Thomas Pelham-Holles: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: {{Lordowie Tajnej Pieczęci}} jest redirectem {{Lordowie tajnej pieczęci}}
drobne merytoryczne, Potrzebne źródło, int., jęz.
Linia 22:
'''Thomas Pelham-Holles, 1. książę Newcastle''' [[Order Podwiązki|KG]] (ur. [[21 lipca]] [[1693]] w [[Londyn]]ie, zm. [[17 listopada]] [[1768]] tamże) – [[Wielka Brytania|brytyjski]] arystokrata i polityk, dwukrotny [[premierzy Wielkiej Brytanii|premier]] w latach [[1754]]–[[1756]] i [[1757]]–[[1762]].
 
Wywodził się z partii [[Brytyjska Partia Wigów|Wigów]], którzy dominowali na brytyjskiej stronie politycznej od [[1714]] do [[1760]] r. Przez około 10 lat współpracował ze swym bratem [[Henry Pelham|Henrym PelhamPelhamem]]. Po śmierci Henry’ego był premierem przez 6 lat (w dwóch odrębnych okresach). Samo jego premierostwo nie było szczególnie obfitujące w wydarzenia, leczale kraj uczestniczył wówczas w [[wojna siedmioletnia|wojnie siedmioletniej]] ([[1756]]–[[1763]]), która spowodowała jego rezygnację. Po zakończeniu drugiego premierostwa był członkiem gabinetu [[Charles Watson-Wentworth|lorda Rockinghama]].
 
== Wczesne lata życia ==
[[Plik:Thomas-Pelham-Holles-arms.gif|thumb|left|Herb Thomasa Pelham-Holles|120px]]
Thomas Pelham był najstarszym synem [[Thomas Pelham, 1. baron Pelham|Thomasa Pelhama, 1. barona Pelham]]. Jego matką była lady Grace Holles, córka [[Gilbert Holles, 3. hrabia Clare|3. hrabiego Clare]], druga żona ojca. Jego wuj ([[John Holles, 1. książę Newcastle|książę Newcastle-upon-Tyne]]) zmarł w [[1711]] r., a ojciec w [[1712]]. Obaj zostawili mu wielkie majątki. Studiował w [[Westminster School]] i w [[Clare College (Cambridge)|Clare College]] na [[University of Cambridge|Uniwersytecie Cambridge]]{{odn|ACAD}}.
 
Gdy w [[1714]] r. Thomas osiągnął wiek dojrzałydorosłość, był już jednym z największych właścicieli ziemskich w Wielkiej Brytanii. W związku z odziedziczeniem majątku wuja zmienił nazwisko na "Pelham-Holles". W owym czasie, gdy zbliżał się koniec panowania [[Władcy brytyjscy|królowej]] [[Anna Stuart|Anny]], Pelham związał się ze stronnictwem wigów, którzy popierali sukcesję [[władcy Brunszwiku i Hanoweru|elektora hanowerskiego]] [[Jerzy I Hanowerski|Jerzego]]. Pelham został wówczas członkiem wigowskich stowarzyszeń Hannover Club i Kit Kat Club.
 
== Początki kariery politycznej ==
Po śmierci królowej Anny w [[1714]] r. Pelham uczynił wiele, aby londyńczycy poparli Jerzego I. Zorganizował nawet grupy mieszkańców stolicy, którzyktóre toczylitoczyły uliczne starcia z [[jakobityzm|jakobitami]]. Zasługi Pelhama zostały docenione przez nowego monarchę, który w [[1714]] r. nadał mu tytuł hrabiego Clare, a w [[1715]] r. księcia Newcastle-upon-Tyne. Pelham został też Lordem Namiestnikiem hrabstw Middlesex i Nottingham oraz kawalerem [[Order Podwiązki|Orderu Podwiązki]] w [[1718]] r. W tym czasie był już znaczącą postacią wśród wigów, kiedya w [[1717]] r. poślubił lady Henriettę Godolphin, wnuczkę [[John Churchill (1. książę Marlborough)|księcia Marlborough]].
 
W [[1717]] r. Newcastle otrzymał pierwsze stanowisko urzędowe Lorda Szambelana. Na tym stanowisku odpowiadałOdpowiadał m.in. za cenzurę przedstawień teatralnych, które często poruszały wówczas tematy polityczne. Zadaniem Lorda Szambelana było usuwanie wszelkiej krytyki pod adrsem dynastii hanowerskiej i rządu wigowskiego. W tym czasie Newcastle dbał także o umocnienie własnej pozycji na scenie politycznej, poprzez wprowadzaniewprowadzając do [[Izba Gmin|Izby Gmin]] poprzez kontrolowane przez siebie okręgi wyborcze popierających go deputowanych.
 
== Sekretarz stanu ==
W [[1724]] r. premier [[Robert Walpole]] mianował Newcastle'a ministrem południowego departamentu. Początkowo był zastępcą faktycznego kierownika brytyjskiej polityki zagranicznej, [[Charles Townshend (2. wicehrabia Townshend)|lorda Townshenda]], [[ministrowie północnego departamentu|ministra północnego departamentu]]. Lubił przyjmować na swą głowę dużo obowiązków, choć mawiano, że podczas gdy Robert Walpole wyglądał jakby ciągle odpoczywał, choć cały czas pracował, to Newcastle odwrotnie. Bywało, że tracił nerwy, co nigdy nie zdarzało się Walpole'owi. Świadczy o tym cytat Lorda Bristolu (z jego Pamiętników pod datą 1735 r.):
 
[[Plik:ThomasPelham-Holles.jpg|thumb|170px|Thomas Pelham-Holles (1693–1768)]]
* ''We have one minister that does everything with the same seeming ease and tranquillity as if he were doing nothing[;] we have another that does nothing in the same hurry and agitation as if he did everything.'' ("Mamy jednego ministra, który czyni wszystko spokojnie i powoli tak jakby nic nie robił [...] i drugiego, który czyni wszystko w pośpiechu jakby wszystko było jego dziełem").
 
Newcastle pozostał trzecią najważniejszą osobą w gabinecie (po Walpole'u i Townshendzie) do [[1730]] r. [[1729|Rok wcześniej]] wybuchł wewnątrzgabinetowy spór o kształt brytyjskiej polityki zagranicznej. Townshend uważał, że największym wrogiem Wielkiej Brytanii jest obecnie [[Austria]], natomiast Walpole i Newcastle za głównego wroga uważali [[Hiszpania|Hiszpanię]]. Spór zakończył się usunięciem Townshenda ze stanowiska. Newcastle stał się wówczas faktycznym kierownikiem polityki zagranicznej państwa.
 
W [[1731]] r. w [[Houghton Hall]], wiejskiej rezydencji Walpole’a w Norfolk, Newcastle i książę Lotaryngii (późniejszy cesarz [[Franciszek I Lotaryński|Franciszek Stefan]]), zostali uczynieni mistrzami [[Wolnomularstwo|masonerii]] przez arcymistrza lorda Lovella, szefa loży "Occasional Lodge". W [[1739]] r. Newcastle był współzałożycielem słynnego londyńskiego szpitala dla podrzutkówporzuconych dzieci [[Foundling Hospital]], a także jednym z jego dyrektorów.
 
Newcastle podzielał pogląd Walpole’a, że Wielka Brytania nie powinna angażować się w wojny na kontynencie., Ww związku z tymczym niekraj wzięłanie onazaangażował udziałusię w [[wojna o sukcesję polską|wojniewojnę o sukcesję polską]]. Newcastle działał natomiast jako mediator między stronami konfliktu. W tym czasie przejął również kontrolę na polityką kolonialną. W [[1733]] r. doprowadził do utworzenia kolonii [[Georgia]]. W [[1739]] r. doprowadził do wypowiedzenia wojny Hiszpanii
 
Tzw. [[wojna o ucho Jenkinsa]] trwała do [[1748]] r., jednak szybko została zepchnięta na dalszy plan wobec wybuchu w [[1740]] r. [[wojna o sukcesję austriacką|wojny o sukcesję austriacką]]. W [[1742]] r. Brytyjczycy ponieśli ciężką klęskę podczas oblężenia hiszpańskiej kolonii Cartagenty w obecnej [[Kolumbia|Kolumbii]]. Spowodowało to upadek rządu Walpole’a. Newcastle, którzy odpowiadał za przygotowanie ekspedycji, pozostał na stanowisku w nowym gabinecie [[Spencer Compton|lorda Wilmingtona]]. Kiedy w [[1743]] r. jego brat, [[Henry Pelham]], został premierem, Newcastle stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi w kraju. W [[1744]] r. został przewodniczącym [[Izba Lordów|Izby Lordów]], a w [[1748]] r. objął kierownictwo nad ministerstwem północnego departamentu.
 
Po zakończeniu austriackiej wojny sukcesyjnej Newcastle poświęcił się budowie systemu równowagi europejskiej, opartego na sojuszu Austrii i Wielkiej Brytanii. Wywoływało to krytykę ze strony [[William Pitt (1. hrabia Chatham)|Williama Pitta Starszego]] i patriotycznych wigów, którzy uważali, że Wielka Brytania powinna skupić swoją uwagę na koloniach.
 
== Premier ==
Henry Pelham zmarł w [[1754]] r., ia jegona bratstanowisku premiera zastąpił go najego stanowisku premierabrat. Chcąc utrzymać pełną kontrolę nad gabinetem, pominął Williama Pitta i [[Henry Fox (1. baron Holland)|Henry’ego Foxa]] przy obsadzie stanowiska swojego zastępcy w Izbie Gmin. Został nim ostatecznie [[Thomas Robinson (1. baron Grantham)|Thomas Robinson]]. Po wyborach powszechnych rząd Newcastle'a dokonał pewnych reform finansów publicznych, ale uwagę premiera poświęcały sprawy zagraniczne, zwłaszcza [[Wojna o kolonie amerykańskie 1754-1763|konflikt]] z [[Francja|Francją]] w koloniach amerykańskich. Dodatkowo w [[1756]] r. doszło do sojuszu austriacko-francuskiego, który zburzył polityczny system Newcastle'a. Premier nie zdołał zapobiec rychłemu wybuchowi wojny siedmioletniej, która zaczęła się niepomyślnie dla Brytyjczyków – od utraty [[Minorka|Minorki]].
 
Gabinet Newcastle'a upadł w listopadzie [[1756]] r. Po odejściu ze stanowiska były premier otrzymał tytuł 1. księcia Newcastle-under-Lyne. W lipcu [[1757]] r. ponownie stanął jednak na czele rządu, chociaż to William Pitt grał pierwsze skrzypce w jego gabinecie. Pitt nie radził sobie jednak jako lider frakcji wigów i potrzebował talentu Newcastle'a do zdobywania sojuszników politycznych, jak i pieniędzy księcia. Pisarz i polityk [[Horatio Walpole (4. hrabia Orford)|Horace Walpole]] rzekł, że "Mr. Pitt robi wszystko, Książę zaś daje wszystko". Pod tym rządem zwanym: "Broad bottom government" (Gabinet szerokiego tyłka), Wielka Brytania zdobyła francuską Kanadę i założyła tzw. pierwsze [[Imperium brytyjskie|Imperium Brytyjskie]].
 
== Ostatnie lata ==
Nowy król [[Jerzy III Hanowerski|Jerzy III]] (od [[1760]] r.) nie lubił Pitta i podważywszy jego pozycję, uczynił premierem [[John Stuart (3. hrabia Bute)|lorda Bute]], który zastąpił z Newcastle'a w maju [[1762]] r. Książę przeszedł do zdecydowanej opozycji. Sprzeciwiał się pokojowi paryskiemu z [[1763]] r. Król ukarał go zabraniem mu obu jego namiestnictw hrabstw. Książę spędzał w tym okresie większość czasu w swojej rezydencji w [[Claremont (Anglia)|Claremont]].
 
Do czynnego życia publicznego Newcastle powrócił w [[1765]] r., kiedy to otrzymał stanowisko [[Lord Tajnej Pieczęci|Lorda Tajnej Pieczęci]] w [[pierwszy gabinet lorda Rockinghama|pierwszym gabinecie Rockinghama]]. Stanowisko to utracił na kilka miesięcy przed upadkiem gabinetu na rzecz [[Augustus FitzRoy (3. książę Grafton)|księcia Grafton]]. Pod koniec życia podupadł na zdrowiu i zmarł w listopadzie [[1768]] r.
 
Newcastle był bardzo energicznym organizatorem. Piastując urząd zbiedniał o 300 000 funtów w przeciwieństwie do Walpole’a, który wzbogacił się na premierostwie, choć być może wynikało to raczej z jego interesów prowadzonych w [[City of London|City]] niż z korupcji.
 
== Przypisy ==