Kasztanowiec pospolity: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m →‎Morfologia: drobne redakcyjne
Linia 77:
=== Budowa drewna ===
[[Plik:Rosskastanie Holz.JPG|thumb|Drewno kasztanowca]]
[[Drewno rozpierzchłonaczyniowe]] – [[Naczynie (botanika)|naczynia]] są równomiernie rozłożone, liczne, drobne do średnich<ref name="drewno">{{Cytuj książkę | autor = Jean-Denis Godet | tytuł = Atlas drewna | wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | data = 2008 | strony = 81 | isbn = 978-83-7073-601-9}}</ref>. [[Drewno bielaste]] i [[Drewno twardzielowe|twardzielowe]] nie różnią się znacząco<ref name=drewno/>, ewentualnie bielaste jest barwy białożółtej, a twardzielowe ciemniejsze – pomarańczowoczerwone<ref name=tomanek/>. Przyrosty roczne widoczne na przekroju jako jasne linie na ich granicy<ref name=drewno/>. Rysunek drewna na przekroju promieniowym uzupełniają niewielkie [[Promień drzewny|promienie drzewne]]<ref name="kozakiewicz"/>. Drewno jest umiarkowanie lekkie<ref name="kozakiewicz"/>, jednorodne i miękkie, jego gęstość w stanie suchym wynosi według różnych źródeł od 460 do 550 kg/m³<ref name="kozakiewicz"/><ref name=neyman/>, jest trudno łupliwe. Ma przyjemny, aromatyczny zapach<ref name=drewno/>, opisywany też jako przypominający zapach tartych ziemniaków<ref name="kozakiewicz"/><ref name="neyman">{{Cytuj stronę | url = https://www.itd.poznan.pl/pl/vademecum/kasztanowiec-bialy---zwyczajny | tytuł = Kasztanowiec biały - zwyczajny (Aesculus hippocastanum L.) | autor = Stanisław Spława-Neyman, Zofia Owczarzak | opublikowany = Instytut Technologii Drewna | data dostępu = 2019-01-06}}</ref>.
 
=== Fitochemia ===
Kwiaty i liście kasztanowca z substancji czynnych zawierają: [[flawonoidy]], [[kumaryny]], [[kwasy fenolowe]], [[leukocyjanidyny]], [[taniny]], [[saponiny]], [[Adenozyna|adenozynę]]<ref name="lamer">{{Cytuj książkę | autor = Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.) | tytuł = Fitoterapia i leki roślinne | wydawca = Wydawnictwo Lekarskie PZWL | miejsce = Warszawa | data = 2007 | strony = 183-184 | isbn = 978-83-200-3401-1}}</ref><ref name="piaskowska"/>, [[Adenina|adeninę]], [[Guanina|guaninę]]<ref name="piaskowska">{{Cytuj pismo | autor = Maria Piaskowska | tytuł = Kasztanowiec zwyczajny | czasopismo = Panacea | wolumin = 4, 5 | strony = 12-14 | data = 2003 | url = https://panacea.pl/articles.php?id=103}}</ref>, [[Rutyna|rutynę]] i [[Astragalina|astragalinę]]<ref name="mowszowicz"/>. W pędach występuje m.in. [[alantoina]]<ref name="mowszowicz">{{Cytuj książkę | autor = Jakub Mowszowicz | tytuł = Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1982 | strony = 261 | isbn = 83-09-00660-8}}</ref>. Kora cechuje się dużą zawartością [[Kumaryny|kumaryn]] takich jak: [[eskulina]], [[eskuletyna]], [[fraksyna]], [[skopoletyna]]<ref name=lamer/><ref name="piaskowska"/>, a poza tym: tanin, saponin i flawonoidów<ref name="piaskowska"/>. W nasionach kasztanowca znajduje się przede wszystkim [[skrobia]] (do 50%<ref name=lamer/> lub nawet 60%<ref name="piaskowska"/>), poza tym: od 3 do 13% saponin, 0,15% flawonoidów (głównie pochodne [[Kwercetyna|kwercetyny]] i [[kemferol]]u), [[Pirokatechina|taniny katechinowe]], [[węglowodany]], [[sterole]], [[sole mineralne]]<ref name=lamer/>, [[Olejek eteryczny|olejki eteryczne]]<ref name="piaskowska"/>. Ok. 8% masy nasion stanowią [[oleje roślinne]], a 10% [[białka]]<ref name="kew">{{Cytuj stronę | url = http://data.kew.org/sid/SidServlet?ID=911&Num=7l0 | tytuł = Search Results: Genus: Aesculus Species Epithet: hippocastanum | praca = Seed Information Database | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2019-01-09}}</ref>. Wśród saponin kasztanowca wyizolowano ok. 30 różnych acylowanych [[Glikozydy|glikozydów trójterpenowych]]<ref name="piaskowska"/>, w których część cukrową stanowią [[kwasy uronowe]], [[glukoza]], [[ksyloza]] i [[galaktoza]], a [[aglikon]]ami są pochodne penta- i heksahydroksy-β-amaryny<ref name=lamer/>. Mieszanina saponin z nasion kasztanowca zwana jest [[Escyna|escyną]]<ref name=lamer/><ref name="piaskowska"/>.
 
; Właściwości toksyczne: Ze względu na duże stężenie saponin najbardziej toksyczne dla ludzi są niedojrzałe owoce (najwyższe stężenia występują w miesiącach od połowy lipca do połowy września<ref name="burda">{{Cytuj książkę | autor = Piotr R. Burda | tytuł = Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 234-236 | isbn = 83-01-12403-2}}</ref>), w nieco mniejszym stopniu dojrzałe nasiona, ale we wszystkich pozostałych organach także występują te trujące związki, choć w mniejszych ilościach. Dawka nieszkodliwa saponin kasztanowca wynosi 87,5 mg na kg masy ciała<ref name="henneberg"/>. W przypadku łagodnego zatrucia (po spożyciu 1–2 nasion) pojawiają się objawy żołądkowo-jelitowe (pieczenie w jamie ustnej, wymioty, bóle brzucha, biegunka)<ref name=burda/>. W cięższych przypadkach objawy już daje [[ośrodkowy układ nerwowy]] (majaczenie, senność)<ref name="henneberg"/>, wystąpić może krwawa biegunka a w końcu porażenie mięśni oddechowych i zgon<ref name=burda/>. Saponiny szczególnie łatwo wchłaniają się w przypadku uszkodzeń (nadżerek) w układzie pokarmowym spowodowanych na przykład powtarzającym się spożywaniem nasion kasztanowca (udokumentowano zgon dziecka, które zjadło nasiona kasztanowca dwukrotnie w odstępie dwóch dni). Zdarzają się także reakcje uczuleniowe w wyniku kontaktu ze skórą lub drogami oddechowymi np. na klej zawierający mączkę kasztanową<ref name="henneberg"/>.