II wojna światowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 31.0.80.24 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PawełMM. Znacznik: Wycofanie zmian |
WP:SK, drobne redakcyjne |
||
Linia 10:
|przyczyna = dążenia [[III Rzesza|III Rzeszy Niemieckiej]], [[Zjednoczone Królestwo Włoch|faszystowskich Włoch]] i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] do [[Hegemonia|hegemonii]] w Europie i obalenia siłą porządku międzynarodowego ustanowionego [[Traktat wersalski|traktatem wersalskim]]; ambicje sojuszników Niemiec, a w szczególności [[Japonia|Cesarstwa Japońskiego]] do uczestnictwa w zrewidowanym na swą korzyść międzynarodowym układzie sił kosztem europejskich mocarstw demokratycznych ([[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[Francja|Francji]]) oraz [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] i ich terytoriów zamorskich w [[Azja|Azji]] i [[Afryka|Afryce]]; dążenia ZSRR do kontrolowanej z [[Moskwa|Moskwy]] ekspansji militarnej [[Stalinizm|systemu sowieckiego]] na gruzach zburzonego przez wojnę między państwami „kapitalistycznymi” systemu międzynarodowego.
|wynik = zwycięstwo aliantów; bipolarna dominacja dwóch mocarstw: [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]; stworzenie [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]]; obalenie [[Narodowy socjalizm|nazizmu]] w Niemczech i w Austrii; czterdziestoletni (aż do roku 1990) podział karny [[Niemcy|Niemiec]] i dziesięcioletni [[Austria|Austrii]] (jako krajów inicjujących wojnę i [[Zagłada Żydów|Holocaust]]) między [[Francja|Francję]], [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]], Stany Zjednoczone i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]; podzielenie państw Europy na Zachód kontrolowany przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię i Francję oraz na Wschód okupowany i zdominowany przez ZSRR, w konsekwencji [[zimna wojna]]; spekulacje nad przyznaniem [[Żydzi|Żydom]] niepodległego państwa i jego ostateczne ustanowienie w [[Palestyna (mandat)|Palestynie]] jako [[Izrael|państwa Izrael]] (1948)
|strona1 = <big>'''[[Alianci (II wojna światowa)|Alianci]]''':</big><br /><small>(alfabetycznie)</small><br />
{{państwo|AUS}}<br />
{{państwo|BEL}}<br />
Linia 37:
'''{{państwo|SUN}}''' <small>(od 1941)</small><br />
{{państwo|RSA|1928}}
|strona2 = <big>'''[[Państwa Osi]]''':</big><br /><small>(alfabetycznie)</small><br />
{{państwo|ALB|1939|nazwa=Albania}}<br />
{{państwo|MMR|1943}}<br />
Linia 55:
'''{{państwo|ITA|1861}}'''
* {{państwo|ITA|RSI}}
|dowódca1 = {{flaga|SUN}} [[Józef Stalin]]<br />{{flaga|SUN}} [[Gieorgij Żukow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Aleksiej Antonow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Rodion Malinowski]]<br />{{flaga|SUN}} [[Iwan Bagramian]]<br />{{flaga|SUN}} [[Iwan Koniew]]<br />{{flaga|SUN}} [[Kiriłł Mierieckow|Kirył Mierieckow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Iwan Pietrow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Konstanty Rokossowski]]<br />{{flaga|SUN}} [[Pawieł Rotmistrow|Paweł Rotmistrow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Siemion Timoszenko]]<br />{{flaga|SUN}} [[Fiodor Tołbuchin]]<br />{{flaga|SUN}} [[Aleksandr Wasilewski|Aleksander Wasilewski]]<br />{{flaga|SUN}} [[Nikołaj Watutin]]†<br />{{flaga|SUN}} [[Klimient Woroszyłow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Andriej Jeriomienko|Andriej Jeriemienko]]<br />{{flaga|SUN}} [[Matwiej Zacharow]]<br />{{flaga|SUN}} [[Wasilij Czujkow]]<br />{{flaga|USA}} [[Franklin Delano Roosevelt]]†<br />{{flaga|USA}} [[Harry Truman]]<br />{{flaga|USA}} [[Dwight Eisenhower]]<br />{{flaga|USA}} [[George Patton]]<br />{{flaga|USA}} [[Henry H. Arnold]]<br />{{flaga|USA}} [[Jacob Devers]]<br />{{flaga|USA}} [[Omar Bradley]]<br />{{flaga|USA}} [[Douglas MacArthur]]<br />{{flaga|USA}} [[Chester Nimitz]]<br />{{flaga|GBR}} [[Winston Churchill]]<br />{{flaga|GBR}} [[Bernard Law Montgomery|Bernard Montgomery]]<br />{{flaga|GBR}} [[Harold Alexander]]<br />{{flaga|GBR}} [[Hugh Dowding]]<br />{{flaga|GBR}} [[Charles Portal]]<br />{{flaga|GBR}} [[Louis Mountbatten (1. hrabia Mountbatten of Burma)|Louis Mountbatten]]<br />{{flaga|GBR}} [[Arthur Ernest Percival]] <br />{{flaga|TWN}} [[Czang Kaj-szek]]<br />{{flaga|Tajwan}} [[Mao Zedong]]<br />{{flaga|Tajwan}} [[Li Zongren]]<br />{{flaga|Tajwan}} [[Bai Chongxi]]<br />{{flaga|Tajwan}} [[Peng Dehuai]]<br />{{flaga|Tajwan}} [[Xue Yue]]<br />{{Flaga|POL}} [[Władysław Sikorski]]<br />{{Flaga|POL}} [[Kazimierz Sosnkowski]]<br />{{Flaga|POL}} [[Władysław Anders]]<br />{{Flaga|POL}} [[Stanisław Maczek]]<br />{{Flaga|POL|PPP}} [[Tadeusz Komorowski]]<br />{{Flaga|POL}} [[Stanisław Sosabowski]]<br />{{Flaga|POL|PPP}} [[Leopold Okulicki]]<br />{{Flaga|2RP}} [[Edward Śmigły-Rydz]]<br />{{flaga|POL}} [[Zygmunt Berling]]<br />{{flaga|FRA|Wolna Francja}} [[Charles de Gaulle]]<br />{{flaga|FRA|Wolna Francja}} [[Maxime Weygand]] (1939–1940)<br />{{flaga|FRA|Wolna Francja}} [[Jean de Lattre de Tassigny]] (1943-1945)<br />{{flaga|GRC|1935}} [[Aleksandros Papagos]]<br />{{flaga|YUG|1943}} [[Josip Broz Tito]]
|dowódca2 = {{flaga|DEU|1935}} [[Adolf Hitler]] [[śmierć Adolfa Hitlera|†]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Fedor von Bock]]†<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Ernst Busch (oficer)|Ernst Busch]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Heinz Guderian]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Paul Ludwig Ewald von Kleist|Ewald von Kleist]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Günther von Kluge]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Georg von Küchler]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Wilhelm von Leeb]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Wilhelm List]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Erich von Manstein]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Walther Model|Walter Model]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Friedrich Paulus]] <br />{{flaga|DEU|1935}} [[Gerd von Rundstedt]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Ferdinand Schörner]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Erwin Rommel]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Hermann Göring]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Albert Kesselring]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Walther von Brauchitsch]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Maximilian von Weichs]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Reinhart Gellen]]<br />{{flaga|DEU|1935}} [[Claus Schenk von Stauffenberg|Claus von Stauffenberg]] (spiskowiec, sprawca [[Zamach 20 lipca|zamachu 20 lipca]])<br />{{flaga|JPN}} [[Hirohito]]<br />{{flaga|JPN}} [[Hideki Tōjō]]<br />{{flaga|JPN}} [[Seishirō Itagaki]]<br />{{flaga|JPN}} [[Shunroku Hata]]<br />{{flaga|JPN}} [[Tomoyuki Yamashita]]<br />{{flaga|JPN}} [[Iwane Matsui]]<br />{{flaga|JPN}} [[Isoroku Yamamoto]]†<br />{{flaga|JPN}} [[Chūichi Nagumo]]†<br />{{flaga|JPN}} [[Hajime Sugiyama]]<br />{{flaga|JPN}} [[Yasuji Okamura]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Pietro Badoglio]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Rodolfo Graziani]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Benito Mussolini]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Ugo Cavallero]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Giovanni Messe]]<br />{{flaga|ITA|1861}} [[Italo Gariboldi]]<br />{{flaga|FIN}} [[Karl Lennart Oesch]]<br />{{flaga|FIN}} [[Carl Gustaf Mannerheim]]<br />{{flaga|ROM}} [[Ion Antonescu]]<br />{{flaga|ROM}} [[Petre Dumitrescu]]<br />{{flaga|ROM}} [[Constantin Constantinescu-Claps|Constantin Constantinescu]]<br />{{flaga|HUN|1918}} [[Miklós Horthy]]<br />{{flaga|HUN|1918}} [[Gusztáv Jány]]<br />{{flaga|HUN|1918}} [[Ferenc Szombathelyi]]<br />{{flaga|HRV|1941}} [[Viktor Pavičić]]†<br />{{flaga|HRV|1941}} [[Marko Mesić]]<br />{{flaga|SVK|1939}} [[Ferdinand Čatloš]]<br />{{flaga|SVK|1939}} [[Augustín Malár]]<br />{{flaga|FRA|Francja Vichy}} [[Philippe Pétain]]<br />{{flaga|FRA|Francja Vichy}} [[François Darlan]]†<br />{{flaga|FRA|Francja Vichy}} [[Jean de Lattre de Tassigny]] (1939-1942 aresztowany przez Niemców)<br />{{flaga|FRA|Francja Vichy}} [[Maxime Weygand]] (1940–1942 aresztowany przez aliantów)<br />{{flaga|SRB|1941}} [[Milan Nedić]]
|siły1 =
Linia 68:
{{II wojna światowa}}
[[Plik:Polskieradio-wybuch-ii-wojny-swiatowej.ogg|thumb|Komunikat specjalny [[Polskie Radio|Polskiego Radia]] o wybuchu wojny]]
'''II wojna światowa''' – największa [[wojna światowa]] w historii, trwająca od 1 września [[1939]] do 2 września [[1945]] (w Europie do 8/9 maja 1945)
Za datę rozpoczęcia wojny przyjmuje się 1 września 1939 roku – [[Kampania wrześniowa|agresję Niemiec na Polskę]]. 3 września 1939, po zignorowaniu przez III Rzeszę ultimatum w sprawie bezzwłocznego wycofania wojsk z Polski, Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę III Rzeszy (w piśmiennictwie zachodnim podaje się czasami tę datę jako początek wojny światowej). W historiografii [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i współczesnej rosyjskiej używane jest pojęcie tzw. ''[[Wielka wojna ojczyźniana|wielkiej wojny ojczyźnianej]]'' – od 22 czerwca 1941 [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku III Rzeszy na ZSRR]] do 9 maja 1945 – powtórzonej kapitulacji III Rzeszy w Berlinie, według [[Czas moskiewski|czasu moskiewskiego]]. Historiografia sowiecka i współczesna rosyjska odrzuca bowiem udział ZSRR w wojnie po stronie III Rzeszy w latach 1939-41 – od [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktu Ribbentrop-Mołotow]] z 23 sierpnia 1939 i [[Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)|niemiecko-sowieckiego traktatu o granicach i przyjaźni]] z 28 września 1939 ([[agresja ZSRR na Polskę]], [[wojna zimowa]] przeciw Finlandii, okupacja [[Kraje bałtyckie|krajów bałtyckich]] i [[Besarabia|Besarabii]]) do [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku III Rzeszy na ZSRR]]. Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny przeciwko [[Państwa Osi|państwom Osi]] 7 grudnia 1941 w konsekwencji [[Atak na Pearl Harbor|japońskiego ataku na bazę amerykańskiej marynarki wojennej w Pearl Harbor]], wypowiedzenia wojny USA przez Japonię, a następnie 11 grudnia 1941 przez III Rzeszę.
Linia 77:
== Przed wojną ==
Zapowiedzią nadchodzącego konfliktu był wzrost nastrojów [[Nacjonalizm|nacjonalistycznych]] i dążeń ekspansywnych ze strony kilku totalitarnych państw, które obecnie określamy jako [[państwa Osi]]. Początek agresywnej polityce wobec sąsiadów dała Japonia poprzez aneksję [[Mandżuria|Mandżurii]] we wrześniu 1931. Kolejnym krokiem był atak, rządzonych przez [[Benito Mussolini]]ego, [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Włoch]] na [[Abisynia|Abisynię]] ([[Wojna włosko-abisyńska (1935–1936)|wojna włosko-abisyńska]]) i [[Wojna chińsko-japońska (1937–1945)|wojna chińsko-japońska]]. Polityka głównych państw zachodnich była ustępliwa (np. [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] – [[układ monachijski]], październik 1938) prowadząc do przekonania rządów państw Osi o możliwości kolejnych żądań. W [[Hiszpania|Hiszpanii]] od 1936 roku trwała krwawa [[Hiszpańska wojna domowa|wojna domowa]], w której starły się interweniujące państwa faszystowskie i wojska republikańskie wspierane przez tysiące ochotników (także z Polski). Jawnie po stronie republiki opowiedziały się Meksyk i Związek Radziecki. Ze strony Włoch przykładem złamania prawa międzynarodowego i ekspansjonizmu było zajęcie [[Albania|Albanii]] wiosną 1939 roku. Jednak główną przyczyną wojny światowej w Europie było świadome dążenie do wojny przez rządzoną przez [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] III Rzeszę w celu realizacji jego zbrodniczych planów. Początkowo były to kroki mające na celu zniesienie ograniczeń [[Traktat wersalski|Traktatu Wersalskiego]] jak remilitaryzacja [[Nadrenia|Nadrenii]] w 1936 roku. Kolejne kroki były uzasadniane przyłączeniem obszarów zamieszkałych przez ludność niemieckojęzyczną ([[Anschluss]] Austrii w marcu 1938, przyłączenie tzw. [[Kraj Sudetów|Sudetenlandu]] w październiku 1938 oraz aneksja [[Okręg Kłajpedy|Kłajpedy]]). Jawną agresją było przyłączenie [[Czechy|Czech]] w marcu 1939. W tym czasie Hitler wysunął żądania wobec Polski, których spełnienie oznaczałoby utratę suwerenności. Kilka dni przed wybuchem wojny - 23 sierpnia 1939 - III Rzesza podpisała z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] tzw. [[pakt Ribbentrop-Mołotow]], którego [[S:
== Europa ==
Linia 302:
== Bibliografia ==
* {{Cytuj|tytuł = Druga Wojna Światowa |data = 1987 |isbn = 83-05-11472-4 |inni = Pavel Andreevič Žilin (red.); N. G. Andronikov; Aleksandr Sergeevič Savin (red.); Eugeniusz Kozłowski (red.); Kazimierz Sobczak (red.); Tadeusz Tarnogrodzki (red.) |miejsce = Warszawa |wydawca = KiW |oclc = 69492172
* {{Cytuj książkę | autor = Pierre Buhler | tytuł = Polska Droga do Wolności, 1939-1995 | wydawca = Wydawnictwo Akademickie Dialog | miejsce = Warszawa | rok = 1999 | isbn = 83-86483-95-4}}
* {{Cytuj książkę | autor = Eugeniusz Duraczyński | autor2 = Jerzy Janusz Terej | tytuł = Europa podziemna 1939–1945 | miejsce = Warszawa | wydawca = Wiedza Powszechna | rok = 1974}}
Linia 316:
* [http://www.historycy.org/index.php?showforum=32 II wojna światowa – Historycy.org]
* [http://forum.historia.org.pl/index.php?showforum=23 II wojna światowa – Historia.org.pl]
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||