Wersja z 15:07, 29 lis 2018 edytuj PMG (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy 363 403 edycje drobne techniczne ← poprzednia edycja		Wersja z 21:32, 29 sty 2019 edytuj anuluj edycję Kalamarnica (dyskusja \| edycje) 9888 edycji m ilustracja, drobne merytoryczne następna edycja →
Linia 30: \|www = http://www.barciany.pl }} {{inne znaczenia\|wsi\|[[Barciany (stacja kolejowa)]]}} [[Plik:Barciany Zamek Krzyżacki 05.JPG\|thumb\|250px\|Barciany - zamek krzyżacki od strony stawów]]▼ ~~[[Plik:Barciany Kościół gotycki 08.JPG\|250px\|thumb\|Wnętrze kościoła]]~~ ~~[[Plik:2009-07 Barciany 7.jpg\|250px\|thumb\|Ołtarz]]~~ '''Barciany''' ([[język niemiecki\|niem.]] ''Barten'', ''Barthen'', [[lit.]] ''Bartėniai'') – [[miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich\|dawne miasto]], obecnie [[wieś]] w [[Polska\|Polsce]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie\|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat kętrzyński\|powiecie kętrzyńskim]]. Barciany uzyskały [[lokacja (historia)\|lokację miejską]] w [[1628]] roku, zdegradowane w [[1945]] roku<ref>Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 18-19.</ref>~~. W latach [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)\|1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie (1975–1998)\|województwa olsztyńskiego]]~~. Miejscowość jest siedzibą [[Barciany (gmina)\|gminy Barciany]]. Leży na terenie krainy historycznej [[Prusy Dolne]]. == ~~Historia~~Nazwa == Używane nazwy miejscowości ([[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego\|Sł. geogr.]]): [[język polski\|pol.]] - Barciany, Barty, Borty; [[język niemiecki\|niem.]] - Barten, Barthen. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski \| rok = 1946 \| numer = 142 \| pozycja = 262}})</ref>. == ~~Oświata~~Historia ==▼ Barciany były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia [[Barcja\|Bartów]], którzy mieli tu we wczesnym średniowieczu swój główny gród nad rzeka Liwną w otoczeniu mokradeł<ref name="mapa2007">Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 {{ISBN\|83-7200-631-8}} s. 156</ref>. W 1240 terytorium to wraz z resztą [[Prusy Dolne\|Prus Dolnych]] zostało zajęte przez [[zakon krzyżacki]], od 1257 osiadł tu wójt zakonny. Najpierw Barciany należały do komturstwa w [[Uszakowo\|Pokarminie]] (niem. Branderburg). Wielki mistrz [[Winrych von Kniprode]] postanowił utworzyć w Barcianach nowe komturstwo, i wybudować duży zamek. Prace rozpoczęto w 1377 a zakończono pod koniec XIV w. Komturstwo w Barcianach ostatecznie jednak nie powstało. Czasowo zamek barciański podlegał komturstwu w Rynie (1393-1420). Od 1533 w zamku w Barcianach rezydowali starostowie. W latach 1842-1945 zamek znajdował się w rękach prywatnych. Po 1945 mieściło się tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289, w 1310 miał miejsce bunt mieszkańców, którzy spalili żywcem wójta Hermana von Harttangen i braci zakonnych. W 1422 po [[Pokój mełneński\|pokoju ~~melneńskim~~mełneńskim]] osada utraciła rangę strategicznej twierdzy, której rolą była obrona przed Litwinami. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473, jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi już w średniowieczu, z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. [[Plik:AGAD Stany pruskie oddaja swe ziemie krolowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellonczykowi i koronie polskiej.jpg\|mały\|lewo\|Akt oddania się stanów pruskich królowi Polski [[Kazimierz IV Jagiellończyk\|Kazimierzowi IV Jagiellończykowi]] i [[Korona Królestwa Polskiego\|Koronie Królestwa Polskiego]], 1454, [[Archiwum Główne Akt Dawnych]]]] W 1454 na prośbę [[Związek Pruski\|Związku Pruskiego]] król [[Kazimierz IV Jagiellończyk]] ogłosił włączenie regionu do [[Korona Królestwa Polskiego\|Królestwa Polskiego]], po czym wybuchła [[wojna trzynastoletnia]]. Jeszcze w tym samym roku miasto opanowały siły propolskie. Po wojnie od 1466 miasto znajdowało się pod zwierzchnictwem polskim jako [[lenno]]. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473, jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi już w średniowieczu, z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. Po [[sekularyzacja\|sekularyzacji]] zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od [[1612]] r. Barciany były [[lenno\|lennem]] [[Otto von der Groeben\|Ottona von der Groebena]]. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od księcia [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern\|Jerzego Wilhelma]]. [[Plik:Barciany Pomnik 01.JPG\|mały\|Kamień upamietniający 40-lecie wyzwolenia Barcian]] Pierwsza wzmianka o szkole w Barcianach pochodzi z roku [[1548]]. Od roku [[1622]] było tu już dwóch nauczycieli rektor (kierownik szkoły parafialnej) i [[kantor]]. W [[1736]] roku w barciańskiej szkole 8 uczniów uczyło się łaciny, a osiemdziesięciu czytania, pisania i rachunków.▼ Po [[sekularyzacja\|sekularyzacji]] zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od [[1612]] r. Barciany były [[lenno\|lennem]] [[Otto von der Groeben\|Ottona von der Groebena]]. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od elektora [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern\|Jerzego Wilhelma]]. W roku 1692 Barciany było określane jako miasto całkowicie otwarte, na co wskazuje brak murów miejskich w tym czasie. Stawy, znajdujące się wokół zamku zostały osuszone w XIX w. W 1818 znaczna część mieszkańców zmarła w wyniku epidemii cholery. Od 1871 do 1945 w składzie Niemiec. W 1945 zniszczeniu uległo 90% zabudowy, Barciany utraciły prawa miejskie. W ostatnim okresie funkcjonowania [[PGR]] w Barcianach była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Barcianach. W skład PPGR Barciany (powierzchnia użytków rolnych 6391 [[ha]]) wchodziły następujące zakłady rolne na pełnych rozrachunkach gospodarczych: Barciany, [[Gęsie Góry]], [[Jegławki (wieś w województwie warmińsko-mazurskim)\|Jegławki]] i [[Rodele]]. W latach [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)\|1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie (1975–1998)\|województwa olsztyńskiego]]. == Zabytki == [[Plik:2006-04 Barciany 04.jpg\|mały\|[[Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Barcianach\|Kościół Niepokalanego Serca NMP]]]] Najważniejszymi zabytkami Barcian są pochodzący z [[XIV wiek]]u ~~zamek~~ [[~~zakon~~Zamek ~~krzyżacki~~w Barcianach\|~~krzyżacki~~zamek]] pokrzyżacki oraz [[XIV wiek\|XIV]]-wieczny [[gotyk\|gotycki]] [[Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Barcianach\|kościół]] jednonawowy. W kościele znajduje się ołtarz ufundowany przez Rauterów w [[1643]] r. oraz pochodzące z [[1750]] r. organy wykonane przez [[Adam Gottlob Casparini\|A. G. Caspariniego]] i malarza Adolpha. Pochodzący z wczesnego [[średniowiecze\|średniowiecza]] kamienny posąg "Baba", który pozostawili po sobie [[Prusowie]], stał do [[1945]] r. przed barciańskim zamkiem. Dziś jego replika znajduje się na dziedzińcu zamkowym w [[Olsztyn]]ie. Z posągiem związana jest legenda o wodzu Barto, który skamieniał z rozpaczy na wieść o zajęciu przez Krzyżaków ziemi barciańskiej. Na cmentarzu znajduje się neogotycka kaplica cmentarna z końca XIX w. i pomnik św. Franciszka. === Zamek === {{osobny artykuł\|Zamek w Barcianach}} ▲[[Plik:Barciany Zamek Krzyżacki 05.JPG\|~~thumb~~mały\|~~250px\|Barciany -~~[[Zamek ~~zamek~~w ~~krzyżacki~~Barcianach]] od strony stawów]] [[Zakon krzyżacki\|Krzyżacy]] przebudowali dawne umocnienia [[Prusowie\|pruskie]] na tymczasową drewniano-ziemną strażnicę. Bunt ludności pruskiej w [[1310]] roku oraz liczne napady litewskie pod wodzą księcia [[Witenes]]a zadecydowały o budowie warowni. Do [[1353]] r. Barciany były siedzibą komornictwa, później rezydował w zamku [[prokurator krzyżacki]]. Niedługo potem wielki mistrz [[Winrich von Kniprode]] nakazał utworzenie w Barcianach [[komturia\|komturii]]. Ponieważ do jej ustanowienia ostatecznie nie doszło, budowa zamku wydłużyła się a pierwotne, ambitne plany dotyczące konstrukcji nie zostały zrealizowane. W latach [[1380]]-[[1390]] zbudowano mur obwodowy, a do [[1400]] r. przede wszystkim trzykondygnacyjne północne skrzydło zamkowe. Podwyższono wówczas również mury obwodowe i budynek wschodni. Klęska zakonu w wielkiej wojnie z Polską zahamowała dalszą budowę. Linia 66 ⟶ 72: === Kościół === {{osobny artykuł\|Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Barcianach}} We wsi znajduje się [[gotyk\|gotycki]] kościół z końca [[XIV wiek\|XIV]] w., p.w. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny, orientowany, z cegły na kamiennej podmurówce, salowy, z zakrystią i kruchtą z północnej strony i drugą kruchtą z południowej strony (dobudowana w latach 1729-1741, dach pochodzi z 1804). W 1714 r. kościół był przebudowany. Wieża trójkondygnacyjna pochodzi z końca XVI w., przebudowywana w XVIII i XIX wieku. W nawie strop drewniany, zakrystia ze stropem kolebkowym. Ołtarz główny, późnorenesansowy, z [[1643]] r., ufundowany przez Rautera. Organy barokowe z około [[1750]] r., a zbudowane około 1750 r. przez Adama Gottliba Casparini z Królewca. ▲== Oświata == ▲Pierwsza wzmianka o szkole w Barcianach pochodzi z roku [[1548]]. Od roku [[1622]] było tu już dwóch nauczycieli rektor (kierownik szkoły parafialnej) i [[kantor]]. W [[1736]] roku w barciańskiej szkole 8 uczniów uczyło się łaciny, a osiemdziesięciu czytania, pisania i rachunków. == Kościoły == Linia 76 ⟶ 80: * [[Kościół katolicki w Polsce\|Kościół Rzymskokatolicki]] * [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP\|Kościół Ewangelicko-Augsburski]] == Urodzeni w Barcianach == * [[Lubomir Gliniecki]] – poseł na Sejm == Galeria == <gallery mode=packed> Plik:Barciany Poczta 01.JPG\|Urząd pocztowy Plik:Barciany Fontanna.JPG\|Fontanna Plik:Barciany Remiza Strażacka.JPG\|Remiza strażacka Plik:Barciany Farma Rolnicza 08.JPG\|Farma rolnicza Plik:Barciany Zabudowa W Centrum 03.JPG\|Ulica w centrum wsi </gallery> == Przypisy ==

Barciany: Różnice pomiędzy wersjami