I wojna izraelsko-arabska: Różnice pomiędzy wersjami

|opis grafiki = Walki o wioskę [[Sa’sa]] (1948)

|czas = 15 maja 1948 – 20 lipca 1949

|terytorium = [[Palestyna]]

|przyczyna =

|strona1 = {{Państwo|ISR}}

|strona2 = {{Państwo|EGY|1922}}<br />{{flaga|EGY|1922}} [[Sudan Anglo-Egipski]]<br />{{Państwo|SYR}}<br />{{państwo|JOR|1921}}<br />{{Państwo|LBN}}<br />{{państwo|IRQ|1921}}<br />{{Państwo|SAU}}<br />{{państwo|YEM|1927}}<br />{{flaga|Liga Państw Arabskich}} [[Palestyńczycy|Arabowie Palestyńscy]]

|dowódca2 = [[Abd Allah I ibn Husajn|Abd Allah I]]<br />[[John Bagot Glubb]]<br />[[Norman Lash]]<br />[[Habis al-Madżali]]<br />[[Hasan Salama]]<br />[[Fauzi al-Kawukdżi]]<br />[[Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni|Muhammad al-Husajni]]<br />[[Faruk I]]<br />[[Ahmad Ali al-Muwawi]]<br />[[Muhammad Nadżib]]<br />[[Abd ar-Rahman Azzam]]<br />[[Husni az-Za’im]]

|siły2 = {{Państwo|EGY|1922}}: 10 tys. ludzi, potem wzrost do 30 tys.<br />{{flaga|SYR}} [[Syria]]:2 tys. – 5 tys. ludzi<br />{{państwo|JOR|1921}}: 6 tys. – 12 tys.<br />{{flaga|LBN}} [[Liban]]: 1 tys.<br />{{państwo|IRQ|1921}}: 15 tys. – 18 tys.<br />{{flaga|SAU}} [[Arabia Saudyjska]]: 800 – 1,2 tys.<br />{{flaga|YEM}} [[Jemen]]<br />{{flaga|Liga Państw Arabskich}} [[Armia Świętej Wojny]]: 1 tys.<br />{{flaga|Liga Państw Arabskich}} [[Arabska Armia Wyzwoleńcza]]: 2,5 tys.

|straty1 = zginęło 6373 ludzi (4 tys. żołnierzy i 2,4 tys. cywilów)

{{Konflikt izraelsko-arabski}}

{{Historia Izraela}}

 

 

 

== Tło konfliktu ==

Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Wielka Brytania bezskutecznie usiłowała nakłonić państwa arabskie [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]] do utworzenia wspólnego sojuszu, chcąc pozyskać w ten sposób Arabów jako sprzymierzeńców w wojnie z [[III Rzesza|Niemcami]]. Wykorzystywano przy tym ideę polityczną [[panarabizm]]u, która przyczyniła się do pobudzenia narodów arabskich do walki z pozostałościami [[kolonializm]]u. 22 marca 1945 roku przedstawiciele [[Królestwo Egiptu|Królestwa Egiptu]], [[Arabia Saudyjska|Królestwa Arabii Saudyjskiej]], [[Królestwo Iraku|Królestwa Iraku]], [[Liban|Republiki Libanu]], [[Syria|Republiki Syrii]] ([[Syria i Liban|Mandat Syrii]]), [[Transjordania|Emiratu Transjordanii]] oraz [[Jemen]]u spotkali się w celu utworzenia [[Liga Państw Arabskich|Ligi Państw Arabskich]], której celem miało być koordynowanie wspólnej polityki arabskiej<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.history.com/this-day-in-history/arab-league-formed | tytuł = Mar 22, 1945: Arab League formed | data dostępu = 2011-04-11| praca = History.com | język = en}}</ref>. W następnych latach Bliski Wschód przechodził bardzo poważne przemiany geopolityczne. Emirat Transjordanii uzyskał w 1946 roku niepodległość jako Królestwo Transjordanii. Było ono rządzone przez [[Haszymici|haszymickiego]] króla [[Abd Allah I ibn Husajn|Abdallaha I]], jednak w rzeczywistości pozostawało pod silnymi wpływami brytyjskimi. Od 1945 roku Królestwo Egiptu usiłowało renegocjować z Brytyjczykami umowę w sprawie użytkowania [[Kanał Sueski|Kanału Sueskiego]]. Pomimo niepodległości, w Egipcie nadal stacjonowały wojska brytyjskie, co było spostrzegane przez Egipcjan jako upokarzająca pozostałość kolonializmu. Liban od 1943 roku istniał jako niezależne państwo, jednak francuskie wojska stacjonowały w nim do 1946 roku. Gdy w 1946 roku [[Syria]] uzyskała niepodległość, wojska francuskie wycofały się z jej terytorium, oraz z sąsiedniego Libanu. W ten sposób powstałym nowym państwom arabskim nie udawało się jednak koordynować wspólnej polityki. Główną przyczyną były rozbieżne interesy i inne wizje rozwoju regionu. Haszymicki król Abdallah I marzył o zjednoczeniu Transjordanii, Palestyny, Syrii, Libanu i Iraku jako [[Wielka Syria|Wielkiej Syrii]]. Usiłował on bezskutecznie przekonać do tego planu Brytyjczyków. Również większość arabskich przywódców z nieufnością podchodziła do Abdallaha I, popierając ideę unii państw arabskich w ramach istniejącej organizacji Ligi Arabskiej<ref>{{cytuj książkę | tytuł = The Continuum Political Encyclopedia of the Middle East | strony = 147-150 | rozdział = Arab League | nazwisko r = Sela | imię r = Avraham}}</ref>. W samej Palestynie rozwijało się [[Osadnictwo żydowskie w Palestynie|osadnictwo żydowskie]], będące silnym czynnikiem pobudzającym [[Konflikt izraelsko-arabski|konflikt żydowsko-arabski]]. Władze społeczności żydowskich wykazywały pozytywne zainteresowanie brytyjskimi planami podziału Palestyny i budowy dwóch równorzędnych państw. Odmiennie postąpili arabscy przywódcy – odrzucili oni jakiekolwiek propozycje brytyjskie, zapowiadając walkę aż do uzyskania pełnej samodzielności{{odn|Jadwiszczok|2010|s=14}}. Narastające antagonizmy doprowadziły do wybuchu konfrontacji zbrojnej pomiędzy obydwoma społecznościami. W następstwie tego, Wielka Brytania zrzekła się 14 lutego 1947 roku roli [[Mediacje|mediatora]]. 2 kwietnia sprawa Palestyny została poddana pod obrady [[Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych|Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych]].

 

* '''Państwo żydowskie''' otrzymało 14 257&nbsp;km² (56% terytorium Palestyny) – (1) równina przybrzeżna rozciągającą się od [[Hajfa|Hajfy]] do [[Rechowot]], (2) wschodnia część [[Galilea|Galilei]] z [[Jezioro Tyberiadzkie|Jeziorem Tyberiadzkim]] oraz (3) [[Negew|pustynia Negew]] z dostępem do [[Morze Czerwone|Morza Czerwonego]]. Większość jego terytorium stanowiła nienadająca się do celów rolniczych pustynia Negew. Również w obrębie państwa żydowskiego znalazły się arabskie enklawy miast [[Jafa|Jafy]] i [[Beer Szewa|Beer Szewy]]. Ludność wynosiła 905 tys. osób, w tym 498 tys. Żydów (55%) i 407 tys. Arabów (45%)<ref name=unscop>{{cytuj stronę | url = http://www.mideastweb.org/unscop1947.htm | tytuł = Report of UNSCOP – 1947 | data dostępu = 2011-04-10| autor = | opublikowany = 1947 | praca = MideastWeb | język = en}}</ref>.

* '''Państwo arabskie''' otrzymało 11 664&nbsp;km² (42% terytorium Palestyny) – (1) zachodnia część Galilei z [[Akka|Akką]], (2) [[Samaria (kraina)|Samaria]] i [[Judea]] oraz (3) równina przybrzeżna na południe od [[Aszdod]] ze [[Strefa Gazy|Strefą Gazy]] i częścią pustyni wzdłuż granicy z Egiptem. Ludność wynosiła 735 tys. osób, w tym 725 tys. Arabów (99%) i 10 tys. Żydów (1%)<ref name=unscop />.

 

 

=== Wojna domowa w Mandacie Palestyny ===

Przebieg wojny domowej w Palestynie skłonił arabskich przywódców do utworzenia wspólnego dowództwa wszystkich swoich sił. W tym celu, na początku lutego 1948 roku, odbyło się spotkanie w [[Damaszek|Damaszku]]. Utworzono wówczas cztery dowództwa: (1) '''Wschodnie''' – rejon Jerozolimy dowodzony przez Abd al-Kadira al-Husajniego; (2) '''Zachodnie''' – rejon miast [[Lod|Lidda]] i [[Ramla]] dowodzony przez [[Hasan Salama|Hasana Salamę]]; (3) '''Północne''' – rejon Galilei dowodzony przez [[Fauzi al-Kawukdżi|Fauzi al-Kaukdżi]]; oraz (4) '''Południowe''' – zarezerwowane dla dowódcy wyznaczonego przez Egipcjan. Stanowisko to w połowie marca objął Sulajman Abd al-Wahid. Każdy z dowódców podlegał pod irackiego [[generał]]a Ismaila Safwata, który był zwierzchnikiem Komitetu Wojskowego ustanowionego przez Ligę Arabską. Podjęte decyzje wydawały się bardzo korzystne dla Arabów, w rzeczywistości jednak były wyraźnym odbiciem pogłębiającego się konfliktu pomiędzy klanem rodziny Husajni a Ligą Arabską. W kolejnych miesiącach całkowicie zawiodła ponadregionalna koordynacja sił, a regionalni dowódcy realizowali krótkowzroczną politykę interesów swoich klanów ponad rozkazami naczelnego dowództwa. Jak pisze historyk Michał Jadwiszczok, „spotkanie w Damaszku można uznać za jedną z fundamentalnych przyczyn klęski, choć początkowo tak nie wyglądało”{{odn|Jadwiszczok|2010|s=43-44}}. Chwilowo jednak nastąpiło silne podbudowanie morale palestyńskiego, które dodatkowo wzmocnił coraz większy napływ zagranicznych ochotników i dążenie arabskich dowódców do podniesienia wyszkolenia swoich żołnierzy. Szczególnie grupy ochotników napływające z Syrii były dobrze wyszkolone i nie stanowiły już zwykłego [[Pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]], jakie wcześniej operowało w Palestynie. Arabowie byli coraz lepiej wytrenowani i uzbrojeni, a podczas natarcia zachowywali szyk nawet pod ciężkim ostrzałem. Znalazło to wyraz w uznaniu wyrażonym przez brytyjskich policjantów, którzy byli świadkami wysokiej dyscypliny i taktyki Arabów podczas jednej z potyczek{{odn|Jadwiszczok|2010|s=38}}.

 

 

Faktycznie, przemawiający w maju 1948 roku przedstawiciel Wysokiego Komitetu Arabskiego, Issa Nakhleh oznajmił, że Komitet poprosił arabskie wojska o wkroczenie do Palestyny i przywrócenie pokoju{{odn|Jadwiszczok|2010|s=89-90}}.

 

=== Plan arabskiej inwazji na Palestynę ===

 

W dniu 10 kwietnia 1948 roku podczas szczytu państw Ligi Arabskiej w [[Kair]]ze, iracki generał Ismail Safwat wezwał do rozmieszczenia arabskich armii na granicach Palestyny. Miałyby one przeprowadzać małe operacje wojskowe wymierzone przeciwko żydowskim osiedlom, przygotowując się do inwazji na dużą skalę. Król Abdallah I zwołał na 24 kwietnia 1948 roku naradę dowódców wojskowych. W trakcie rozmów, wojskowi przedstawili raport o siłach żydowskiej Hagany, mówiąc że posiada ona samoloty myśliwskie, ponad 100 czołgów i 150 samochodów pancernych<ref>{{cytuj książkę | autor = Samuel Segew | tytuł = Behind the Curtain, Iraqi Parliamentary Inquiry Committee of the Palestine War | wydawca = | miejsce = Tel Awiw | rok = 1954 | strony = 95-96 | isbn =}}</ref>. Były to informacje fałszywe, jednak zawyżenie wielkości sił żydowskich usprawiedliwiało, w oczach władców, porażki ponoszone przez wojskowych. Wynikał z tego również wniosek, że palestyńscy Arabowie nie są w stanie samodzielnie pokonać Żydów i jest potrzebna zagraniczna interwencja zbrojna w Palestynie. Decyzję o takiej interwencji podjęto 29 kwietnia 1948 roku. Krótki czas, pozostały na przygotowania do planowanej na 15 maja wojny, wykluczał możliwość przeprowadzenia dużej mobilizacji, zwiększenia zapasów wojskowych i dyslokacji sił na dużą skalę. W związku z tym do przeprowadzenia interwencji zbrojnej wyznaczono tylko nieliczne siły, którego trzon stanowił jordański Legion Arabski. Król Abdallah I obawiał się przy tym, że jego wojska będą zmuszone prowadzić samotną walkę z Haganą, dlatego wzmógł naciski na Egipt, aby do wojny przyłączyła się egipska armia. Abdallah prowadził przy tym podwójną grę, przekonując arabskie państwa, że zamierza stworzyć arabskie państwo w Palestynie, a jednocześnie dążył do przyłączenia jak największego obszaru Mandatu Palestyny do Królestwa Transjordanii. Naciskając na udział w wojnie egipskiej armii liczył się z tym, że nadmorska część Palestyny znajdzie się pod panowaniem egipskim{{odn|Gelber|2006|s=120}}. W dniu 30 kwietnia dowództwa armii Egiptu, Syrii i Libanu oficjalnie przekazały naczelne dowodzenie w ręce króla Abdallaha, a Szefem Sztabu Głównego został iracki generał Nur ad-Din Mahmud. Równocześnie rozpoczął się proces koncentracji arabskich oddziałów. Między innymi 4 maja do transjordańskiego miasta granicznego [[Al-Mafrak]] przybyły pierwsze irackie oddziały. Były to: [[pułk]] [[czołg]]ów, pułk [[Piechota zmotoryzowana|zmechanizowanej piechoty]] i pułk [[Artyleria|artylerii]] (24 [[Działo|działa]]) – łącznie 1500 [[żołnierz]]y{{odn|Gelber|2006|s=126}}. Równocześnie Egipcjanie rozlokowali dwie [[Brygada|brygady]] na [[Synaj (półwysep)|półwyspie Synaj]].

Społeczność arabska w Palestynie nie posiadała własnej narodowej organizacji wojskowej, istniały jednak dwie młodzieżowe organizacje paramilitarne: popierająca Al-Husajniego ''Futuwwa'' (arab. فتوة) i sprzeciwiająca się Husajniemu ''Hisb an-Nadżada'' (arab. حزب النجادة). Początkowo liczyły one około 11-12 tys. członków, jednak podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny zostały prawie zniszczone i ''Futuwwa'' liczyła zaledwie kilkuset ludzi, a ''Nadżada'' około 2-3 tys. ludzi. Dodatkowo, w momencie wybuchu wojny, w arabskich miejscowościach masowo powstawały lokalne milicje związane z lokalnymi Arabskimi Komitetami Narodowymi. Ich uzbrojenie było bardzo słabe i w większości pochodziło z magazynów brytyjskiej armii. Hagana oceniała uzbrojenie palestyńskich Arabów na około 5 tys. sztuk broni palnej<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Levenberg|imię= Haim |tytuł= Military Preparations of the Arab Community in Palestine: 1945–1948|wydawca= Routledge|miejsce= London|rok= 1993|strony = 181|id= |isbn= 978-0-7146-3439-5}}</ref>.

 

 

Królestwo Transjordanii wystawiło [[Legion Arabski]], który miał największą wartość bojową ze wszystkich sił arabskich użytych w Palestynie. Legion liczył 6 tys. żołnierzy uzbrojonych, wyszkolonych i dowodzonych przez 48 brytyjskich oficerów. Głównodowodzącym był brytyjski generał John Bagot Glubb. Legion był zorganizowany w cztery regimenty zmechanizowanej piechoty. Każdy regiment dzielił się na dwa bataliony wzmocnione 12-14 samochodami pancernymi. Legion dysponował 72 pojazdami opancerzonymi i lekkimi czołgami (wszystkie produkcji brytyjskiej) oraz 40 działami artylerii (dwie baterie). Legion Arabski działał jedynie w Samarii, Judei i w obszarze Jerozolimy, nie wkraczając na tereny państwa żydowskiego. Do tej liczby należy dodać około 1200 ochotników beduińskich, których wyszkolono i uzbrojono podobnie jak liniowe oddziały Legionu. Ich dowódcami zostali przywróceni do służby oficerowie rezerwy. Od stycznia 1949 roku do Palestyny dodatkowo skierowano transjordańską straż graniczną w sile 3000 ludzi<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Karsh|imię= Efraim|tytuł= The Arab-Israeli Conflict. The Palestine War 1948|wydawca= Osprey Publishing|miejsce= |rok= 2002|strony = 27|id= |isbn= 1841763721}}</ref>.