Samuel P. Huntington: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Życie i działalność: Drobne redakcyjne
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
m lit.
Linia 23:
 
== Poglądy i publikacje ==
W 1970 wraz z [[Warren Manshell|Warrenem Demianem Manshellem]] założył i współredagował (do 1977) dwumiesięcznik „[[Foreign Policy]]”. Pierwszą ważniejszą publikacją książkową była praca z 1957 ''The Soldier and the State. The Theory and Politics of Civil-Military Relations'' (''Żołnierz i państwo. Teoria i polityka stosunków cywilno-wojskowych'') – choć budziła, po opublikowaniu, wiele kontrowersji, to dziś uznawana jest za najbardziej wpływową książkę na temat cywilno-wojskowych stosunków w Ameryce. Duże uznanie zyskała praca z 1968 ''Political Order in Changing Societies'' (''Ład polityczny w zmieniających się społeczeństwach''), która rzuciła wyzwanie konwencjonalnym poglądom opartym na [[teoria modernizacji|teorii modernizacji]] (teoria ta zakłada, że postęp ekonomiczny i społeczny, w niedawno [[dekolonizacja|zdekolonizowanych]] krajach, prowadzi do stabilnych demokracji).
 
Huntington, będąc konsultantem amerykańskiego Departamentu Stanu, napisał w 1968 artykuł w dwumiesięczniku „[[Foreign Affairs]]”, w którym zalecał, aby doprowadzić do skupienia wiejskiej populacji [[Wietnam Południowy|Wietnamu Południowego]] w celu izolacji [[Wietkong]]u. Był też współautorem raportu ''The Crisis of Democracy. On the Governability of Democracies'' (''Kryzys demokracji. O możliwości rządzenia w demokracjach'') wydanego w 1976 przez [[Komisja Trójstronna|Komisję Trójstronną]].
 
[[Plik:Clash of Civilizations.png|thumb|300px|Mapa cywilizacji, oparta na publikacji Huntingtona „Zderzenie cywilizacji”. Poszczególne kolory oznaczają cywilizacje:
Linia 39:
Pozostałe kolory (np. jasnozielony, żółty i turkusowy) wskazują na obszary kultur z defektami, w których mogą nastąpić zderzenia cywilizacji (byłe kolonie brytyjskie, Turcja, Izrael, Etiopia, Haiti). Uwaga: Transylwania, Zachodnia Ukraina, północna Serbia i inne obszary według opracowania Huntingtona należą do cywilizacji zachodniej]]
 
W 1993 Huntington opublikował w „[[Foreign Affairs]]” głośny artykuł ''The Clash of Civilizations?'' (''Zderzenie cywilizacji?''), który sprowokował debatę wśród teoretyków stosunków międzynarodowych. Huntington w artykule przeciwstawił się tezie [[Francis Fukuyama|Francisa Fukuyamy]] o „końcu historii”, który miałby nastąpić po upadku [[komunizm]]u. Huntington, opisując [[geopolityka|geopolitykę]] po zakończeniu [[zimna wojna|zimnej wojny]] stwierdził, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe [[konflikt zbrojny|konflikty zbrojne]] będą się toczyć nie między [[państwo|państwami]], ale między [[cywilizacja]]mi. Źródłami [[konflikt międzynarodowy|konfliktów międzynarodowych]] staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów [[religia|religijnych]]. Współczesny świat zmienia się w arenę walki i rywalizacji między ośmioma głównymi [[cywilizacja]]mi. Rozwinięciem artykułu była wydana w 1996 książka ''The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order''.
 
Wyżej wymieniona publikacja Huntingtona stanowi kolejny wkład do teorii cywilizacji. Perspektywa teorii cywilizacji była wcześniej przyjmowana w pracach takich myślicieli i badaczy jak [[Oswald Spengler]] (''Zmierzch Zachodu''), [[Feliks Koneczny]] (''O wielości cywilizacyj''), [[Pitirim Sorokin]] (''Social and Cultural Dynamics''), [[Arnold Joseph Toynbee]] (''[[Studium historii]]''), [[Norbert Elias]] (''Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu'') i [[Immanuel Wallerstein]] (''The Modern World-System''). ''Zderzenie cywilizacji'' wpisuje się też we współczesną debatę nad procesami i skutkami [[Globalizacja|globalizacji]], która z jednej strony posiada rozliczne grono zwolenników (argumenty za pozytywnymi efektami ekonomicznymi globalizacji przytaczają w swoich publikacjach m.in. [[Thomas Friedman]] i [[Adrian Wooldridge]]), a także kontestatorów w postaci na przykład licznych ruchów [[alterglobalizm|alterglobalistów]]. Rozbieżne są też spojrzenia na to, czy globalizacja prowadzi do ujednolicenia lokalnych kultur (i poszczególnych cywilizacji) - jak zakładają na przykład politolog [[Benjamin Barber]] i socjolog [[George Ritzer]] - czy też do indygenizacji (ulokalnienia) i kreolizacji (mieszania) - jak dowodzą [[antropologia kulturowa|antropologowie kulturowi]] (między innymi [[Roland Robertson]] i [[Arjun Appadurai]]).
 
== Krytyka ==
Prace Samuela Huntingtona były w Stanach Zjednoczonych przedmiotem rozlicznych krytyk.
 
Huntington w 1986 roku był dwukrotnie nominowany na członka Narodowej Akademii Nauk, jednak po głosowaniu odrzucono jego kandydaturę. O odrzucenie nominacji zabiegał szczególnie profesor matematyki z [[Uniwersytet Yale]] [[Serge Lang]] wskazując, że Huntington, aby podbudować swój autorytet, w swojej pracy z 1968 roku ''Political Order in Changing Societies'' dopuścił się [[Pseudonauka|pseudonaukowego]] (pseudomatematycznego) argumentu dowodząc, że [[Ameryka Południowa]] w 1960 roku była „społeczeństwem zadowolonym”.
 
Krytycy (na przykład w artykułach publikowanych na łamach ''[[Le Monde Diplomatique]]'') uznali publikację ''Zderzenie cywilizacji'' za próbę teoretycznego usankcjonowania {{fakt|data=2014-10|agresji [[Zachód (cywilizacja)|Zachodu]], której przewodzą Stany Zjednoczone i która zwrócona została ku [[Chiny|Chinom]] i światowej kulturze [[islam]]u|data}}. Tym niemniej zmiany geopolityczne, jakie nastąpiły po zakończeniu [[Zimna wojna|zimnej wojny]] stawiają dla [[Zachód (cywilizacja)|Zachodu]] wymóg wewnętrznego wzmocnienia kulturowego przez wstrzymanie się od narzucania swojego ideału demokratycznego uniwersalizmu i zaprzestanie swojego nieustającego interwencjonizmu militarnego. Inni krytycy wskazują, że taksonomia Huntingtona jest arbitralna, stanowi uproszczenie i nie bierze pod uwagę wewnętrznej dynamiki i partykularnych napięć, jakie panują wewnątrz samych cywilizacji. Ponadto krytycy argumentują, że Huntington nie docenia mobilizacji ideologicznej prowadzonej przez elity i niespełnienia socjoekonomicznych potrzeb populacji - które to przyczyny są rzeczywistymi czynnikami napędzającymi konflikty - a także, że ignoruje konflikty, które nie pasują do linii defektów cywilizacyjnych, jakie zidentyfikował. Dalej, zdaniem krytyków, jego nowy paradygmat nie jest niczym innym, jak tylko myśleniem realistycznym, w którym „państwa” zastąpione zostały przez „cywilizacje”. Wpływ Huntingtona na politykę [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] podobny jest do wpływu kontrowersyjnych teorii religijnych brytyjskiego historyka [[Arnold Joseph Toynbee|Arnolda Josepha Toynbee'ego]], który w początkach XX w. pisał o przywódcach azjatyckich.
Linia 52:
W nekrologu Samuela Huntingtona, jaki ukazał się w [[The New York Times|New York Times]], napisano, że jego ''nacisk na dawne imperia religijne, zamiast na narody, czy grupy etniczne, [jako źródła globalnego konfliktu] zyskały...więcej uznania po atakach z 11 września.
 
Również grono amerykańskich [[antropologia kulturowa|antropologów kulturowych]] w pracy ''Why America's Top Pundits Are Wrong. Anthropologists Talk Back'' (''Dlaczego najwięksi mędrcy Ameryki się mylą. Odpowiedź antropologów'') zweryfikowało zawartość merytoryczną publikacji czołowych, wpływowych dziennikarzy i autorytetów z dziedziny politologii (m.in. Samuela Huntingtona, [[Robert D. Kaplan|Roberta Kaplana]] i [[Thomas Friedman|Thomasa Friedmana]]) wskazując na mitotwórstwo, operowanie stereotypami, wyolbrzymianie różnic między cywilizacjami, propagowanie koncepcji konfliktu i wizji, w której ludzie żyjący w odmiennych kręgach kulturowych nigdy nie będą w stanie stworzyć tolerancyjnego świata<ref>{{cytuj książkę | imię = Wojciech | nazwisko = Burszta i Waldemar Kuligowski | autor link = Wojciech Burszta| tytuł = Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie| wydawca = Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza | miejsce = Warszawa | rok = 2005 | strony = 141-143 | cytat = Chodzi najpierw o samego Samuela Huntingtona i jego osławioną teorię siedmiu (lub ośmiu, bo autor sam nie wie, co począć z Afryką) kręgów cywilizacyjnych, które muszą się nieuchronnie „zderzyć” ze sobą jako nieporównywalne formy życia. Dalej o Roberta Kaplana...o konserwatywno-liberalną, optymistyczną i wielce uproszczoną wizję globalizacji Thomasa L. Friedmanna... Książka - strona po stronie - pokazuje, dlaczego wymienieni pandici wcale nie są żadnymi mędrcami, ale współczesną wersją mitotwórców, niezwykle groźnymi, bo wpływowymi autorami stereotypowych, esencjalizujących świat koncepcji konfliktu, różnic między cywilizacjami, wrodzonych skłonności do gwałtu i przemocy. Co więcej, autorzy ci przemycają bardzo określoną ideologię konserwatywną... To co dla antropologów jest wartością - wielokulturowość, hybrydalność i niestabilność świata - dla Huntingtona na przykład stanowi największe wyzwanie stające przed euroamerykańskim kręgiem cywilizacyjnym. W pracach tego autora powracają wszystkie koncepcje jakby rodem z epoki nacjonalistycznej..}}</ref>.
 
Także [[Edward Said]] ustosunkował się do tez Huntingtona w swoim eseju zatytułowanym ''The Clash of Ignorance'' (''Zderzenie ignoracjiignorancji''). Said argumentuje, że kategoryzacja ustalonych „cywilizacji” światowych przedstawiona przez Huntingtona pomija dynamiczną współzależność i interakcję kultury. Wszystkie jego pomysły opierają się nie na harmonii, ale na zderzeniach lub konfliktach pomiędzy światami. Huntington na mapę świata nałożył swoją teorię, zgodnie z którą, każdy ze światów jest „zamknięty w sobie”. Teorię tą odniósł też do struktury cywilizacji oraz do myśli, że każda rasa ma szczególną psychologię i swoje przeznaczenie. Według Saida, jest to przykład geografii wyobrażonej, w której prezentacja świata w określony sposób sankcjonuje pewną politykę. Interwencjonistyczna i agresywna idea zderzenia cywilizacji, zdaniem Saida, ma na celu podtrzymanie w umysłach Amerykanów statusu czasu wojny - poszerza na swój sposób koncepcję [[Zimna wojna|zimnej wojny]] zamiast propagować idee, które mogłyby pomóc w zrozumieniu aktualnej sceny politycznej i pogodzić ze sobą różne kultury.
 
W Polsce [[Robert Piotrowski]] po analizie porównawczej stwierdził, że może ona być plagiatem teorii [[Feliks Koneczny|Feliksa Konecznego]]<ref>Robert Piotrowski, ''Problem filozoficzny ładu społecznego a porównawcza nauka o cywilizacjach''. Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa 2003 s. 192-205. {{ISBN|83-88938-41-X}} </ref>.