Będą to medale srebrne dla szeregowych[[szeregowy]]ch i podoficerów[[podoficer]]ów, a złote dla oficerów[[oficer]]ów'' – [[Stanisław August Poniatowski]] z listu do ks. [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]] napisanego 12 czerwca 1792{{r|luk}}<ref name =bd>[[Bronisław Dembiński]]: ''[http://www.pbc.biaman.pl/dlibra/info?forceRequestHandlerId=true&mimetype=application/pdf&sec=false&handler=pdf_browser&content_url=/Content/4183/Syg.%2009171%20-%202%20z%201%20Stanis%C5%82aw%20August%20i%20Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99%20J%C3%B3zef%20Poniatowski%20.pdf Stanisław August i książę Józef Poniatowski w świetle własnej korespondencji]''. Lwów 1904, s. 72-73, 79-80</ref>.}}
Pierwsze egzemplarze medali wykonała [[Mennica Polska|mennicaMennica Warszawska]] 15 czerwca 1792<ref name="luk">{{Cytuj książkę | autor = [[Krzysztof Filipow]] | tytuł = Order Virtuti Militari | wydawca = Łuk | miejsce = Białystok | data = 1992 | strony = 5–10 | isbn = 83-85183-27-2}}</ref>, które król wysłał do ksiecia:
{{cytat|''Jeżeli czas i okoliczności pozwolą, ustanowię instytucję formalną orderu wojskowego. Teraz z największym pośpiechem wysyłam Ci 20 medalów złotych, oznaczonych dewizą VirtutuVirtuti Militari, dla znaczniejszych oficerów, którzy odznaczyli się w ostatnich bitwach obecnej kampanii. [...] Jest was 16 wymienionych na załączonym wykazie, ale ponieważ może się zdarzyć, iż znajdzie się jeszcze kilku, już zasługujących na tę odznakę, dodaję przeto jeszcze 4 dla tych, których nazwiska mi wskażesz. Przesyłam Ci nadto 40 medali srebrnych dla niższych oficerów i prostych żołnierzy, których nazwiska mi nadeślesz [...]'' – król do księcia 22 czerwca 1792{{r|deagostini|bd}}.}}
List zawierał spis osób, którym tego dnia nadano pierwsze złote medale:
{{Kolumna-podział|2|
Linia 52:
# bryg. [[Eustachy Erazm Sanguszko|Eustachy Sanguszko]],
# płk [[Józef Poniatowski (pułkownik)|Józef Poniatowski]],
# ppłk. [[Jan Grochowski (generał)|Jan Grochowski]],
# mjr Jan Krasicki,
# mjr [[Józef Szczutowski]],
Linia 75:
Ustalono formę noszenia krzyży na wstążce błękitnej z czarnymi obwódkami, ponadto Krzyż Wielki był dekorowany srebrną, sześciopromienną gwiazdą. Ponadto zatwierdzono uposażenie w postaci dodatkowego podwójnego żołdu dla odznaczonych Krzyżem Złotym i dodatkowej połowy żołdu dla odznaczonych Krzyżem Srebrnym{{r|luk}}.
 
Król Stanisław August Poniatowski był Wielkim Mistrzem Orderu Virtuti Militari i z mocy prawa kawaleremodznaczonym KrzyżaKrzyżem WielkiegoWielkim<ref name=kf>[[Krzysztof Filipow]]: ''Order Virtuti Militari 1792–1945''. Warszawa: [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]], 1990, s. 15–18.</ref>.
 
W myśl statutu order miał być nadawany przez [[Kapituła Orderu Virtuti Militari|kapitułę orderu]], w której skład mieli wejść kawalerowie tego orderu w kolejności ich nadania. Pierwszy jej skład mieli stanowić odznaczeni po bitwie pod Zieleńcami:
Linia 160:
Po wybuchu [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] wznowiono nadawanie orderu, który otrzymał uchwałą [[Sejm (powstanie listopadowe)|Sejmu]] z 19 lutego 1831 roku nazwę ''Order Virtuti Militari''. Pierwsze nadanie orderu nastąpiło 3 marca 1831 roku, a ostatnie najprawdopodobniej w październiku 1831 roku, bo ostatni naczelny dowódca powstania listopadowego gen. dyw. [[Maciej Rybiński (generał)|Maciej Rybiński]] nadawał ordery na emigracji już po upadku powstania. Po klęsce powstania [[car]] Rosji [[Mikołaj I Romanow|Mikołaj I]] zniósł order, ustanawiając 31 grudnia 1831 roku [[Polski Znak Honorowy]], którego odznaka była kopią Orderu Virtuti Militari, lecz nie było to odznaczenie w rozumieniu orderu wojennego, a już na pewno nie polskie<ref>{{cytuj książkę|imię = Wanda |nazwisko = Bigoszewska |tytuł = Polskie ordery i odznaczenia |wydawca = Interpress |miejsce = Warszawa |rok = 1989 |strony = 35 |isbn = 83-223-2287-9}}</ref>
 
Rozkazem z 12 stycznia 1832 roku cesarz [[Mikołaj I Romanow|Mikołaj I]] zdegradował Order Virtuti Militari do rangi rosyjskiej odznaki [[Polski Znak Honorowy|Polska Odznaka Zaszczytna za Zasługi Wojenne]], którą nadano w liczbie ponad 100 tysięcy uczestnikom tłumienia powstania listopadowego<ref>Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski: ''Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie''. Warszawa 1987, s. 58.</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20070811000417/http://www.dziedzictwo.polska.pl/katalog/skarb,Spis_Kawalerow_Orderu_Virtuti_Militari_z_1792_roku,gid,111043,cid,1714.htm?body=desc Spis Kawalerów Orderu Virtuti Militari z 1792 roku]</ref>. CarCesarz tak uzasadnił utworzenie nowej odznaki: {{cytat|„''Aby upamiętnić wyjątkowe zasługi Naszej armii w czasie działań wojennych przeciw polskim buntownikom, uznałem za rzecz sprawiedliwą przyznać wszystkim żołnierzom uczestniczącym bezpośrednio w tych działaniach Odznakę Zaszczytną za Zasługi Wojenne, która należy do Królestwa Polskiego, oraz ustanowić na wstążce jej, lecz starszy od niej medal na pamiątkę poskromienia Warszawy”''<ref name="deagostini" />.}}
Ustanowiony przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego [[Medal za Zdobycie Szturmem Warszawy|Medal za Wzięcie Szturmem Warszawy w 1831 roku]] noszony był na wstędze orderowej Orderu Wojskowego Polski<ref>[http://www.rusempire.ru/arhiv-statey/medal-za-vzyatie-pristupom-varshavy-v-1831-godu.html Медаль „За взятие приступом Варшавы в 1831 году”]</ref>.
 
Linia 169:
* V klasy – Krzyżem Srebrnym – 1963
 
Jedyny Krzyż Komandorski otrzymał gen. dyw. [[Jan Zygmunt Skrzynecki|Jan Skrzynecki]] za [[II bitwa pod Wawrem|bitwę pod Wawrem]] i [[Bitwa pod Dębem Wielkiem|Dębem Wielkim]]. Uhonorowano także dwie kobiety Krzyżami Srebrnymi (V klasy): [[Józefa Rostkowska|Józefę Kluczycką]] – st. asystenta chirurga [[10 Pułk Piechoty Liniowej|10 Pułku Piechoty Liniowej]], (późniejszą secundożonę votokapitana [[JózefaDaniel RostkowskaRostkowski|Józefę Daniel z MazurkiewiczówDaniela RostkowskąRostkowskiego]]) oraz [[Barbara Bronisława Czarnowska|Bronisławę Czarnowską]] – kadeta z [[1 Pułk Jazdy Augustowskiej|1 Pułku Jazdy Augustowskiej]]<ref>H. Sadowski (''[https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/937?id=937 Ordery i oznaki zaszczytne w Polsce]'', Warszawa, 1904, str. 159–160) słusznie wymienia dwie a nie trzy kobiety odznaczone Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Józefa Kluczycka wyszła później (secundo voto) za kapitana Daniela Rostkowskiego. Występuje więc we Francji jako Józefa Rostkowska, (H. Musielak,'' Polonica w Archiwum Północnej Francji w Lille''. Archeion, t. LXII, Warszawa, 1975, str. 130).</ref>. Order otrzymał także m.in. syn [[Napoleon Bonaparte|Napoleona I]] i [[Maria Walewska|Walewskiej]] – [[Aleksander Colonna-Walewski (syn Napoleona)|Aleksander Colonna-Walewski]].
 
=== Okres 1918–1939 ===
Po odzyskaniu niepodległości w 1918, [[Sejm Ustawodawczy (1919–1922)|Sejm Ustawodawczy]] Rzeczypospolitej Polskiej na mocy ustawyUstawy z dnia 1 sierpnia 1919 roku o ustanowieniu orderu wojskowego „Virtuti Militari” wskrzesił order ustanowiony w 1792 roku przez króla Polski [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]], nadając mu nazwę ''Orderu Wojskowego Virtuti Militari''. Zgodnie z ustawą przywrócone zostało dawne znaczenie orderu jako nagrody ''[...] czynów wybitnego męstwa i odwagi, dokonanych w boju i połączonych z poświęceniem się dla dobra Ojczyzny[...]''. Restytuowany order zachował dawny, wprowadzony w okresie Księstwa Warszawskiego, podział na pięć klas oraz ich nazwy. W ustawie określono podstawowe parametry orderu, zasady jego noszenia, kwalifikacje czynów, za które żołnierze mogli otrzymać poszczególne klasy orderu oraz prawa i przywileje odznaczonych.
 
W ustawie ustalono, że [[żołnierz]] mógł otrzymać order poszczególnej klasy za następujące czyny:
* Krzyż Wielki z Gwiazdą – I klasy – [[wódz]] za zwycięstwo w walnej bitwie, zakończonej zupełną porażką [[Przeciwnik|nieprzyjaciela]] lub za bohaterską obronę, która rozstrzygnęła o losach operacji strategicznych;
* Krzyż Komandorski – II klasy – [[dowódca]] za zwycięstwo taktyczne lub mężną i skuteczną obronę trudnej pozycji;
* Krzyż Kawalerski – III klasy – [[oficer (wojsko)|oficer]], [[podoficer]] lub [[szeregowy]], posiadający już Krzyż Złoty (IV klasy) za umiejętne kierowanie oddziałem, połączone z czynem wybitnego męstwa i z narażeniem życia;
Linia 182:
[[Plik:Virtuti Militari, dokument przyznania uprawnień.jpg|thumb|Virtuti Militari, dokument przyznania legitymacji i uprawnień.]]
 
[[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej]] postanowił m.in. że każdy kawalerodznaczony orderuorderem (bez względu na klasę i inne pobory otrzymywane z tytułu wykonywanej pracy) będzie otrzymywał dożywotnio roczną [[Płaca|pensję]] orderową w wysokości 300 zł (w tej wysokości była wypłacana do 1939 roku<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wypłata pensji kawalerom Orderu „Virtuti Militari” | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 296 z 31 grudnia 1938 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=94659}}</ref>). Ponadto przyznano im przywilej pierwszeństwa przy przydziale ziemi, przy obejmowaniu posad rządowych, przy przyjmowaniu do zakładów dla inwalidów oraz uzyskiwaniu dla dzieci miejsc stypendialnych w rządowych placówkach oświatowych i zakładach wychowawczych. Kawalerowie orderu Virtuti Militari mieli także prawo do honorów ze strony wojskowych równych stopniem, a nie posiadających orderu. Podoficerowie i szeregowi odznaczeni tym Krzyżem mieli prawo awansowania na stopień oficerski, o ile posiadali odpowiednie kwalifikacje. Awansowani na tych warunkach podoficerowie i szeregowi zachowywali wszystkie prawa oficerów służby czynnej. Jednakże byli zobowiązani w ciągu roku po zakończeniu wojny złożyć stosowny egzamin na stopień oficera rezerwy.
 
Wszyscy odznaczeni Orderem Virtuti Militari tworzyli zgodnie z ustawąUstawą ''braterski zespół'' pod nazwą „Zgromadzenie Kawalerów Orderu Virtuti Militari” z Kanclerzem Orderu i Kapitułą na czele. Kapitułę tworzyło dwunastu najstarszych kolejnością kawalerów czterech klas starszych (po trzech z każdej klasy). Przewodniczącym Kapituły z tytułem Kanclerza mógł być najstarszy klasą i kolejnością kawaler orderu (''był nim marszałek [[Józef Piłsudski]], jako jedyny Polak odznaczony Krzyżem Wielkim z Gwiazdą''). Decyzja o nadaniu orderu od 1920 roku należała do [[Naczelnik Państwa|Naczelnika Państwa]], przy czym I, II i III klasę nadawał on na wniosek Kapituły, a klasę IV i V – na wniosek dowództwa dywizji ([[jednostki organizacyjne wojska|samodzielnych jednostek]] szczebla taktycznego). Ustawa z 1919 roku ustanowiła Święto Orderu na dzień 3 maja.
 
1 stycznia 1920 roku Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny [[Józef Piłsudski]] powołał pierwszą Tymczasową Kapitułę Orderu, w skład której weszli<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Kazimierz Sejda]] | tytuł = Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej | miejsce = Warszawa | data = 1932 | strony = 26 | rozdział = Order Virtuti Militari | url = http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85523}}</ref>:
# marszałekPierwszy Marszałek Polski [[Józef Piłsudski]] – przewodniczący,
# genenerał broni [[Józef Haller]] – zastępca przewodniczącego, dowódca [[Front Pomorski|Frontu Pomorskiego]],
# generał porucznik [[Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański|Wacław Iwaszkiewicz]] – dowódca Front [[Front Podolski|Frontu Podolskiego]],
Linia 206:
 
24 listopada 1922 powołano nową Kapitułę Orderu w składzie:
# Pierwszy Marszałek Polski [[Józef Piłsudski]], odznaczony orderem I, II i V klasy,
# gen. broni [[Zygmunt Zieliński (generał broni)|Zygmunt Zieliński]], odznaczony orderem II i V klasy,
# gen. broni [[Tadeusz Rozwadowski]], odznaczony orderem II i V klasy,
Linia 222:
W 1922 Naczelnik Państwa J. Piłsudski przeznaczył cesarzowi Japonii [[Yoshihito]] do rozporządzenia dla armii japońskiej 51 krzyży Orderu VM<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = „Virtuti Militari” na piersiach oficerów japońskich | czasopismo = [[Ilustrowany Kurier Codzienny|Ilustrowany Kuryer Codzienny]] | strony = 1 | data = Nr 126 z 7 maja 1928 | url = http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=65025}}</ref>.
 
Po 1926 odznaczeni musieli nosić pełne odznaki orderu, nawet na mundurze polowym. 25 marca 1933 roku [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm]] RP uchwalił nową ustawęUstawę o Orderze Virtuti Militari, którą ogłoszono 8 maja tegoż roku. Ustawa przeniosła Święto Orderu na 11 listopada oraz zmieniła jego nazwę na ''Order Wojenny Virtuti Militari'' (a nie jak dotychczas: „Wojskowy”). Wprowadzone zostały zmiany w wyglądzie odznak orderowych, precyzyjniej określono warunki przyznawania poszczególnych klas orderu, uzależnione od funkcji odznaczonego i kwalifikacji czynu.
 
Poszczególne klasy orderu mogły być przyznawane w następujący sposób:
Linia 231:
* Krzyż Srebrny – V klasa – mógł być nadany dowódcy za śmiały i pełen inicjatywy czyn bojowy połączony ze skutecznym i umiejętnym dowodzeniem, a także żołnierzowi, który swoim przykładem wpłynął na towarzyszy, doprowadzając ich do wybitnego czynu bojowego lub sam dał przykład niezwykłego męstwa. Krzyżem Srebrnym mogły być także odznaczane za niezwykłe męstwo osoby cywilne, oddziały, miasta i inne zbiorowości.
 
Prawo nadawania orderu w czasie wojny przysługiwało Wodzowi Naczelnemu, a po zawarciu pokoju byłemu Naczelnemu Wodzowi, przy czym I, II i III klasa miała być przyznana na wniosek [[Kapituła orderu|Kapituły Orderu]], a klasa IV i V na wniosek dowódców oddziałów. Kapitułę pod przewodnictwem Kanclerza, mieli tworzyć kawalerowie II, III, IV i V klasy w liczbie dwunastu (po trzech z każdej klasy), powoływani w czasie pokoju przez generalnego inspektora sił zbrojnych, a w czasie wojny przez Naczelnego Wodza. Do składu Kapituły wchodzili z urzędu także wszyscy kawalerowie I klasy. Kapituła Orderu miała być w 1/3 części odnawiana co dwa lata. Funkcję Kanclerza Orderu powierzono kawalerowi I lub II klasy Orderu, mianowanego w czasie wojny przez Naczelnego Wodza, a w czasie pokoju przez generalnegoGeneralnego inspektoraInspektora siłSił zbrojnychZbrojnych.
 
Kawalerowie Orderu – obywatele polscy – tworzyli, jak poprzednio, „braterski zespół” pod nazwą „Zgromadzenie Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari”. Przysługiwały im, bez względu na klasę, te same uprawnienia, jakie nadano w ustawieUstawie z 1919 roku, z tym że podoficer odznaczony Krzyżem Złotym mógł być mianowany do stopnia [[podporucznik]]a, a szeregowiec – tylko do stopnia [[sierżant]]a.
 
Nowa ustawaUstawa z 1933 roku rozszerzała ponadto zakres przywilejów. KawalerowieOdznaczeni OrderuOrderem WojennegoWojennym Virtuti Militari otrzymali dodatkowo uprawnienia do 80% zniżki kolejowej<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Kawalerowie orderu Virtuti Militari otrzymują zniżki kolejowe | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 132 z 15 maja 1933 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=45938}}</ref> oraz leczenia na koszt skarbu państwa, jeżeli choroba była skutkiem służby wojskowej w czasie wojny. Państwo polskie było zobowiązane również dostarczyć im pracy, zapewniającej godne utrzymanie, natomiast niezdolni do pracy i niemający odpowiednich warunków materialnych otrzymywali zaopatrzenie jak dla osób szczególnie zasłużonych. Ponadto od 1933 roku roczna pensja orderowa w wysokości 300 zł była zwolniona od wszelkich podatków i nie mogła być zajęta sądownie.
 
Ogółem w tzw. [[II Rzeczpospolita|Drugiej Rzeczypospolitej]] (do 1 września 1939) nadano 8389 Orderów Wojennych Virtuti Militari, w tym:
* Krzyży Wielkich z gwiazdą (I klasy) – 6 (w tym 5 cudzoziemcom),
* Krzyży Komandorskich (II klasy) – 19 (w tym 7 cudzoziemcom),
Linia 246:
Między innymi, do 1939 roku odznaczeni zostali<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Kazimierz Sejda]] | tytuł = Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej | miejsce = Warszawa | data = 1932 | strony = 35 | rozdział = Order Virtuti Militari | url = http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85523}}</ref>:<br />
Krzyżem Wielkim (I klasy):
# [[Józef Piłsudski]] – Pierwszy Marszałek Polski (14.06.1923),
# [[Ferdinand Foch|Ferdynand Foch]] – Marszałek [[Francja|Francji]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i Polski (14.06.1923),
# [[Ferdynand I Hohenzollern-Sigmaringen|Ferdynand I]] – [[król]] [[Rumunia|Rumunii]] (21.06.1923),
Linia 298:
* miasto [[Verdun (Moza)|Verdun]] – 1921<ref name="ropwim12">{{cytuj stronę|url=http://www.radaopwim.gov.pl/article_details/513/czerwca-warszawa/|tytuł=220 rocznica ustanowienia orderu Virtuti Militari|data=18 czerwca 2012|opublikowany=radaopwim.gov.pl|data dostępu=13 października 2014}}</ref>,
* „nieznany żołnierz amerykański, którego zwłoki spoczywają na [[Grób Nieznanych Żołnierzy na Narodowym Cmentarzu w Arlington|cmentarzu w Arlington]]” (nr 262) – 11 listopada 1921{{odn|Dz. Pers. MSWojsk.|loc=Nr 58 z 23 grudnia 1922 roku, s. 962}},
* [[Grób Nieznanego Żołnierza w Paryżu]] i Rumunii[[Grób Nieznanego Żołnierza w Bukareszcie]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Krzysztof Filipow | tytuł = Order Virtuti Militari | wydawca = Łuk | miejsce = Białystok | data = 1992 | strony = 44 | isbn = 83-85183-27-2}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Kazimierz Sejda]] | tytuł = Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej | miejsce = Warszawa | data = 1932 | strony = 37 | rozdział = Order Virtuti Militari | url = http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85523}}</ref>.
Orderem V klasy udekorowano chorągwie, sztandary i trąbki następujących jednostek wojskowych<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Kazimierz Sejda]] | tytuł = Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej | miejsce = Warszawa | data = 1932 | strony = 36-37 | rozdział = Order Virtuti Militari | url = http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85523}}</ref>: [[1 Pułk Piechoty Legionów]], [[5 Pułk Piechoty Legionów]], [[6 Pułk Piechoty Legionów]], [[15 Pułk Piechoty „Wilków”]], [[22 Pułk Piechoty (II RP)|22 Pułk Piechoty]], [[34 Pułk Piechoty (II RP)|34 Pułk Piechoty]], [[35 Pułk Piechoty (II RP)|35 Pułk Piechoty]], [[41 Suwalski Pułk Piechoty]], [[55 Poznański Pułk Piechoty|55 Pułk Piechoty Wielkopolskiej]], [[56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej]], [[57 Pułk Piechoty Wielkopolskiej]], [[58 Pułk Piechoty (II RP)|58 Pułk Piechoty Wielkopolskiej]], [[81 Pułk Strzelców Grodzieńskich]], [[85 Pułk Strzelców Wileńskich]], [[86 Pułk Piechoty (II RP)|86 Pułk Piechoty]], [[14 Batalion Saperów (1939)|14 Batalion Saperów]], [[1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego|1 Pułk Szwoleżerów]], [[1 Pułk Ułanów Krechowieckich]], [[7 Pułk Ułanów Lubelskich]], [[14 Pułk Ułanów Jazłowieckich]], [[15 Pułk Ułanów Poznańskich]], [[Bajończycy|Oddział Bajończyków]], Oddział żeńskiego [[Polska Organizacja Wojskowa|P.O.W.]] oraz 12 baterii i dywizjonów artylerii.
 
Linia 349:
* gen. [[Harold Alexander]] (23 lipca 1944)
* gen. [[Oliver Leese]] (23 lipca 1944)
* genmarsz. polny [[Bernard Law Montgomery]] (25 listopada 1944)
* gen. [[Archibald Wavell]] (1941)
* gen. [[Henry Maitland Wilson]] (1944)
Linia 372:
 
Chińczyk:
* gen[[generalissimus|generalis.]] [[Czang Kaj-szek]] (10 marca 1943)
 
Norweg:
Linia 394:
Należy dodać, że już 11 listopada 1943 gen. [[Zygmunt Berling]] (wówczas dowódca [[1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR|1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR]]) wydał rozkaz, w którym uhonorował 16 żołnierzy [[1 Warszawska Dywizja Piechoty|1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki]] Krzyżami Srebrnymi Orderu Virtuti Militari za bohaterstwo wykazane w czasie [[bitwa pod Lenino|bitwy pod Lenino]]. W rozkazie znalazły się słowa: {{Cytat|„''Przykładami osobistej odwagi i bohaterstwa [...] wywołali ogólny podziw i szacunek oddziałów sojuszniczej Armii Czerwonej, które walczyły obok nas”''<ref name="deagostini" />.}} Krzyże Srebrne były nadawane do czasu wydania dekretu.
 
Po 1947 wszelkie uprawienia do nadawania Orderu otrzymał Prezydent RP, a później Rada Państwa. Ustawa Sejmu PRL z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach, zastępując dotychczasowe przepisy, nadała orderowi nazwę Order Virtuti Militari. Ustawa ta nie zawierała szczegółowych kryteriów nadawania orderu, określając jedynie, że jest on orderem wojennym, stanowiącym nagrodę za wybitne zasługi bojowe. W 19761974 roku w proteście przeciw odznaczeniu przez władze [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] sowieckiegoodznaczyły przywódcyOrderem Wojennym Virtuti Militari I klasy radzieckiego przywódcę [[Sekretarz Generalny KC KPZR|Sekr. Generalnego KC KPZR]] [[towarzysz|tow.]] [[Leonid Breżniew|Leonida Breżniewa]]. orderemW Virtuti1976 Militariw Iproteście klasyprzeciw odznaczeniu obcego komunisty przedwojenni dowódcy wojskowi zorganizowali uroczystość złożenia na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]] swoich orderówOrderów Wojennych Virtuti Militari.
 
W latach 1943–1989 nadano łącznie 5229 orderów, w tym:
Linia 404:
 
Krzyżem Wielkim (I klasy) zostali odznaczeni:
# 1945 – marsz[[Marszałek Polski|Marsz. Polski]] [[Michał Rola-Żymierski]],
# 1945 – marsz. [[Iwan Koniew]] ([[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]),
# 1945 – marsz. [[Gieorgij Żukow]] (ZSRR),
# 1945 – marszMarsz. Polski i [[Marszałek Związku Radzieckiego|Marsz. ZR]] [[Konstanty Rokossowski]] (ZSRR),
# 1945 – gen. armii [[Aleksiej Antonow]] (ZSRR),
# 1945 – gen. płk [[Nikołaj Bułganin]] (ZSRR),
# 1945 – marsz. [[Aleksandr Wasilewski]] (ZSRR),
# 1945 – marsz. [[Bernard Law Montgomery|Bernard Montgomery]] ([[Wielka Brytania]]),
# 1945 – marsz. [[Josip Broz Tito|Józef Broz-Tito]] ([[Jugosławia]]),
# 1945 – gen. armii [[Ludvík Svoboda|Ludvik Svoboda]] ([[Czechosłowacja|CSRS]]),
# 1947 – gen. broni [[Karol Świerczewski]] (pośmiertnie),
# 1973 – marsz. [[Andriej Grieczko|Andriej Greczko]] (ZSRR),
# 1974 – marsz. [[Leonid Breżniew]] (ZSRR){{r|zp}}, postanowieniemPostanowieniem Prezydenta RP [[Wojciech Jaruzelski|Wojciecha Jaruzelskiego]] z 10 lipca 1990 uchylono uchwałę w sprawie nadania orderu.
 
Krzyżem Komandorskim (II klasy) zostali odznaczeni m.in.:
Linia 448:
* 30 oficerów armii ZSRR,
* 22 oficerów innych zagranicznych armii{{r|zp}}.
 
Krzyżem Złotym (IV klasy) został odznaczony:
m.in. gen. broni [[Iwan Sierow]], Postanowieniem Prezydenta RP [[Lech Wałęsa|Lecha Wałęsy]] z 1995 r. uchylono Uchwałę KRN z 1946 r. o przyznaniu orderu.
 
[[Plik:Mostek Blyskawicy.jpg|thumb|240px|Mostek [[ORP Błyskawica|„Błyskawicy”]] udekorowany Orderem Virtuti Militari]]
Linia 485 ⟶ 488:
Order Wojenny Virtuti Militari po 1989 roku nie był nadawany.
 
Kapituła na wniosek zainteresowanych przeniosła Order Wojenny Virtuti Militari z odznaczonego [[Batalion Parasol|Batalionu Parasol]] na dziedziczącą jego tradycję [[Jednostka Wojskowa Komandosów|Jednostkę Wojskową 4101]].
16 października 1992 roku Sejm uchwalił ustawę, na mocy której orderowi nadano ponownie nazwę ''Order Wojenny Virtuti Militari''. Została przywrócona Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, a nadawany ma być przez Prezydenta RP. Określono również podobne szczegółowe kryteria nadawania, jak w ustawie z 25 marca 1933 roku. Dodano również, że order może być nadany tylko w czasie wojny lub nie później niż przez pięć lat od zakończenia wojny. 21 czerwca 1993 roku funkcję kanclerza powołanej Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari objął płk Stanisław Komornicki<ref name="deagostini" />.▼
 
▲16 października 1992 roku Sejm RP uchwalił ustawę, na mocy której orderowi nadano ponownie nazwę ''Order Wojenny Virtuti Militari''. Została przywrócona Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, a nadawany ma być przez Prezydenta RP. Określono również podobne szczegółowe kryteria nadawania, jak w ustawie z 25 marca 1933 roku. Dodano również, że order może być nadany tylko w czasie wojny lub nie później niż przez pięć lat od zakończenia wojny. 21 czerwca 1993 roku funkcję kanclerza powołanej Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari objął płk Stanisław Komornicki<ref name="deagostini" />.
 
W 1995 roku Kapituła Orderu Virtuti Militari wyjaśniła kwestie legalności nadań tego odznaczenia w okresie Polski Ludowej. W specjalnym dokumencie oznajmiła także: ''[...] w obronie i przez szacunek dla tych niewątpliwych zasług [polskich żołnierzy walczących na wszystkich frontach w obronie ojczyzny] stwierdzamy jednak głośno i dobitnie, że praktyka nadań przez władze Polski Ludowej Orderów Virtuti Militari, zwłaszcza najwyższych klas nadanych w bezprecedensowej liczbie przedstawicielom obcego mocarstwa, to obraza honoru polskiego żołnierza''<ref name="deagostini" />.
Linia 492 ⟶ 497:
 
==== Pozbawienie Orderu Virtuti Militari ====
Postanowieniem z 10 lipca 1990 roku prezydentPrezydent RP [[Wojciech Jaruzelski]] uchylił uchwałę Rady Państwa PRL z 21 lipca 1974 roku w sprawie nadania [[Leonid Breżniew|Leonidowi Breżniewowi]] Krzyża Wielkiego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
 
Postanowieniem z 2 sierpnia 1995 roku prezydentPrezydent RP [[Lech Wałęsa]] uchylił uchwałę [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] z 24 kwietnia 1946 roku ''w części dotyczącej nadania generałowi broni [[Iwan Sierow|Iwanowi Sierowowi]] Krzyża IV klasy Orderu Virtuti Militari''.
 
Postanowieniem z 26 lipca 2006 roku prezydent RP [[Lech Kaczyński]] pozbawił orderu [[Wincenty Romanowski|Wincentego Romanowskiego]], nadanego na mocy rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 3 sierpnia 1945 roku. Powodem tej decyzji były prześladowania działaczy niepodległościowych. Jako funkcjonariusz [[Główny Zarząd Informacji|InformacjiGłównego WojskowejZarządu Informacji]] Romanowski m.in. znęcał się nad więźniem politycznym w 1946 roku, za co został w 1998 roku skazany wyrokiem sądu na karę 1 roku i 6 miesięcy [[Pozbawienie wolności|pozbawienia wolności]].
 
== Opis odznaki ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Virtuti_Militari”