Parczew: Różnice pomiędzy wersjami

|powiat = [[powiatPowiat parczewski|parczewski]]

'''Parczew''' – [[miasto]] położone na obszarze [[Równina Parczewska|Równiny Parczewskiej]], w [[województwoWojewództwo lubelskie|województwie lubelskim]], w [[powiatPowiat parczewski|powiecie parczewskim]], siedziba [[Parczew (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Parczew]]. Według danych z 1 stycznia 2018 Parczew liczył 10 748 mieszkańców<ref name="Populacja2018">[http://www.polskawliczbach.pl/Parczew http://www.polskawliczbach.pl/Parczew], w oparciu o dane GUS.</ref>.

Historycznie położony jest na skraju [[Małopolska|Małopolski]], należał do [[ziemiaZiemia lubelska|ziemi lubelskiej]].

W [[Średniowiecze|średniowieczu]] przez miasto przebiegał [[Szlak Jagielloński|Szlak Jagielloński]].<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Na królewskim szlaku |data = 2016-02-14 |data dostępu = 2019-02-09 |opublikowany = Atavist |url = https://niedlakujonow.atavist.com/reporta-junior-media |język = pl}}</ref>

Miasto królewskie w starostwie parczewskim [[województwoWojewództwo lubelskie (I Rzeczpospolita)|województwa lubelskiego]] w 1786 roku<ref>Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa lubelskiego 1786</ref>.

Miasto położone jest w północnej części [[województwoWojewództwo lubelskie|województwa lubelskiego]] przy ujściu [[Konotopa (struga)|Konotopy]] i [[Kołodziejka (dopływ Piwonii)|Kołodziejki]] do [[Piwonia (dopływ Tyśmienicy)|Piwonii]], 62&nbsp;km na północny wschód od [[Lublin]]a, a 70&nbsp;km na południowy zachód od [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]].

Parczew otrzymał [[prawa miejskie]] w 1401 z rąk [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]]. W 1413 na [[Unia horodelska|zjeździe]] w [[Horodło|Horodle]], Parczew został wyznaczony na miejsce zjazdów [[Korona Królestwa Polskiego|polsko]]-[[Wielkie Księstwo Litewskie|litewskich]] [[Sejm Królestwa Polskiego|sejmów]]. Stał się odtąd ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Tu gościli kolejno wszyscy [[król]]owie z [[dynastiaDynastia|dynastii]] [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] i tu zapadło dla obu krajów wiele ważnych ustaleń. Ostatni sejm parczewski odbył się w [[1564]] za [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]].

Parczew był siedzibą [[starostaStarosta niegrodowy|starostwa niegrodowego]]. Jako miasto warowne posiadał trzy bramy: [[Lublin|Lubelską]], [[Chełm]]ską i [[Łomazy|Łomaską]]{{fakt|data=2009-02}}. Tuż obok miasta wznosiła się królewska rezydencja zwana Zamkiem. Na [[Rynek (urbanistyka)|rynku]] stał [[ratusz]], miasto posiadało dwie [[łaźnia publiczna|łaźnie]], cztery [[młynMłyn zbożowy|młyny]] i kilka [[browar]]ów. Miało też [[prawo składu]] na [[sólSól kuchenna|sól]]. W XVI wieku znajdowały tu się trzy [[kościółKościół (budynek)|kościoły]], [[cerkiewCerkiew (budynek)|cerkiew]] i [[synagoga]], a także [[szkołaSzkoła (oświata)|szkoła]] i [[szpital]]{{fakt|data=2009-02}}. Król [[Zygmunt II August]] wraz z [[Senat (I Rzeczpospolita)|Senatem]] przyjął z rąk nuncjusza [[Giovanni Francesco Commendone|Giovanniego Francesca Commendonego]] księgę ustaw [[Sobór trydencki|soboru trydenckiego]] na [[Sejm Królestwa Polskiego|sejmie]] w Parczewie 7 sierpnia 1564 roku<ref> Piotr Aleksandrowicz, Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564 r., w: Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny, Tom 9 (1966), Nr 3-4, s. 375-379.</ref>. W 1794 r. Parczew został wyznaczony na miejsce sądu ziemskiego, jednak wobec upadku Rzeczypospolitej, sąd został zlikwidowany<ref><span lang="DE">M. Pawlikowski, ''Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej'', Strzałków 2012</span></ref>.

W latach [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji]] Parczew był silnym ośrodkiem [[konspiracjaKonspiracja|konspiracyjnym]]. Położone w pobliżu [[Lasy Parczewskie]] stanowiły bazę dla wielu ugrupowań [[Partyzant|partyzanckich]] [[Armia Ludowa|AL]], [[Gwardia Ludowa|GL]], [[Armia Krajowa|AK]], jak i partyzantki radzieckiej (oddział pod dowództwem płk. Iwana Banowa „Czornego”)<ref name="lataw">{{cytuj książkę | autor =Bolesław Borysiuk | tytuł =Lata Walki. PPR, GL i AL na północnej Lubelszczyźnie 1942–1944 | wydawca =Książka i Wiedza | miejsce =Warszawa | rok =1981 | strony = | isbn =}}</ref>. W ramach AL walczył również oddział składający się z Żydów, dowodzony przez Chyla Grynszpana i liczący kilkudziesięciu żołnierzy<ref name="lataw" />. 16 kwietnia 1944 roku miejscowość została opanowana przez 1 Batalion AL im. Hołoda pod dowództwem kpt. Aleksandra Skotnickiego "Zemsta". Spalono magistrat i ostrzelano posterunek Schutzpolizei<ref>Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 191</ref>. 22 lipca 1944 Parczew został zajęty przez oddziały [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]] [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref name="lataw" /><ref name="site">{{cytuj stronę | url = http://www.parczew.com/index.php/o-miescie/historia-i-tradycje/dzieje-miasta | tytuł = Dzieje miasta | data dostępu = 2012-09-24 | autor = | opublikowany =parczew.com | data =}}</ref> i współpracujący z nim miejscowy oddział [[Armia Krajowa|AK]]<ref name="site" />. 4 sierpnia 1945 od rakiety sygnałowej wystrzelonej przez sowieckiego żołnierza zajęła się zabudowa miejska, a pożar błyskawicznie się rozszerzył pochłaniając łącznie 42 budynki, w tym [[stodołaStodoła|stodoły]] wypełnione plonami<ref>Dariusz Kaliński, ''Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski?'', Znak, 2017, s.59, {{ISBN|978-83-240-4194-7}}</ref>. 5 lutego 1946 do miasta wkroczyły oddziały [[Wolność i Niezawisłość|WiN]] [[Leon Taraszkiewicz|Leona „Jastrzębia” Taraszkiewicza]] i Piotra Kwiatkowskiego „Dąbka”. Rozpoczęły one konfiskaty w sklepach żydowskich oraz zajęły dwa samochody należące do spółdzielni [[Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”|„Społem”]]<ref>Z kroniki oddziału WIN obwodu włodawskiego, spisanej przez jego dowódcę „Żelaznego”, Arch. Woj. w Lublinie, AK-WIN, Okręg Lublin, inspektorat chełmski, oddział Włodawa, sygn. 101, vol.II, s. 19-23.</ref>. W trakcie walk zginął funkcjonariusz [[Milicja Obywatelska|MO]] oraz trzech Żydów z podległej [[Milicja Obywatelska|MO]] tzw. ochronie miasta. Celem akcji było rozbicie lokalnych struktur kolaborujących z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]] oraz aprowizacja oddziału<ref name=":0">{{Cytuj książkę|nazwisko = Bechta|imię = Mariusz|tytuł = Pogrom czy odwet? Akcja zbrojna Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Parczewie 5 lutego 1946 r.|rok = 2014|wydawca = Zysk i spółka|miejsce = |strony = |isbn = 978-83-7785-281-1}}</ref>. Propaganda skrzętnie wykorzystała fakt, że w trakcie akcji zginęli Żydzi, oskarżając oddział Taraszkiewicza o pogrom. W wyniku tych działań z Parczewa nastąpił exodus Żydów<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.fundacjapamietamy.pl/images/publikacje/wlodawa.pdf|tytuł = „JASTRZĄB” i „ŻELAZNY” ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945–1951|autor = Kazimierz Krajewski|data dostępu = 2014-12-18|opublikowany =}}</ref>.

Na ożywienie gospodarki i aktywność mieszkańców wpłynęło utworzenie [[powiatPowiat parczewski|powiatu parczewskiego]] w 1955. Wybudowano siedzibę dla urzędu powiatowego i miejskiego, przychodnię lekarską, szpital, [[liceumLiceum ogólnokształcące|liceum]] i [[szkołaSzkoła podstawowa|szkoły podstawowe]]. W szybkim tempie rozwijało się budownictwo mieszkaniowe. Po reformie administracyjnej w [[1975]] Parczew przestał być miastem powiatowym.